.svg)
"آب خوردن و ادامه روزه" نه عجیب است و نه جدید !
پارسینه: اگر نظر فقهایی همچون ایت الله بات زنجانی بر آب خوردن و ادامه روزه است...
پارسینه/ رضا مهدوی - روز گذشته فتوایی از آیت الله بیات زنجانی در فضای اینترنت و سایت های خبری منتشر و فراگیر شد. این فتوا برای برخی مخصوصا افرادی که آشنایی زیادی با فقه و مسائل شرعی ندارند بسیار عجیب بود و برای همین نیز برخی سایت های خبری تیترهای برای این خبر انتخاب می کردند که حاکی از تعجب و متاسفانه برخی همراه با توهین بود.
فتوا این بود که "كساني كه روزه مي گيرند ولي تاب و تحمل تشنگي را ندارند، فقط به اندازه اي كه جلوي تشنگي شان را بگيرد مي توانند آب بنوشند و در اين حالت روزه شان باطل نبوده و قضا هم ندارد. اما آیا این فتوا واقعا عجیب و جدید است؟
پیش از هرگونه توضیحی به عبارات فقهی زیر توجه کنید:
آیت الله شیرازی: در ذوالعطاش اقوال متعددی است چنانچه در عروه و حواشی آن ذکر شده. بله وجوب فدیه نسبت به ذوالعطاش اجماعی است. اما اختلاف در چند مسأله است. یکی در این است که آیا قضا دارد یا خیر؟ یکی هم در اینکه چیزی غیر از آب هم می تواند بخورد یا نه؟ یکی هم آیا به قدر ضرورت باید آب بنوشد یا بیش از آن هم می تواند آب بیاشامد؟
آنچه به نظر می رسد آن است که از مجموع ادلّه استفاده می شود که فقط آب بخورد و لازم نیست به مقدار ضرورت باشد، بلکه بیش از ضرورت هم می تواند آب بیاشامد، بله غذا نباید بخورد مگر اینکه مریض باشد و فرض این است که مریض نیست، بلکه ذوالعطاش و مانند ذوالعطاش است، و چنانچه نیت روزه کند و فقط آب بیاشامد قضا هم ندارد. عده ای از بعدی های صاحب عروه هم همین را فرمودند، بله او باید یک فدیه برای رخصت در آشامیدن آب بدهد و یک فدیه برای سقوط قضا. (1)
ایشان درجای دیگر می فرمایند: جواز نوشیدن آب در ماه مبارک رمضان تنها برای ذوالعطاش و مانند او آمده است. باید توجه داشت که نوشیدن آب از دو حال خارج نیست: یکی این که برای تأمین نیاز بدن است، مانند بیماران کلیوی که هرچند تشنه نشوند، اما باید آب بنوشند. دیگر این که فرد احساس تشنگی کرده و بسیار تشنه شود، مانند بیماران دیابتی. در این دو مورد باید روزه بگیرند و فقط آب بنوشند هنگام نیازشان به آب و به ازای هر روز از ماه مبارک رمضان که آب نوشیده اند باید یک مدّ طعام فدیه بدهند یعنی: (750گرم) برنج یا نان به فقیر بدهند و روزه شان نیز صحیح است و قضا ندارد و به دلیل ساقط شدن قضا یک فدیه ی دیگر بدهند.
از فقیهانِ قائل به این حکم، مرحوم آیت الله العظمی سید محسن حکیم قدس سره بود. او در حاشیه ی خود بر عروة الوثقی می گوید: «آب بخورد و روزه اش نیز صحیح است و قضا ندارد، چون چنین فردی در شمار ذوالعطاش است».
البته گاهی نیز ممکن است مطلب تفاوت داشته باشد، بدین معنا که به دلیل یک گرمای شدید و غیر منتظره یا یک فعالیت زیاد بدنی و استثنائی، فرد روزه دار سخت تشنه شود، به گونه ای که در آستانه ی هلاکت قرار بگیرد در عین حالی که او نه ذوالعطاش و نه در شمار ذوالعطاش است. مرحوم صاحب عروه به این صورت از مسأله پرداخته و آن را از مسأله ی ذوالعطاش جدا کرده و مسأله ی فردی دانسته است که تشنگی به او ضرر می رساند و فرموده: او می تواند در حالی که روزه است آب بنوشد، اما باید روزه آن روز را قضا نماید. (2)
آیت الله شبیری زنجانی نیز در مورد موثقه عمار ساباطی می فرمایند: احتمال ديگری كه بعيد نيست و مرحوم محقق اردبيلی قائل شده، اين است كه اصلاً روزه اين صحيح باشد، همانطور كه شارع روزه با خوردن و آشاميدن از روی نسيان را كه صوم حقيقی نيست، تعبداً قبول كرده، آشاميدن از روی خوف هلاكت را نيز روزه میداند و از او قبول میكند، در خود روايت اشاره نكرده كه بعداً قضا كند، از اين معلوم میشود كه قضا ندارد، اگر قضا داشت بايد ذكر میشد، از عدم ذكر با اطلاق مقامی ظهور پيدا میكند كه به تكليف خود عمل كرده و تكليف ديگری ندارد، مرحوم اردبيلی اين را در ذو العطاش ذكر كرده اما از روايت استفاده كرده كه واجب همين است و چيز ديگری نيست. (3)
آیت الله سید محمدسعید طباطبائی حکیم هم می فرمایند: ذو العطاش، وهو بحكم الشيخ والشيخة، والمراد به مَن به داء العطش. أما من يعطش اتفاقاً من دون مرض فلا يشرع له الإفطار، بل يشرب بقدر ضرورته ويبقى على الصوم، كما تقدم في المسألة (4).
آیت الله شیخ مهدی گنجی نیز گفته است: کسانی که روزه گرفتن برایشان حرجی است که گفته اند روزه را بگیرند تا به حد حرج برسند به مقدار ضرورة افطار کنند و دوباره ادامه بدهند یا نظیر ذو العطاش که وقتی تشنه شد و سخت شد می خورد بعد ادامه می دهد. (5)
و اما چند نکته:
•نظرات فوق که نزدیک به نظر آیت الله بیات است با جستجوی اینترنتی به دست آمده و قاعدتا در صورتی که مجال بیشتری بود با کمک نرم افزارهای فقهی و یا حضور در کتابخانه نتایج بیشتری یافت می شد.
•همانطور که در نقل های مذکور آمده است فحول و بزرگان فقه و اصولی همچون محقق اردبیلی نیز رایی نزدیک به همین فتوا داشته اند.
•خلط مباحث فقهی و علمی با مباحث سیاسی امری مذموم در حوزه های علمیه و مجامع علمی و دانشگاهی به شمار می رود که متاسفانه در این ماجرا برخی دچار آن شدند و گردآوری نظرات فوق فقط بر مبنای موضع علمی بحث بوده است
•افرادی ناآشنا با حوزه فقه که همراه با تعجب تصور کرده اند این فتوا بیش از اندازه سهل گیری را وارد دین کرده است توجه نداشته اند که فقهایی که مخالف این نظریه هستند اتفاقا فتوایی آسان تر (گذشته از این که آسانی و سختی معیار محک فتاوا نیست !) دارند و اگر نظر فقهایی همچون ایت الله بات زنجانی بر آب خوردن و ادامه روزه است مخالفان ایشان نه تنها آب خوردن را جایز و حتی لازم که ادامه روزه را هم لازم نمی دانند و باز با نظر بسیاری از فقهای متاخر حتی امساک بعد از آن نیز لازم نیست.
•همچنین برخی از فقهایی که همسو با نظر حفظ روزه هستند حتی اکتفاء به خوردن آب برای رفع عطش نکرده و رای بر این دارند که به هر میزان آب خوردن برای ذی العطش (صرف نظر از تعریف ذی العطش) جایز است. (1)
پیوست:
1-https://persian.shirazi.ir/printnews.php?Code=3257
2-https://shirazi.ir/php/printnews.php?Code=2700
3-https://almaktab.ir/thread-4.html
4-https://www.alhakeem.com/arabic/pages/book.php?bcc=816&itg=1&bi=28&s=ct
ترجمه از نویسنده: فردی که بیشتر از معمول تشنه می شود در حکم پیرمرد و پیرزن است. این شخص بیماری تشنگی دارد اما فردی که بدون بیماری و اتفاقی تشنه شده است نباید افطار کند بلکه به میزان ضرورت آب می نوشد و روزه خود را نگه می دارد.
5- https://www.ganjee.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=630:-15-02-92&catid=8:-91&Itemid=10
درود بر پارسینه که جواب سایتهای ضد ارزشی رو دادید.
سلام. اساس روزه براساس قول و تعهد الهی است نه خوردن و نخوردن.پس کسی که نمیتواند برقول خود بایستد اصلا قول با خدا نبندد.مپاسفانه فقهای ما درمحدوده روایات و احادیث درجا میزنندو فقط به آنها استناد میکنند. ای کاش فکر میکردند و اهداف الهی را مد نظر میگرفتند.درست است همه ما خطا کاریم اما دلیل بر توجیه نمیشود.و چه بسا یک عمل میتواند بسیاری از گناهان رابپوشد.و یک عمل میتواند بسیاری از اعمال راتباه کند.اماآزمایشات الهی در همین سختگیریها به انجام میرسد.پس قول خدا پا برجاست وتمام بدقولی ها از ناحیه خودمان است.من این احکام را کاملا مردود میدانم.
خداوند هيچگاه نخواسته بنده اش را به سختي بياندازد خداوند مي فرمايد روزه بگير اگر مريضي نگير اگر مي خواهي بروي سفر نگير در جايي ديگر مي گويد اگر تو را به سختي مي رساند نگير بجايش كفاره بده.
خدا كه نيامده زوري چيزي را به انسان تحميل كند.
اگر فلسفه روزه را بدانيم هيچگاه در مقابل چنين فتوايي جبهه نمي گيريم.
معاون پژوهشی دانشگاه باقرالعلوم(ع) با بیان اینکه، فتوای اخیر آیت الله بیات زنجانی، خرق اجماع کل علمای عالم اسلام است، گفت: این قول با اجماع مرتب علما در طول تاریخ و اجماع مرتب علما در عصر حاضر مخالفت دارد، لذا این قول هیچ سندیتی ندارد.
حدیثی که ایشان مطرح می کند در رابطه با "ذی العُطاش" است. ذی العُطاش به افرادی می گویند که بیماری تشنگی شدید دارند اگر این افراد چند دقیقه ای آب نخورند می میرند. یعنی اگر هر روز بیست لیتر هم آب بخورد باز احساس تشنگی می کند. ذی العطاش مورد مستثنی است؛ فردی است که بیمار است و همیشه باید آب بنوشد و اگر چند دقیقه ای آب نخورد می میرد. البته ذی العطاش فردی است که هیچ گاه امید سلامتی و خوب شدن ندارد تا در آن زمان روزه بگیرد. نمی توان این حالت را با حالت بیان شده توسط آقای زنجانی مقایسه کرد این همان قیاس ابوحنیفه است که امام صادق(ع) در پاسخ او فرمود این قیاس ابلیس است.
http://www.alef.ir/vdci3razzt1a332.cbct.html?192991
مزيد اطلاع حضرت حجت الاسلام و المسلمين دكتر! كه معتقدند "این فتوا، خرق اجماع کل علمای عالم اسلام است" و « نه علمای شیعه و نه علمای سنی تاکنون چنین اظهار نظری نداشتند»!!
رساله توضيح المسائل حضرت آيت الله العظمي سبحاني (دامت توفيقاته): (مسأله 1256) اگر روزه دار به قدرى تشنه شود كه براى او تحمل تشنگى موجب عُسر و حَرَج است، مى تواند به اندازه اى كه رفع مشقّت كند، آب بياشامد و روزه او باطل نمى شود.
لينك مطلب در سايت معظم له: http://tohid.ir/fa/persian/book?bookID=159&page=11#2