مهدی چمران: شهید چمران با نهضت آزادی‌ها دوستی داشت ولی امام برای او بالاتر از دوستی بود

مهدی چمران در سال 1320 در تهران به دنیا آمد. وی فارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد معماری در دانشگاه تهران است.

وی عضو کمیته استقبال از امام خمینی (ره) و جانشین فرمانده ستاد جنگ‌های نامنظم (شهید دکتر مصطفی چمران) بوده است. در مقاطعی، ریاست دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران و بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس را بر عهده داشته و معاون فرهنگی ستاد فرماندهی کل قوا و مشاور تحقیقات علمی رئیس ستاد فرماندهی کل قوا نیز بوده است. ریاست شورای‏عالی‏ استان ها از زمان تاسیس تاکنون نیز از جمله‏ مسئولیت‌های اجرایی‏ وی‏ است.

وی که از چهره‌های شاخص جریان اصولگرایی است، با پیروزی قاطع ائتلاف آبادگران در دومین دوره شورای شهر تهران به رهبری وی، به عنوان ریاست این شورا انتخاب شد و در دوره بعد نیز این جایگاه را حفظ کرد.

وی در دور چهارم نیز به شورا راه یافت و عضو شورای شهر است. به بهانه فیلم«چ» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا با مهدی چمران جانشین فرمانده ستاد جنگ‌های نامنظم (شهید دکتر مصطفی چمران) و عضو شورای شهر تهران به گفت‌وگو پرداختیم که در ذیل می‌خوانید.





*نظرتان در مورد فیلم «چ »چیست و آیا در مراحل ساخت فیلم با آقای حاتمی‌کیا تعامل داشتید؟

قبل از نگارش فیلم‌نامه فیلم «چ» با ابراهیم حاتمی‌کیا همفکری داشتم. بعد از اینکه حاتمی‌کیا فیلم نامه را نوشت متن را مطالعه کردم و اشکالاتی که به نظرم در متن وجود داشت را به ایشان گفتم که برخی اشکالات را پذیرفت و اصلاح کرد. و برخی دیگر را نپذیرفت.

* در طول ساخت فیلم با حاتمی‌کیا همفکری داشتم

به هر حال فیلم را ساخت. در طول زمان فیلمبرداری فیلم در تهران و پاوه برخی صحنه ‌را حضور یافتم. به نظرم فیلم «چ» فیلم خوبی است. حاتمی‌کیا هر تصوری که از چمران داشت موفق شده است در فیلم به نمایش بگذارد.

*چمران حاتمی‌کیا،‌چمران روحانی و خاص است

اصولا کارگردان فیلم چ نمی توانست همه ابعاد شهید چمران را در قالب یک فیلم داستانی به نمایش بگذارد. چمرانی که در این فیلم به نمایش گذاشته شده است خیلی روحانی و خاص است.



*حاتمی‌کیا قصد نداشت جنبه‌های حماسی شهید چمران را به نمایش بگذارد

ابراهیم حاتمی‌کیا قصد نداشت جنبه‌های حماسی شهید چمران ـ به خصوص در پاوه که خیلی خیلی مهم بوده است‌ ـ را نشان دهد. چون جنبه حماسی شهید چمران بعد از فرمان امام تازه شروع می‌شود. بعد از فرمان امام، دکتر حملاتش را شروع می‌کند و بعد از 12 روز کردستان را آزاد می‌کند.

*دکتر چمران در تعقیب ضد انقلاب وجب وجب کردستان را گشته است

دکتر چمران برای پاک سازی کردستان از ضد انقلاب وجب وجب این استان را گشته است حماسه تازه از آنجا شروع می‌شود. نیروهای از ارتش با بالگرد‌ها و نیروهای مردمی به کمک چمران آمده بودند. البته مقاومت پاوه یک حادثه بسیار مثال زدنی بود. که این فیلم تا اندازه‌ای موفق شده است آنرا نشان ‌دهد. این فیلم مستند نبود بلکه داستان‌گو است که اشارتی به زندگی چمران در دروان تحصیل در آمریکا و لبنان دارد که اشارت بسیار زیبایی است.

من چون به جزییات زندگی و نوشته‌های دکتر چمران آشنا هستم متوجه نکته‌سنجی چمران در این فیلم هستم و می‌دانم نکات بسیار عمیقی در فیلم وجود دارد. که اگر مخاطب دست نوشته‌های دکتر چمران را خوانده باشد متوجه می‌شود که فیلمساز چه نکاتی را از این دستنوشته برداشته است.

*فیلم بیشتر نمایشگر وجه عقلانی شهید چمران و تردید‌هایش است. تا جنبه‌ عرفانی دکتر آیا خود آقای حاتمی کیا عامدانه خواسته جنبه عقلانی شهید چمران را نشان دهد؟

شهید چمران تردید نداشته است. قطعا برای شهادت آماده بوده است. شهید چمران شهید فلاحی را که فرمانده نیروی زمینی بوده است و به همراه چمران به پاوه آمده بود به اصرار برگرداند چون معتقد بود که اگر می‌ماند شهید می‌شد. اصرار کرد برگردد و برای چمران کمک‌های پشتیبانی بفرستد.

اما برخی‌ها می‌گویند شهید فلاحی فرمانده نیروی زمینی بوده است. بدون تشریفات پاوه نمی رفته است. اما شرایط انقلاب را در نظر نمی‌گیرند چون هنوز ارتش ساماندهی مجدد نشده بود. در ضمن ارتش که ارتش شاهنشاهی نبود اگر کتاب «کردستان» را مطالعه کنید متوجه می‌شوید جنگ چمران در کردستان بیشتر در پاسگاه ژاندارمری بوده است. در پاسگاه بود که نیروهای تجزیه طلب تا 7 تا 8 قدمی‌ محل اسکان چمران پیش روی می‌کنند. و با بلند گو اعلام می‌کنند ما سر دکتر چمران را می‌خواهیم . حتی محمد شعبانی را فرمانده پاسبانی گذاشته بود. که حاتمی‌کیا فرصت نکرد به موضوعاتی مانند ژاندارمری بپردازد. و به این موضوعات به خاطر محدویت ساخت فیلم از نظر زمانی ورود نکرده چون اگر ورود می‌کرده است باید یک فیلم دیگر می‌ساخت.

اگر دکتر خواست با گروه تجزیه‌طلب صحبت کند برای اتمام حجت بوده است و تقریبا می‌دانسته است که این افراد اهل مصالحه نیستند. می‌خواست اتمام حجت کند. تا شاید جلوی خونریزی ضد انقلاب در شهر گرفته شود چون شهید چمران می‌دانست گروه‌های مخالف در شهر خونریزی می‌کنند مانند خونریزی که این گروه‌ها که در بیمارستان کردند عکس‌هایی از این فجایع وجود دارد که در فیلم قابل نشان دادن نبود.

حاتمی کیا بسیار سعی کرده است جنبه انسانی شهید چمران را نشان دهد حتی در فیلم به مردم دستور می‌دهد حق تیراندازی به اسرا را ندارید جنبه‌های از آدابی است که از ائمه آموختیم فیلمساز آن وقایع را نشان می‌دهد حتی لباس پلنگی که چمران در جنگ‌های نامنظم می‌پوشد استفاده نکرد و از لباس شخص استفاده کرد.

شاید مردم آنچه از شهید چمران برداشت می‌کنند مرد جنگی است این فیلم نشان می‌دهد که چمران فقط مرد جنگ نبوده است.

* آقای ابراهیم یزدی دبیر کل نهضت آزادی معتقد است آقای مهدی چمران دکتر را از زاویه دید خود نشان مِی‌ دهد تا چمران واقعی؟

_ همه اسناد و دست‌نوشته شهید چمران اعم از منتشر‌شده‌ها و غیرمنتشر شده‌ها موجود است و آن اسنادی که منتشر کردم جز مقد‌مه‌اش چیزی از خودم منتشر نکردم. آنچه چمران را معرفی می‌کند دست‌نوشته ‌های اوست. من هم گفتم شهید چمران وقتی بعد از انقلاب به ایران برگشت بارها گفته است دیگر دوران احزاب به سر آمده است. حتی دوستانش به چمران انتقاد می‌کردند چرا جبهه رفتی؟ حتی یکی از دوستان حزبی آمده بود و گفته بود قرار نبود شهید چمران، جبهه برود و شهید شود. اما پرسش اینجاست مگر جنگ و شهادت جنبه دستوری دارد؟! مگر دست ماست؟! حتی دست خود شهید چمران نبود.

چمران نامه‌ای که دولت بازرگان نوشت را امضا نکرد دولت به قم رفت، دکتر نرفت، بعد از اینکه بازرگان از نخست‌وزیری استعفا داد دکتر در مقام وزیر ماند به فرمان حضرت امام وزیر دفاع شد و خود را در چارچوب حزب محصور نکرد.

دکتر با اعضای حزب ارتباط خوب و صمیمانه داشت اما نه تنها با حضرت امام ارتباط داشت بلکه مجذوب حضرت امام بود.

چمران به ایران آمد که به لبنان برگردد یک ساک دستی دستش گرفته بود ـ‌ ساکش هم در ماشین من بودـ‌ چریک‌های فدایی ساکش را دستبرد زدند و پاسپورت و شناسنامه‌اش را پس آوردند نامه‌هایی در ساک بود که نیاورده بودند و شهید خیلی ناراحت شد. امام به ایشان فرمود در ایران بمان اگر ایران درست شود لبنان درست می‌شود و دکتر گفت: امام درست می‌فرماید. و بعدها همین موضوع را در سخنرانی‌هایش از قول امام نقل کرد. سخنرانی شهید چمران در مورد امام را برای حاج احمد آقا خمینی فرستادم ایشان بوسیدند و برای پخش به صدا و سیما دادند و پخش کرد. شهید چمران با نهضت آزادی‌ها دوستی داشت ولی امام برای او بالاتر از دوستی بود.