شرایط لغو تحریم ها به چه صورتی است ؟

سعید جعفری پویا - وین

پای هر خبر و گزارشی که از مذاکرات هسته ای منتشر می شود مخاطبان می پرسند تحریم ها چه می شود؟ کی برداشته می شوند؟ آیا دلار ارزان می شود؟ آیا ارزانی می آید؟ موضوعی که نه تنها برای جامعه که اصلی ترین خواسته ایران در مذاکرات هسته ای با گروه ۵+۱ هم بوده است.

بر اساس آخرین توافقاتی که میان وزرای خارجه ایران و کشورهای غربی صورت گرفته موضوع رفع تحریم ها به چند دسته مختلف تقسیم می شوند و ساز و کار برداشته شدن آنها هم متفاوت خواهد بود.

۱ - تحریم های اقتصادی

بر اساس آخرین خبرها از مذاکرات وین، طرفین به توافق کامل رسیده اند که کلیه تحریم های اقتصادی، شامل بانک مرکزی، سوئیفت، نفت، پتروشیمی، کشتیرانی، بیمه، انرژی و خلاصه هر آنچه که به اقتصاد مربوط می شود در همان مرحله اول برداشته شود.

همچنین طبق توافقاتی که انجام شده توافق جامع میان ایران و ۵+۱ شامل سه مرحله خواهد بود. مرحله نخست در روز اعلام توافق که بلافاصله قطعنامه ای از سوی شورای امنیت صادر می شود و تمام قطعنامه های پیشین باطل و کلیه تحریم های شورای امنیت لغو می شوند. مرحله دوم که از آن تحت عنوان Operation Day یاد می شود همه تحریم های اروپا و آمریکا کنار گذاشته می شوند و این موضوع رسما اعلام می شود.

پس از این روز اقدامات ایران و غرب برای اجرایی کردن توافقات رسما انجام می شود. بدین ترتیب که ایران زمینه های لازم برای اجرای تعهدات خود را انجام می دهد و طرف غربی هم ساز و کارهای رفع تحریم ها را در دستور کار قرار می دهد. این بازه احتمالا بیش از سه یا چهار ماه طول نمی کشد و بالاخره روز پایانی توافق، اجرایی شدن کامل توافقات است که در این روز کلیه تحریم های اقتصادی که در روز دوم کنار گذاشته شده عملی و اجرایی می شود. بدین ترتیب به احتمال بسیار زیاد در ماه های پایانی سال ۹۴ این تحریم ها لغو خواهند شد.

۲ - تحریم های اشاعه ای و تسلیحاتی

هنوز یکی از حوزه های اختلاف میان ایران و گروه کشورهای ۵+۱ است. با این حال طرفین توافق کرده اند که رفع این تحریم ها در مرحله بعدی صورت گیرد. تحریم های اشاعه ای و تسلیحاتی البته تنها به موضوع هسته ای مربوط نمی شوند و محدودیت هایی از این دست بیش از سه دهه است که علیه ایران اعمال می شود. با این حال همچنان توافقی روی زمان رفع این تحریم ها به عمل نیامده است. ضمن اینکه وجود مواد با کاربرد دوگانه هم بر این چالش ها افزوده است.

به عبارت دیگر غرب معتقد است مواد و محصولاتی که می توانند با کاربردی دوگانه در ساخت تسلیحات اتمی ساخته می شود هم شامل این محدودیت ها بشود. اما به هر ترتیب باید اذعان داشت که همچنان راه حل مشخصی در این باره روی میز نیست و همچنان گفتگوهای فشرده دو طرف ادامه دارد.

با این تفاسیر و در شرایطی که اصلی ترین خواسته ایران در مذاکرات هسته ای همواره موضوع رفع کامل تحریم های اقتصادی شامل نفت، بانک مرکزی و بعضا پتروشیمی بوده است در نخستین مرحله برداشته خواهد شد. نخستینی که البته بر خلاف ادعای برخی بیش از یک سال طول نخواهد کشید و به احتمال بسیار زیاد تا پایان سال جاری شمسی به وقوع می پیوندد. در نهایت تمام اخباری که از کوبورگ بیرون می آید بیش از اینکه سنگین و همراه با ناامیدی باشد امیدوار کننده و مثبت است. اما با این حال باز هم برای قطعی شدن کل موضوعات و البته اعلام رسمی توافقی که قرار نیست امضای مشخصی داشته باشد و سندی معتبر در شورای امنیت سازمان ملل خواهد بود باید صبر کرد. شاید یک هفته دیگر ...