.svg)
چرا ایران به مذاکرات صلح سوریه دعوت شد؟
پارسینه: دعوت ایران برای حضور در مذاکرات صلح سوریه تحولی تازه در دیپلماسی منطقه ای دولت یازدهم به شمار می رود.
دعوت ایران برای حضور در مذاکرات صلح سوریه تحولی تازه در دیپلماسی منطقه ای دولت یازدهم به شمار می رود.
ياسر نور علي وند در خبرآنلاین نوشت: نشست ژنو 1 در 30 ژوئن 2012 (10 تیر 1391) به دعوت كوفي عنان نماينده سازمان ملل و اتحاديه عرب در امور سوريه به منظور یافتن راه حلی برای پایان دادن به بحران سوریه برگزار شد. در این نشست نمايندگان پنج عضو دائمي شوراي امنيت سازمان ملل، اتحاديه اروپا، تركيه، قطر، عراق و كويت شركت داشتند.
یکی از مهمترین موارد اختلاف میان آمریکا و روسیه بحث بر سر حضور یا عدم حضور ایران در این نشست بود. روسيه پيشنهاد برگزاري نشست ژنو را با حضور كشورهاي تاثيرگذار در حل بحران سوريه از جمله ايران، عربستان، قطر، تركيه كرده بود. با وجود تاكيد روسيه و عنان بر ضرورت شركت ايران در نشست ژنو، فشار آمريكا باعث شد تا ايران به عنوان یکی از بازیگران کلیدی و تاثیرگذار در بحران سوریه در این نشست مشاركت نداشته باشد.
روسيه در يك گام عقب نشيني در برابر آمريكا و فرانسه با حذف ايران در مقابل حذف تركيه و قطر موافقت كرد، اما اين پيشنهاد هم عملي نشد و نهایتا نام ايران و عربستان از این نشست حذف شد. در این نشست توافقنامهای به امضا شرکت کنندگان رسید که مبنای آن بر محور تشکیل یک دولت انتقالی بر پایه طرح شش مادهای که چندی پیش از آن توسط کوفی عنان به نمایندگی از سازمان ملل و اتحادیه عرب برای پایان دادن به بحران سوریه ارائه شده بود. بر اساس این طرح، از طرفین درگیری خواسته شد تا با پایان دادن به خشونت‌ها شرایط را برای ایجاد مرحله انتقالی فراهم کنند.
به علاوه، دولت انتقالی باید از دولت فعلی، مخالفان و دیگر گروه‌ها تشکیل شود. بر این اساس، قانون اساسی و دیگر قوانین باید مورد بازنگری قرار گرفته و به رای عمومی گذارده شود. همچنین باید انتخاباتی با حضور تمام احزاب و گروه‌های مختلف برگزار شود. اگرچه حاصل این نشست تصویب طرح شش مادهای کوفی عنان بود، اما به دلایلی همچون عدم برقراری آتش بس، مشخص نکردن آینده سیاسی بشار اسد، تداوم کمک تسلیحاتی به معارضین سوری و عدم حضور ایران در نشست به شکست منجر شد.
ژنو 2 به دلیل پیروزی‌های مکرر ارتش سوریه در جبهه‌های نظامی، پیشرفت‌های متعدد در صحنة سیاسی و البته متغیرهای دیگر، ایالات متحده و متحدانش تلاشی جدی را برای به تأخیر انداختن زمان برگزاری نشست دوم انجام دادند؛ به شکلی که این تعلل‌ها، بیش از یک سال، روند سیاسی حل‌وفصل بحران در سوریه را کندتر کرد. در این فاصله، البته آمریکا یک‌بار شانس خود را برای حمله به سوریه با بهانة استفادة ارتش این کشور از سلاح شیمیایی علیه مردم امتحان کرد که این تلاش با هوشیاری دمشق و متحدانش، ناکام ماند.
با وجود این، سرانجام تاریخ 22 ژانویه 2013 (2 بهمن 1392) برای برگزاری نشست ژنو 2 تعیین گردید؛ نشستی که البته در شهر مونتروی سوئیس برگزار شد. این نشست از جهتی خاص به شمار میرفت. این که برای اولین بار، دو طرف بحران؛ یعنی دولت سوریه و گروه معارض مورد حمایت مخالفان موسوم به «ائتلاف ملی نیروهای انقلابی و مخالف دولت سوریه» رو به روی هم و پشت میز مذاکره با هم مواجه می‌شدند، اهمیت ویژه‌ای به این نشست داده بود. در ژنو 2 نیز همچون ژنو 1 یکی از مهمترین مباحثات شرکتکنندگان آن حضور یا عدم حضور ایران در این نشست بود. اگرچه در روزهای منتهی به نشست، دبیرکل سازمان ملل از ایران برای حضور در ژنو 2 دعوت به عمل آورد، اما تنها 24 ساعت از اظهارات بان کی مون در جمع خبرنگاران گذشته بود که نماینده وی مجددا در جمع خبرنگاران حاضر شد و عنوان کرد که بان کی مون دعوت خود را از ایران پس گرفته است. همان طور که دعوت از ایران برای شرکت در این نشست فضای جامعه جهانی را ملتهب کرد، پس گرفتن دعوت از ایران نیز جنجال به پا کرد.
جنجالی که بسیاری از تحلیلگران و رسانه ها از آن به زیر سوال رفتن اعتبار سازمان ملل یاد کردند. به ویژه از جانب روسها و تحلیلگران آنها که این اتفاق را ضربه ای به اعتبار این سازمان قلمداد کردند و ریاست و مدیریت بان کی مون را زیر سوال بردند. به هر حال، طرف غربی به همراه برخی از کشورهای عربی منطقه به هیچ عنوان حاضر نبودند نقش و عنصر تاثیرگذار ایران در تحولات منطقهای و به ویژه در بحران سوریه را به رسمیت بشناسند. این نشست هم نتوانست به دلایلی همچون دستاوردهای نظامی ارتش سوریه در عقب‌راندن گروه‌های تروریستی، وجود شکاف راهبردی میان مخالفان اعزامی به ژنو، پایبند نبودن دو طرف به توقف خشونت‌ها، پافشاری صرف مخالفان بر تشکیل دولت انتقالی، آن هم بدون حضور بشار اسد در آیندة سیاسی این کشور، استفاده نکردن از ظرفیت جمهوری اسلامی به‌عنوان مهمترین حامی منطقه‌ایِ سوریه، موضع جدید آمریکا مبنی بر کاهش حمایت‌های نظامی از مخالفان و رقابت‌های راهبردی روسیه، چین و سایر قدرتهای فرامنطقه‌ای با آمریکا برای تأثیرگذاری بر نشست نتوانست نتایجی دلخواه را در بر داشته باشد. ژنو 3 نشست ژنو 3 در حالی قرار است امروز (دوشنبه 14 اردیبهشت 1394) آغاز شود که اوضاع با دو سال گذشته بسیار فرق دارد.
انتخابات ریاست‌جمهوری سوریه برگزار شده است و اوضاع میدانی بسیار بیش از گذشته در اختیار ارتش سوریه قرار دارد. با این همه، دو موضوع مهم‌تر از باقی مسائل، باعث شده فضای سیاسی بیشتر از گذشته به نفع دولت سوریه باشد؛ حضور وحشیانه داعش در عراق و سوریه که تهدیدات جدی را متوجه منطقه و مرزهای خارج از منطقه از جمله اروپا کرده است و توافق نزدیک هستهای ایران و 5+1 که قدرت دیپلماسی ایران را بسیار افزایش داده است.
یکی از تفاوتهای بسیار مهم نشست ژنو 3 با دو نشست قبلی، حضور ایران در این نشست است. حضور ایران در ژنو 3 در حالی رقم میخورد که تغییری در مواضع ایران نسبت به تحولات سوریه مشاهده نمیشود و این مسئله نشان از توان دیپلماتیک و قدرت تاثیرگذاری ایران و به رسمیت شناختن این قدرت از سوی طرف غربی در مسائل منطقهای دارد. همانطور که انتظار میرفت مذاکرات هستهای موفقیتآمیز ایران با 1+5 سبب شد تا غرب مجاب شود که میتواند مشابه این مذاکرات را با ایران در حل دیگر مسائل منطقهای به محک آزمون بگذارد. به هر حال با توجه به رقابت عربستان با ایران بر سر نفوذ منطقهای و تلاشهای ترکیه برای رهبری منازعات منطقه، حضور موفقیتآمیز تیم دیپلماسی ایران در این نشست نه تنها می تواند به پیشبرد مواضع ایران در سوریه کمک کند، بلکه میتواند راه را برای همکاری در حل چالشهای منطقهای دیگری همچون حضور داعش در منطقه و بحران یمن با محوریت ایران فراهم سازد. محوریتی که روی دیگر آن به حاشیه راندن دیگر قدرتهای منطقهای است.
ياسر نور علي وند در خبرآنلاین نوشت: نشست ژنو 1 در 30 ژوئن 2012 (10 تیر 1391) به دعوت كوفي عنان نماينده سازمان ملل و اتحاديه عرب در امور سوريه به منظور یافتن راه حلی برای پایان دادن به بحران سوریه برگزار شد. در این نشست نمايندگان پنج عضو دائمي شوراي امنيت سازمان ملل، اتحاديه اروپا، تركيه، قطر، عراق و كويت شركت داشتند.
یکی از مهمترین موارد اختلاف میان آمریکا و روسیه بحث بر سر حضور یا عدم حضور ایران در این نشست بود. روسيه پيشنهاد برگزاري نشست ژنو را با حضور كشورهاي تاثيرگذار در حل بحران سوريه از جمله ايران، عربستان، قطر، تركيه كرده بود. با وجود تاكيد روسيه و عنان بر ضرورت شركت ايران در نشست ژنو، فشار آمريكا باعث شد تا ايران به عنوان یکی از بازیگران کلیدی و تاثیرگذار در بحران سوریه در این نشست مشاركت نداشته باشد.
روسيه در يك گام عقب نشيني در برابر آمريكا و فرانسه با حذف ايران در مقابل حذف تركيه و قطر موافقت كرد، اما اين پيشنهاد هم عملي نشد و نهایتا نام ايران و عربستان از این نشست حذف شد. در این نشست توافقنامهای به امضا شرکت کنندگان رسید که مبنای آن بر محور تشکیل یک دولت انتقالی بر پایه طرح شش مادهای که چندی پیش از آن توسط کوفی عنان به نمایندگی از سازمان ملل و اتحادیه عرب برای پایان دادن به بحران سوریه ارائه شده بود. بر اساس این طرح، از طرفین درگیری خواسته شد تا با پایان دادن به خشونت‌ها شرایط را برای ایجاد مرحله انتقالی فراهم کنند.
به علاوه، دولت انتقالی باید از دولت فعلی، مخالفان و دیگر گروه‌ها تشکیل شود. بر این اساس، قانون اساسی و دیگر قوانین باید مورد بازنگری قرار گرفته و به رای عمومی گذارده شود. همچنین باید انتخاباتی با حضور تمام احزاب و گروه‌های مختلف برگزار شود. اگرچه حاصل این نشست تصویب طرح شش مادهای کوفی عنان بود، اما به دلایلی همچون عدم برقراری آتش بس، مشخص نکردن آینده سیاسی بشار اسد، تداوم کمک تسلیحاتی به معارضین سوری و عدم حضور ایران در نشست به شکست منجر شد.
ژنو 2 به دلیل پیروزی‌های مکرر ارتش سوریه در جبهه‌های نظامی، پیشرفت‌های متعدد در صحنة سیاسی و البته متغیرهای دیگر، ایالات متحده و متحدانش تلاشی جدی را برای به تأخیر انداختن زمان برگزاری نشست دوم انجام دادند؛ به شکلی که این تعلل‌ها، بیش از یک سال، روند سیاسی حل‌وفصل بحران در سوریه را کندتر کرد. در این فاصله، البته آمریکا یک‌بار شانس خود را برای حمله به سوریه با بهانة استفادة ارتش این کشور از سلاح شیمیایی علیه مردم امتحان کرد که این تلاش با هوشیاری دمشق و متحدانش، ناکام ماند.
با وجود این، سرانجام تاریخ 22 ژانویه 2013 (2 بهمن 1392) برای برگزاری نشست ژنو 2 تعیین گردید؛ نشستی که البته در شهر مونتروی سوئیس برگزار شد. این نشست از جهتی خاص به شمار میرفت. این که برای اولین بار، دو طرف بحران؛ یعنی دولت سوریه و گروه معارض مورد حمایت مخالفان موسوم به «ائتلاف ملی نیروهای انقلابی و مخالف دولت سوریه» رو به روی هم و پشت میز مذاکره با هم مواجه می‌شدند، اهمیت ویژه‌ای به این نشست داده بود. در ژنو 2 نیز همچون ژنو 1 یکی از مهمترین مباحثات شرکتکنندگان آن حضور یا عدم حضور ایران در این نشست بود. اگرچه در روزهای منتهی به نشست، دبیرکل سازمان ملل از ایران برای حضور در ژنو 2 دعوت به عمل آورد، اما تنها 24 ساعت از اظهارات بان کی مون در جمع خبرنگاران گذشته بود که نماینده وی مجددا در جمع خبرنگاران حاضر شد و عنوان کرد که بان کی مون دعوت خود را از ایران پس گرفته است. همان طور که دعوت از ایران برای شرکت در این نشست فضای جامعه جهانی را ملتهب کرد، پس گرفتن دعوت از ایران نیز جنجال به پا کرد.
جنجالی که بسیاری از تحلیلگران و رسانه ها از آن به زیر سوال رفتن اعتبار سازمان ملل یاد کردند. به ویژه از جانب روسها و تحلیلگران آنها که این اتفاق را ضربه ای به اعتبار این سازمان قلمداد کردند و ریاست و مدیریت بان کی مون را زیر سوال بردند. به هر حال، طرف غربی به همراه برخی از کشورهای عربی منطقه به هیچ عنوان حاضر نبودند نقش و عنصر تاثیرگذار ایران در تحولات منطقهای و به ویژه در بحران سوریه را به رسمیت بشناسند. این نشست هم نتوانست به دلایلی همچون دستاوردهای نظامی ارتش سوریه در عقب‌راندن گروه‌های تروریستی، وجود شکاف راهبردی میان مخالفان اعزامی به ژنو، پایبند نبودن دو طرف به توقف خشونت‌ها، پافشاری صرف مخالفان بر تشکیل دولت انتقالی، آن هم بدون حضور بشار اسد در آیندة سیاسی این کشور، استفاده نکردن از ظرفیت جمهوری اسلامی به‌عنوان مهمترین حامی منطقه‌ایِ سوریه، موضع جدید آمریکا مبنی بر کاهش حمایت‌های نظامی از مخالفان و رقابت‌های راهبردی روسیه، چین و سایر قدرتهای فرامنطقه‌ای با آمریکا برای تأثیرگذاری بر نشست نتوانست نتایجی دلخواه را در بر داشته باشد. ژنو 3 نشست ژنو 3 در حالی قرار است امروز (دوشنبه 14 اردیبهشت 1394) آغاز شود که اوضاع با دو سال گذشته بسیار فرق دارد.
انتخابات ریاست‌جمهوری سوریه برگزار شده است و اوضاع میدانی بسیار بیش از گذشته در اختیار ارتش سوریه قرار دارد. با این همه، دو موضوع مهم‌تر از باقی مسائل، باعث شده فضای سیاسی بیشتر از گذشته به نفع دولت سوریه باشد؛ حضور وحشیانه داعش در عراق و سوریه که تهدیدات جدی را متوجه منطقه و مرزهای خارج از منطقه از جمله اروپا کرده است و توافق نزدیک هستهای ایران و 5+1 که قدرت دیپلماسی ایران را بسیار افزایش داده است.
یکی از تفاوتهای بسیار مهم نشست ژنو 3 با دو نشست قبلی، حضور ایران در این نشست است. حضور ایران در ژنو 3 در حالی رقم میخورد که تغییری در مواضع ایران نسبت به تحولات سوریه مشاهده نمیشود و این مسئله نشان از توان دیپلماتیک و قدرت تاثیرگذاری ایران و به رسمیت شناختن این قدرت از سوی طرف غربی در مسائل منطقهای دارد. همانطور که انتظار میرفت مذاکرات هستهای موفقیتآمیز ایران با 1+5 سبب شد تا غرب مجاب شود که میتواند مشابه این مذاکرات را با ایران در حل دیگر مسائل منطقهای به محک آزمون بگذارد. به هر حال با توجه به رقابت عربستان با ایران بر سر نفوذ منطقهای و تلاشهای ترکیه برای رهبری منازعات منطقه، حضور موفقیتآمیز تیم دیپلماسی ایران در این نشست نه تنها می تواند به پیشبرد مواضع ایران در سوریه کمک کند، بلکه میتواند راه را برای همکاری در حل چالشهای منطقهای دیگری همچون حضور داعش در منطقه و بحران یمن با محوریت ایران فراهم سازد. محوریتی که روی دیگر آن به حاشیه راندن دیگر قدرتهای منطقهای است.
ارسال نظر