نوروز سرنوشت ساز هسته‌ای

به گزارش پارسینه، تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان عازم مونیخ شده است؛ محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه و رئیس تیم مذاکره کننده هسته ای، پس از سفر ۴ روزه ای که به آفریقا داشت، برای شرکت در اجلاس امنیتی مونیخ راهی آلمان شد. سید عباس عراقچی و مجید تخت روانچی، معاونان وزیر امور خارجه نیز راهی مونیخ شدند و به نظر می رسد اجلاس امنیتی امسال مونیخ در حالی که تنها چند هفته تا پایان ضرب الاجل اولیه مذاکرات هسته ای ایران و ۱+۵ در ۲۴ مارس باقی مانده است، کمی رنگ و بوی هسته ای به خود بگیرد.

هر چند که از هفته های گذشته اخباری مبنی بر احتمال برگزاری اجلاس ایران و کشورهای ۱+۵ در سطح وزرا در مونیخ مطرح بود اما به نظر می رسد عدم حضور همه وزرا این امکان را فراهم نمی‌کند و احتمالا وزیر امور خارجه کشورمان در دیدارهای دو جانبه در حاشیه نشست مونیخ با وزرای خارجه حاضر گفتگوهای هسته ای را ادامه دهد.

مهر نوشت طرفین در دیدارهای دو جانبه بین وزرا و معاونان درباره شکل و زمان و مکان گفتگوهای آتی مذاکره خواهند کرد. گفتگوهایی که تنها حدود یک ماه و نیم تا پایان زمان دارند.

مذاکرات بر لبه تیغ

در حالی که مذاکرات در دومین تمدید توافق ژنو دو ضرب الاجل را برای توافق سیاسی در مدت ۴ ماه و مذاکره درباره جزئیات و رسیدن به توافق جامع برای سه ماه بعد در نظر گرفته است، اما به نظر می رسد پایان ۴ ماه اول در ۲۴ مارس (چهارم فرودین ماه) سرنوشت مذاکرات بیش از یک سال و نیم گذشته را روشن خواهد کرد.

در دو ماه و نیم گذشته طرفین گفتگوهای فشرده و متعددی را در سطوح وزرا و معاونان داشته‌اند و در حالی که بخش اعظمی از این گفتگوها به مذاکرات دو جانبه ایران و آمریکا برای دست یابی به راه حل‌هایی برای اختلافات موجود بوده است، تحرکات دیگری نیز در داخل دو کشور صورت گرفته که به نوعی حرکت را بر لبه تیغ برای هر دو طرف مذاکره کننده سخت تر کرده است.

اعمال فشار کنگره بر دولت آمریکا برای تصویب تحریم های جدید تا جایی پیش رفت که با وساطت دولت، کنگره اعمال تحریم ها را تا ۲۴ مارس متوقف کرد و از سوی دیگر در ایران نیز یک فوریت طرح الزام دولت به پیشبرد برنامه هسته ای از سوی مجلس تصویب شد.

بر اساس طرح مجلس شورای اسلامی در ایران در صورت تصویب یا اعمال هر گونه تحریم جدید و یا افزایش تحریم‌ها توسط آمریکا اعم از قوه مجریه (دستگاه‌های اجرایی، دولت و یا رئیس جمهور آمریکا)، قوه مقننه (کنگره یا مجلس سنا) و یا قوه قضاییه؛ دولت موظف است بلافاصله برنامه مشترک اقدام- ۱۳۹۲/۹/۳ را کان لم یکن تلقی کرده و در چارچوب NPT در راستای تحقق حقوق هسته‌ای ملت ایران اقدام کند.

به این ترتیب کاملا روشن است که در صورت عدم دست یابی به توافق سیاسی در مهلت مذکور و در شرایطی که دولت اوباما قادر نباشد از فشار کنگره برای اعمال تحریم ها بکاهد، ایران همه اقداماتی که در طول یک ساله گذشته و به منظور شفاف سازی در راستای برنامه مشترک اقدام متوقف کرده بود از سر خواهد گرفت و بر این اساس در عمل احتمال هر گونه توافق جامع تا تیر ماه منتفی خواهد بود. در همین راستا نیز شاید بتوان نوروز امسال را نوروزی سرنوشت ساز برای مذاکرات هسته ای دانست.

یک ادعا و راه هایی برای توافق احتمالی

اما از سوی دیگر در روزهای اخیر اخباری از سوی رسانه‌های غربی منتشر می شود که خبر از افزایش احتمالات در دستیابی به توافقی سیاسی بین طرفین را مطرح می کند، هر چند که هیچ یک از خبرهای مطرح از سوی دو طرف مذاکره هیچ گاه مورد تأیید رسمی قرار نگرفته است.

در حالی که همچنان موضوعات اصلی اختلافی بین طرفین در دستیابی به توافق جامع ظرفيت غني سازي، تعداد سانتريفيوژ ها، زمان اجراي توافق جامع، راكتور آب سنگين اراك و تاسيسات زيرزميني فردو، تحقيق و توسعه و تحريم ها مطرح می شود، خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از دیپلمات‌های نزدیک به مذاکرات هسته‌ای مدعی شد که ایران و آمریکا بر سر یک «مصالحه هسته‌ای» در حال مذاکره هستند.

این خبرگزاری در گزارش خود مدعی شد قرار است که ایران تعداد بیشتری از سانتریفوژهای خود(۱۰ هزار سانتری فیوژ) را به شرطی که کارایی آنها در حد پایین تری باشد فعال نگه دارد و به این ترتیب قابلیت بالقوه ایران برای ساخت سلاح هسته ای کاهش پیدا می کند.

البته آنچه که پیش از این از سوی ایران در بحث غنی سازی و تعداد سانتریفیوژها برای دستیابی به هر گونه توافقی مطرح شده است، علاوه بر حفظ غنی سازی به عنوان یک دستاورد ملی، غنی سازی صنعتی بوده است و تأکید مقام معظم رهبری برای دست یابی به ۱۹۰ هزار سو.

بر این اساس نیز به نظر نمی‌رسد آنچه از سوی این خبرگزاری مطرح شده چندان با واقعیت تناسب داشته باشد، اما نکته مطرح در این میان بازگشت به ابتدای این مذاکرات و تأکید آمریکا بر حداقل تعداد سانتریفیوژها در ایران با عدد ۱۵۰۰ سانتریفیوژ است. بر اساس آنچه برخی منابع در دور پایانی مذاکرات پیش از تمدید توافق ژنو در وین اعلام کردند این رقم در آن زمان تا ۶ هزار سانتریفیوژ نیز از سوی آمریکا رسید و اکنون اعلام ۱۰ هزار سانتریفیوژ می‌تواند حاکی از آن باشد که طرفین در حال دست یابی به راه هایی برای گشایش گره های موجود هستند.

به هر حال همچنان مطالبه ایران برای حفظ ساختار هسته‌ای که از ابتدا عنوان شده بود مورد تأکید است و در این راستا نیز اصل چنین طرحی می تواند هم برنامه غنی سازی صنعتی ایران را البته نه در حالت دكوري نگاه دارد و هم مطالبه غرب براي افزايش زمان گريز هسته اي به مدت یک سال را پوشش دهد.

از سوی دیگر چندی پیش نیز همین خبرگزاری آمریکایی مدعی شد ایران قرار است بر اساس توافق احتمالی بخشی از سوخت هسته ای خود (اورانیوم غنی شده) را به روسیه منتقل کند. این ادعای آسوشیتدپرس نیز مانند دیگر ادعاها که اغلب چند روز پیش از آغاز هر دور از گفتگوهای هسته ای بین ایران و اعضای ۱+۵ مطرح می‌شود در همان زمان از سوی مقامات ایرانی تکذیب شد.

اما با این وجود دقت در همین خبر و تحرکات بعدی موجود بین ایران و برخی از کشورها و رفت و آمدها نشان می دهد که در این مسیر نیز گفت و گوهایی در حال انجام است و طرح هایی مطرح می‌شود که می‌تواند راهگشای اختلافات باشد.

ماه طلایی مذاکرات

به هر تقدیر با وجود همه این احتمالات این نکته را که همواره مقامات ایرانی مورد تأکید قرار داده اند نیز نباید فراموش کرد که در مسیر توافق جامع قانون همه یا هیچ حاکم است و توافق به طور کلی در حالی امکان پذیر خواهد بود که طرفین در همه موضوعات به راه حل دست پیدا کنند.

با این وجود اخبار و مذاکرات فشرده ماه های اخیر به شکلی نشان می دهد طرفین در بخش کارشناسی و فنی به میزان قابل توجهی مذاکره داشته اند و خط قرمزهای موجود یکدیگر را نیز به طور کامل درک کرده اند. شاید همان طور که تقریبا مکررا از سوی تیم مذاکره کننده برآن تأکید می‌شود تنها یک تصمیم سیاسی راه گشای اصلی خواهد بود.

از سوی دیگر به نظر می رسد مسئله تحریم ها و نحوه تعلیق و لغو آن ها نیز کماکان از مهمترین موضوعات مورد مذاکره است و بدون شک عدم تحقق خواسته های بر حق طرف ایرانی مبنی بر لغو همه تحریم ها مانع از دستیابی به توافق نهایی خواهد شد تا بدین جا نیز ایران بر مبنای اعتماد سازی و بر اساس برنامه اقدام مشترک همه توان خود را برای پایبندی به آن چه بر آن توافق شده است نشان داده است اما طرف مقابل اگرچه گام های کوچکی در این مسیر برداشته است ولی تحریم های گاه و بیگاه آن ها به بهانه های مختلف و نیز بی اعتمادی ده ها ساله ایرانیان به غربی ها خصوصا امریکا می طلبد که آن ها با عزم جدی تصمیم سخت و مهم سیاسی را گرفته و خواست طرف ایرانی را محقق سازند.

به هر حال دور تازه‌ای از گفتگوهای دوجانبه از امروز در مونیخ آغاز می‌شود و همچنان این امید وجود دارد که مونیخ بتواند با حضور وزرای خارجه به ویژه وزرای دو کشور ایران و آمریکا در مسیر پیشرفت و تصمیم گیری های سیاسی مسیر تازه ای را بگشاید.

در این مسیر مونیخ می‌تواند آغازی برای تصمیم های سیاسی برای حدود یک و ماه نیم آینده در مذاکرات باشد و پایان ضرب الاجل مارس که این روزها از آن با عنوان ماه طلایی مذاکرات یاد می‌شود.