ازدواج محارم چالش جدي اهداي اسپرم

روزنامه جوان در گزارشی می نویسد: وقتي چند سالي از ازدواجت بگذرد و از راه‌هاي معمول نتواني پدر يا مادر شوي ممكن است پايت به مراكزي كشيده شود كه نه فقط امكان داشتن فرزند را به تو مي‌دهند بلكه منويي جلويت مي‌گذارند تا انتخاب كني دوست داري فرزندت شبيه به چه كسي باشد. اسپرم افراد خوش تيپ، اسپرم افراد نخبه و دانشمند و اسپرم ورزشكاران انتخابي است كه زوج‌هاي نابارور مي‌توانند در برخي از مراكز داشته باشند و بنا به گزارشي كه چند روز پيش در يكي از رسانه‌ها منتشر شده براي خريد اسپرم بايد از 3 تا 100 ميليون هزينه كنيد. تفاوت اين قيمت‌ها بستگي به تفاوت اسپرمي دارد كه شما مي‌خواهيد.

بر اساس اخبار منتشره اسپرم 100 ميليوني متعلق به يك ورزشكار معروف بوده است. رضا ساماني، دبير كميته اخلاق پزشكي پژوهشكده رويان خريد و فروش و اهداي اسپرم در پژوهشگاه رويان را تكذيب كرد. وي در عين حال در پاسخ به اين سؤال كه آيا اهداي اسپرم و خريدوفروش آن در كشور انجام مي‌پذيرد يا خير، به فارس گفت: در كشور بيش از 85 مركز درمان ناباروري داريم كه ممكن است در تعدادي از آنها خريدوفروش اسپرم انجام شود و بنده دراين‌باره بي‌اطلاع هستم.

ناباروري مشكل 20 درصد زوج‌ها

لقاح مصنوعي به يك فرآيند پزشكي گفته مي‌شود كه در آن تخمك‌هاي بارور را از بدن زن گرفته و همراه با اسپرم‌هاي بارور يك مرد در آزمايشگاه، آماده جنين‌سازي مي‌كنند.

طبق آمارها يكي از پنج دليل اصلي متاركه زوج‌هاي ايراني، ناباروري يكي از زوجين است. به گفته محمدمهدي آخوندي، رئيس پژوهشگاه باروري و ناباروري ابن‌سينا براي نخستين‌بار طي آمارگيري كه بين ۱۷ هزار زوج ايراني در سراسر كشور انجام گرفت، مشخص شد كه 2/20 درصد زوجين ايراني نابارورند. اين آمار ميزاني بالاتر از ميانگين ناباروري در جهان را نشان مي‌دهد. به گفته آخوندي، براساس آمار جهاني حدود 40 درصد عوامل ناباروري مردانه و 40 درصد آن زنانه است.

همچنين، حدود 15درصد عوامل مشترك و حدود 5 درصد نيز عوامل ناشناخته هستند. طبق آمارهاي موجود، در حال حاضر حدود 3 ميليون نفر از زوج‌هاي كشور از مشكلات ناباروري رنج مي‌برند و سالانه حدود 15 درصد نيز به جمعيت زوج‌هاي نابارور كشور اضافه مي‌شوند اما با وجود اين بسياري از اين ناباروري‌ها از طرق مختلف قابل درمانند. تحريك تخمك‌گذاري، ‌روش IUI يا تلقيح مصنوعي اسپرم، روش IVF با انجام لقاح تخمك و اسپرم در خارج از بدن، ‌ميكرو انجكشن يا تزريق آزمايشگاهي اسپرم به تخمك، ‌اهداي جنين و در نهايت رحم جايگزين از جمله مواردي است كه با توجه به دلايل ناباروري زوجين براي آنها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اهداي اسپرم اما از جمله روش‌هايي است كه هنوز به لحاظ شرعي و قانوني در كشورمان پذيرفته نشده است.

اهداي جنين تنها روش قانوني در ايران

به گفته رضا ساماني، دبير كميته اخلاق پزشكي پژوهشكده رويان به‌طور كل چهار نوع اهدا در كشور انجام مي‌شود كه شامل اهداي تخمك، اهداي رحم جايگزين، اهداي اسپرم و اهداي جنين مي‌شود كه از اين بين، اهداي اسپرم در اين پژوهشگاه به‌هيچ‌عنوان انجام‌نشده و نخواهد شد. دبير كميته اخلاق پزشكي پژوهشكده رويان درباره اهداي جنين نيز گفت: براي هر زوج ناباروري كه به اين پژوهشكده براي باروري مراجعه مي‌كنند، تعدادي زيادي جنين توليد مي‌شود؛ يكي از جنين‌ها به مادر منتقل مي‌شود و در صورتي كه باروري موفق نباشد از باقي جنين‌هاي توليدشده استفاده مي‌شود و در صورتي كه عمل موفقيت‌آميز باشد بقيه جنين‌ها فريز و در رويان ذخيره‌ مي‌شوند.

وي ادامه داد: در اين بين اگر زوج ديگري براي درمان ناباروري به اين پژوهشگاه مراجعه كنند، با رضايت زوج‌ها از جنين‌هاي فريز شده براي آنها استفاده مي‌شود. وي در پايان گفت: در ايران تنها اهداي جنين بر اساس قانون و كاملاً قانوني انجام مي‌شود و در بقيه موارد اهدا قانون منظمي تدوين ‌نشده است و تنها بر اساس فتواهاي شرعي گرفته‌شده صورت مي‌پذيرد كه نياز است براي حل برخي مشكلات قانون مشخص و جامعي براي آن ديده شود، البته در يك سال گذشته پيگير تهيه پيش‌نويسي براي تدوين اين قوانين هستيم كه اميدواريم به‌زودي انجام شود.

ازدواج محارم چالش جدي اهداي اسپرم

در اروپا موضوع اهداي اسپرم يا تخمك با چارچوب‌هاي شديد اخلاقي و قانوني روبه‌رو است كه افراد اهداكننده يا پذيرنده به موجب آن، نمي‌توانند از هويت يكديگر مطلع شوند يا در اين بين مبالغ سنگيني رد و بدل مي‌شود اما همزمان شاهديم كه در برخي ديگر كشورها همچون ايالات متحده امريكا، اين چارچوب‌ها قرار داده نشده و با توجه به نگاه بازار آزاد به اين موضوع به هيچ وجه مسائل اخلاقي و انساني آن مهم نبوده و بيشتر وجه اقتصادي آن مهم است. فاكس‌نيوز در گزارشي از نگراني كارشناسان امريكايي درباره اين مسئله نوشته است. بر اساس اين گزارش آنان نگرانند فقدان مقررات در مورد اهداي اسپرم به ازدواج محارم منجر شود. از آنجايي كه مقوله اهداي اسپرم فاقد مقررات است در بسياري از موارد امكان دارد كه يك پدر داراي كودكان بسياري باشد و اين نوزادان حاصل از اسپرم اهدا شده پدر مشترك به صورت غير عمد و ناخواسته با خواهر يا برادر خود ازدواج كنند. كودكاني كه از يك اهداكننده مشترك حاصل شده‌اند، ممكن است داراي ژن‌هاي بيماري‌‌زاي مشابهي باشند و آن ژن را در جمعيت منتشر كنند. هم اكنون در فرانسه و سوئد قوانين محدودكننده اهداي اسپرم وجود دارد اما در امريكا درباره اين موضوع قانون مشخصي وجود ندارد و تنها اصول راهنماي مورد توصيه، ملاك عمل هستند.

نگاه فقهي به فروش يا اهداي اسپرم

اگر به سراغ استفتائات فقهي برويد در پاسخ تمامي علما به سؤال «تزريق نطفه مرد اجنبي به رحم زني كه شوهرش فاقد اسپرم است»، ‌جايز نيست و اشكال دارد است. آيت‌الله سيستاني در اين باره مي‌گويد:‌جايز نيست ولي اگر تخمك زن را با اسپرم مرد در خارج از رحم بارور كنند و سپس در رحم قرار دهند جايز است و در اين صورت هم فرزند آن مرد نخواهد بود بلكه فرزند صاحب اسپرم است. دفتر حضرت آيه‌الله العظمي خامنه‌اي(مدظله‌العالي) پاسخ داده‌اند «‌تلقيح زن از طريق نطفه مرد اجنبى فى نفسه اشكال ندارد، ولى بايد از مقدمات حرام از قبيل نگاه و لمس حرام و غير آنها اجتناب شود، به هر حال در صورتى كه با اين روش كودكى به دنيا بيايد ملحق به شوهر آن زن نمى‌‌شود، بلكه ملحق به صاحب نطفه و به زنى است كه صاحب رحم و تخمك است»‌. اما برخي از علما هم با اين موضوع مخالفند. اين مسئله از جمله مسائل فقهي‌اي نيست كه درباره آن اتفاق‌نظر وجود داشته باشد.

سقوط در چاله علم

اينجا پاي تولد و سرنوشت يك انسان در ميان است. براي صدور يا عدم صدور جواز در چنين مسئله‌اي نيازمند مطالعات و بررسي‌هاي فقهي، ‌حقوقي و اخلاقي هستيم تا مبادا يك بار ديگر انسانيت در چاله علم و تکنولوژی سقوط كند.