دیابت، از نوع کودکانه

گاهی پدر و مادر ها متوجه می‌شوند فرزندشان با اینکه دچار پرنوشی و پرخوری است،‌اما کسل است، لاغر و نحیف شده و حال عمومی‌اش خوب نیست، ولی نمی‌دانند مشکل چیست. متخصصان غدد تاکید می‌کنند اگر پدر و مادری چنین نشانه‌هایی را مشاهده می‌کنند، باید آن را جدی بگیرند، چراکه این نشانه‌ها می‌تواند نشانه ابتلای کودک به دیابت باشد.

البته منظورمان ابتلا به دیابت نوع یک است که در اثر کمبود انسولین به‌وجود می‌آید. یعنی وقتی انسولین نباشد، گلوکز وارد سلول نمی‌شود و در نتیجه قندخون بالا می‌رود. دکتر مریم رزاقی‌آذر، فوق‌تخصص غدد درون‌ریز و متابولیسم کودکان نیز در این‌‌باره به جام‌جم می‌گوید: اگر قند خون از 160ـ180 در هر دسی‌لیتر خون بالاتر رود، وارد ادرار می‌شود و پرادراری به وجود می‌آید.

به همین دلیل بدن دچار کم‌آبی و فرد مدام تشنه می‌شود و دچار پرنوشی خواهد شد. از سوی دیگر چون گلوکز وارد سلول نمی‌شود و کالری به آنها نمی‌رسد، کودک گرسنه می‌شود و مدام پرخوری می‌کند.

بنابراین اولین علائم دیابت نوع یک، پرنوشی، پرادراری و پرخوری است؛ البته با وجود پرخوری، وزن کودک کاهش می‌یابد و لاغر می‌شود.

ویروس هم باعث دیابت می‌شود

در بچه‌هایی که از نظر ژنتیکی استعداد داشته باشند، عامل محیطی مثل ویروس نیز می‌تواند باعث برانگیخته شدن خاصیت خودایمنی بدن شود.

دکتر رزاقی‌آذر می‌گوید: در این صورت تولید‌کننده انسولین از بین می‌رود و انسولین کمتر ترشح شود. در نتیجه کودک دچار کمبود انسولین و سرانجام دیابت خواهد شد.

او ادامه می‌دهد: گاهی در بچه‌های خیلی چاق و بی‌تحرک، دیابت نوع2 هم مشاهده می‌شود، ولی خیلی نادر است البته امروز به دلیل شیوع بی‌رویه چاقی، امکان دارد بزودی مبتلایان این نوع دیابت هم به‌طور قابل‌توجهی افزایش یابند.

اگر مشکل بماند

این فوق‌تخصص غدد درون‌ریز و متابولیسم کودکان تاکید می‌کند: تشخیص دیرهنگام دیابت نوع یک باعث می‌شود کودک‌ دچار کتواسیدوز دیابتی ‌شود یعنی خونش حالت اسیدی پیدا ‌کند و با تنفس تند و عمیقی که دارد، بوی میوه گندیده از دهانش خارج ‌شود. اگر باز هم به این نشانه‌ها توجه نشود، امکان دارد کودک دچار اغما شود.

دکتر رزاقی‌آذر ادامه می‌دهد: متاسفانه حتی در این حالت هم گاهی به اشتباه تصور می‌شود بچه دچار مننژیت شده و باز هم متوجه بیماری او نمی‌شوند، حتی در مواردی کودک با قند 800، به مدت سه روز با تشخیص اشتباه مننژیت، بستری می‌شود. پس نشانه‌های دیابت با خیلی از بیماری‌ها می‌تواند اشتباه گرفته شود و مهم است که والدین با مشاهده این علائم بالینی به دیابت نوع یک هم فکر کنند و این نشانه‌ها را جدی بگیرند.

دیابت کنترل می‌شود، نه درمان

خیلی‌ها تصور می‌کنند تزریق انسولین، بویژه برای کودکان کاری دشوار است، اما دکتر رزاقی‌آذر با اشاره به این‌که درمان اصلی دیابت نوع یک که بچه‌ها به آن مبتلا می‌شوند، انسولین است، ادامه می‌دهد: امروز سرنگ‌هایی برای تزریق انسولین وارد بازار شده که سوزن‌های آن از نیش پشه نازک‌تر است و تزریق با آنها اصلا دردناک نیست. تزریق این هورمون، زیرجلدی و بسیار ساده است؛ بنابراین هیچ دردی ندارد. به گفته این فوق تخصص غدد و متابولیسم اطفال، تحقیقاتی درباره درمان‌های دیگر هم در حال انجام است مثل درمان با سلول‌های بنیادی، ولی هنوز در مرحله تحقیق است.

چرا انسولین فقط تزریقی است؟

دکتر رزاقی‌آذر، به این پرسش که چرا انسولین فقط باید تزریق شود، اینگونه پاسخ می‌دهد: انسولین با آنزیم‌های دستگاه گوارش از بین می‌رود، بنابراین مصرف خوراکی آن تاثیری نخواهد داشت. این فوق‌تخصص غدد کودکان تاکید می‌کند: تزریق انسولین مانند آمپول‌هایی مثل پنی‌سیلین که داخل عضله تزریق می‌شود و کمی دردناک است، نیست. خوشبختانه تکنولوژی پیشرفت کرده و سوز‌ن‌های مناسب، کار را راحت‌تر کرده است.

انسولین ضرر ندارد

دکتر رزاقی‌آذر توضیح می‌دهد: انسولین هورمونی است که در خود بدن وجود دارد و چیزی غیر از آنچه بدن هم آن را می‌سازد، نیست، یعنی دارو نیست، بلکه کمبودی را در بدن جبران می‌کند، بنابراین مصرف این هورمون از دوران کودکی نمی‌تواند ضرری داشته باشد.

فقط باید بیمار یاد بگیرد چطور انسولین را مصرف کند که مقدار آن نه بالا برود و نه کم باشد و همچنین آن را در زمان لازم تزریق کند، بعلاوه لازم است بداند رژیم‌غذایی و زمان غذا خوردنش چگونه باشد که این آموزش‌ها از سوی پزشک انجام می‌شود که علاوه بر این، مادر و پدر باید آموزش کافی ببینند تا کودک دچار افت یا افزایش قندخون نشود چون هر دو حالت می‌تواند به فرزندشان صدمه بزند.

شناخت نشانه‌های افت قندخون، حیاتی است

به گفته دکتر رزاقی‌آذر، علائم پایین آمدن قند خون، رنگ‌پریدگی، تپش قلب، لرزش دست، تعریق و تند شدن ضربان نبض است. اگر به این علائم اولیه توجه نشود، ممکن است علائم مغزی اتفاق بیفتد به این صورت که تغییر خلق‌‌وخو و شخصیت، فریاد زدن، فرار، انزوا و گوشه‌گیری و به گوشه‌ای خیره شدن و حرکات غیرطبیعی چشم‌ها و درنهایت تشنج و اغما رخ می‌دهد، بنابراین باید مراقب این علائم بود و آنها را جدی گرفت.

علاوه بر کتواسیدوز و افت قند خون که درباره آنها گفتیم، دیابت عوارض مزمنی هم دارد که دکتر رزاقی‌آذر در مورد این عوارض می‌گوید: اگر قند خون تنظیم و درمان دیابت جدی گرفته نشود، بیمار ممکن است دچار مشکلاتی در کلیه، پوست، چشم و حتی اعصاب شود.

کنترل قند خون؛ در خانه و آزمایشگاه

کنترل قند خون با اندازه‌گیری قند خون در منزل با دستگاه گلوکومتر و در ساعت‌های مختلف شبانه‌روز، یعنی قبل و بعد از غذا انجام می‌گیرد که باید مقدار آن را یادداشت کرد و در مراجعات دوره‌ای به متخصص غدد ارائه کرد.

دکتر رزاقی‌آذر در این‌باره ادامه می‌دهد: کنترل سه ماهه ماه قند خون در آزمایشگاه و اندازه‌گیری میزان هموگلوبین A1C نیز واجب است که نشان می‌دهد طی این سه ماه وضعیت قند خون چگونه بوده است. سالی یک‌بار هم بیمار باید از نظر سایر مسائل مثل میزان چربی خون و سلامت اندام‌هایی که قند خون بالا آنها را در معرض خطر قرار می‌دهد مثل کلیه، چشم و... بررسی شود. همچنین تست‌هایی برای بررسی وضعیت عملکرد تیروئید و بیماری‌های خودایمنی هم که همراه دیابت اتفاق می‌افتد، باید انجام بگیرد.

منبع: روزنامه جام جم / زهرا سادات صفوی سهی