جای دندان خالی را چگونه پر کنیم؟

ترمیم، روکش، ایمپلنت

دندان ها در سخن گفتن، ادای صحیح کلمات و حفظ زیبایی ما مؤثرند و بنابراین مراقبت از آنها اهمیت زیادی دارد و باید از این هدایای خدادادی با دقت مراقبت کنیم تا مجبور به اصلاح و بازسازی دندان های تخریب?شده یا از بین رفته مان نشویم زیرا سالم نگه داشتن دندان بسیار آسان تر و کم هزینه تر از ترمیم یا بازسازی آن است...

پوسیدگی دندان یکی از شایع ترین بیماری های دهانی است که دندان پزشکان هنگام برخورد با آن سعی می کنند با ترمیم و پر کردن دندان پوسیده، تا حد امکان آن را نگه دارند اما اگر بنا به هر دلیلی مجبور به کشیدن دندان شویم، ممکن است زیبایی، تناسب فک، غذا خوردن و صحبت کردن مان مختل شود. ترمیم های دندانی از کمترین مرحله تا پیشرفته ترین نوع آن عبارتند از ترمیم ساده، روکش گذاری و کاشت دندان (ایمپلنت).
ترمیم

پوسیدگی های دندانی به ۲ نوع تقسیم می شود؛ پوسیدگی های ابتدایی که پوسیدگی هنوز از ضخامت مینای دندان عبور نکرده و کاملا سطحی است. این نوع پوسیدگی با رعایت بهداشت دهان و دندان قابل کنترل است و متوقف می شود. در نوع پیشرفته، پوسیدگی از مینای دندان عبور می کند و وارد عاج میشود.

در این حالت ترمیم دندان ضرورت می یابد. اگر عمق پوسیدگی خیلی زیاد نباشد و عصب دندان درگیر نشده باشد، با یک ترمیم ساده یا پرکردن دندان قابل درمان است ولی در مواقعی که شدت پوسیدگی زیاد است و عصب دندانی گرفتار شده، قبل از پر کردن، دندان باید عصب کشی شود.

احتمال عود پوسیدگی های شدید بعد از ترمیم وجود دارد و ممکن است بعد از اصلاح دندان، از همان ناحیه قبلی مجددا پوسیدگی دیگری اتفاق بیفتد. عصب کشی هم دارای پیچیدگی هایی است. دندان هایی که تک کانال هستند که اغلب هم کانال های مستقیم دارند به راحتی عصب کشی می شوند ولی دندان های آسیای بزرگ چند ریشه ای هستند و ممکن است ریشه ها انحنا داشته باشد و طبیعتا درمانشان مشکل تر است. عصب کشی باعث نمی شود دندان برای همیشه سالم بماند و احتمال عود عفونت وجود دارد.
روکش

گاهی به علت پوسیدگی شدید، مقدار زیادی از تاج دندان از دست می رود. در این حالت امکان ترمیم با مواد پرکردنی(کامپوزیت ها) وجود ندارد و برای اصلاح آن علاوه بر عصب کشی، باید روکش گذاری هم انجام شود. برای روکش گذاری، جزییات زیادی باید بررسی شود و بعد از اصلاح پوسیدگی، پایه ای به نام پُست داخل ریشه کار گذاشته می شود که نقشی مانند تاج دندان ایفا می کند. سپس روکش روی آن قرار می گیرد.

روکش ها ۲ نوع هستند؛ روکش PFM که بخش درونی آن از فلز و بخش بیرونی آن از جنس چینی است و روکش های دیگری که در سال های اخیر به بازار آمده اند و حاوی آلیاژ فلزی نیستند. نوع اخیر، از نظر زیبایی ارجحیت دارد چون آلیاژ سایه عاج یا لبه روکش دیده نمی شود. دندان های عصب کشی روکش دار نیز ممکن است دچار پوسیدگی شوند ولی این پوسیدگی دیگر دردناک نخواهد بود.

در این مواقع می توان بدون برداشتن روکش، راس ریشه را که داخل استخوان فک قرار دارد، جراحی کرد. گاهی نیز لازم است روکش برداشته و عصب کشی دوباره انجام شود (روکش ها مادام العمر نیستند).

در فاصله بین روکش و نسج دندان باقیمانده حتی در بهترین شرایط، ممکن است درزهایی باقی بماند و باکتری ها از درون درزها به زیر روکش ها نفوذ کنند و همین عامل باعث پوسیدگی مجدد و از بین رفتن باقی مانده دندان شود. گاهی دیگر قادر نیستیم ریشه دندان را حفظ کنیم و ریشه حتما باید کشیده شود.

روکش گذاری در این حالت دشوارتر است. اگر دندان پایه مناسبی داشته باشد، با یک روکش می توان آن را ترمیم کرد ولی وقتی پایه ای وجود ندارد، ناچار باید از دندان های مجاور برای حفظ و نگهداری دندان میانی استفاده کنیم و برای جبران فضای خالی مجبوریم بریج ۳ واحدی قرار دهیم که مکانیسم انجامش مانند قبل است.

فقط ۲/۱ از دو دندان سالم مجاور باید تراشیده شوند و این آسیب بزرگی به دندان های سالم است و کاملا غیربهداشتی محسوب می شود.

در اثر این تراش احتمال پوسیدگی دندان پایه به مرور زمان افزایش می یابد و می تواند باعث از بین رفتن دندان های پایه شود و رعایت بهداشت به علت گیرکردن غذا در این ناحیه دشوار است. گاهی برای زیباترکردن دندان و از بین بردن نقاط پر شده تیره رنگ قبلی دندان نیز از روکش استفاده می کنند.

این ماده سیاه رنگ امالگام نام دارد. این کار نیز کاملا غلط است. برای از بین بردن نقاط پر شده تیره دندان می توان پرشدگی قبلی را خارج و به جای آن از کامپوزیت استفاده کرد. کامپوزیت همان مواد همرنگ دندان است. در بیانیه صادر شده به وسیله سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۹، استفاده از امالگام ممنوع اعلام شده و می توان حتی در دندان های خلفی مانند آسیای بزرگ از کامپوزیت برای پر کردن دندان استفاده کرد(امالگام ماده ای سمی است).

همه متخصصان ترمیمی تا جایی که امکانش باشد، سعی می کنند دندان را ترمیم کنند و به روکش باید به عنوان مرحله آخر درمانی نگاه کرد.
ایمپلنت

اگر بخواهیم دندان از دست رفته را جایگزین کنیم، بهترین راه ایمپلنت است. ایمپلنت دندانی ۲ جزء اصلی دارد؛ پایه یا همان فیکسچر و تاج ایمپلنت. فیکسچر قطعه ای فلزی است که در استخوان فک قرار می گیرد. قبل از آن عکس هایی از فک بیمار تهیه و طول و قطر استخوان محل اندازه گیری و ایمپلنت مناسب انتخاب می شود.

در این جراحی مقداری از لثه برداشته و فیکسچر جاگذاری می شود. بعد از قرار دادن آن، حداقل باید ۳ ماه بگذرد تا فیکسچر و استخوان فک یکپارچه شود. بعد از آن روی ایمپلنت قالب گیری و روکش مناسبی با استفاده از قطعات و ابزار خاص تعبیه می شود. قالب گیری در ایمپلنت خیلی راحت تر از روکش ها و بریج های معمولی است.

ایمپلنت معمولا هیچ عارضه ای ندارد و تنها عارضه آن در ۳ ماه اول کاشت است یعنی زمانی که فرایند یکپارچگی ایمپلنت و فک تکمیل می شود. هنگام کاشت ایمپلنت باید دقت کنیم هیچ گونه باکتری و عفونتی در محل وجود نداشته باشد مثلا اگر دندان بیماری را می کشیم، برای کاشت ایمپلنت حداقل باید ۴ ۳ ماه صبر کنیم تا لثه و فک آمادگی کامل پیدا کنند.

درغیر این صورت ایمپلنت پس زده خواهد شد. مواقعی که ایمپلنت پس زده می شود، می توان دوباره این عمل را بعد از گذشت ۴ ۳ ماه تکرار کرد و باید به فک و لثه مهلت بازسازی داد. اما به هر حال ایمپلنت های دندانی درمانی گران محسوب می شوند و بهترین راه این است که با رعایت بهداشت، مانع پوسیدگی دندان و از بین رفتن آن شویم.