توصیف ماه رمضان در بیان امام حسن (ع)

امام حسن مجتبى علیه‌السلام در روز عید فطر گروهى را دید که مشغول بازى و خنده بودند؛ در حالى که به آنان توجه می‌کرد به اصحاب خویش فرمود «خداوند عزّ و جلّ ماه رمضان را میدان مسابقه براى بندگان خود قرار داده است تا با طاعت و عبادت خود براى رسیدن به رضوان و خشنودى خداوند از یکدیگر پیشى بگیرند؛ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ شَهْرَ رَمَضَانَ مِضْمَاراً لِخَلْقِهِ یَسْتَبِقُونَ فِیهِ بِطَاعَتِهِ إِلَى رِضْوَانِهِ».

امام حسن علیه‌السلام در این فزاز از روایت شریف، ماه رمضان را به میدان مسابقه‌ای (مضمار) تشبیه کردند که انسان‌ها باید در آن بتازند و با یکدیگر مسابقه دهند؛ چه اینکه گفته‌اند «مضمار» جاى پرورش و تمرین دادن اسب یا زمان پرورش اسب و زمین وسیع براى مسابقه اسب‌دوانى است و نیز خط پایانى مسابقه اسب‌دوانى‏ را هم مضمار نامیدند؛ افزون بر اینکه در ادامه اشاره دارند خلایق در این میدان مسابقه: به سوی طاعت خدا تا رسیدن به رضوان او مسابقه می‌دهند . «یَسْتَبِقُونَ فِیهِ بِطَاعَتِهِ إِلَى رِضْوَانِهِ». با این تعریف، می‌توان گفت ماه رمضان زمان پرورش روح و آماده‌سازی ابعاد وجودی‌مان برای تاختن به سوی طاعت خداست.

امام حسن علیه‌السلام در ادامۀ این روایت فرمود « پس گروهى در این میدان تاختند و به خشنودى الهى فائز شدند و عدّه‌‏اى دیگر عقب افتادند و تقصیر کردند و زیان دیدند ؛ فَسَبَقَ فِیهِ قَوْمٌ فَفَازُوا وَ تَخَلَّفَ آخَرُونَ فَخَابُوا.»

در جمع‌بندی این روایت می‌توان نتیجه گرفت خداوند ظرف ماه مبارک رمضان را بهترین فرصت برای توفیق طاعت خود تا رسیدن به رضوان خود قرار داده است تا به این ترتیب مؤمنان به فوز و رستگاری برسند و در مقابل، آن عده که به این میدان بها ندادند، دچار خسران و زیان شدند.

متن روایت: وَ نَظَرَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ ع‏ إِلَى أُنَاسٍ فِی یَوْمِ فِطْرٍ یَلْعَبُونَ وَ یَضْحَکُونَ فَقَالَ لِأَصْحَابِهِ وَ الْتَفَتَ إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ شَهْرَ رَمَضَانَ مِضْمَاراً لِخَلْقِهِ یَسْتَبِقُونَ فِیهِ بِطَاعَتِهِ إِلَى رِضْوَانِهِ فَسَبَقَ فِیهِ قَوْمٌ فَفَازُوا وَ تَخَلَّفَ آخَرُونَ فَخَابُوا فَالْعَجَبُ کُلُّ الْعَجَبِ مِنَ الضَّاحِکِ اللَّاعِبِ فِی الْیَوْمِ الَّذِی یُثَابُ فِیهِ الْمُحْسِنُونَ وَ یَخِیبُ فِیهِ الْمُقَصِّرُونَ وَ ایْمُ اللَّهِ‏ لَوْ کُشِفَ الْغِطَاءُ لَشُغِلَ مُحْسِنٌ‏ بِإِحْسَانِهِ وَ مُسِی‏ءٌ بِإِسَاءَتِه‏

امام حسن مجتبى علیه‌السلام در روز عید فطر گروهى را دید که مشغول بازى و خنده بودند، پس در حالى که به آنان اشاره می‌کرد به اصحاب خویش فرمود: همانا خداوند عزّ و جلّ ماه رمضان را میدان مسابقه براى بندگان خود قرار داده است تا با طاعت و عبادت خود براى رسیدن به رضوان و خشنودى خداوند از یکدیگر پیشى بگیرند؛ پس گروهى در این میدان تاختند و به خشنودى الهى فائز شدند، و عدّه‌‏اى دیگر عقب افتادند و تقصیر کردند و زیان دیدند. پس شگفتا و بسیار شگفتا از آنکه به خنده و بازى مشغول باشد در چنین روزى که نیکوکاران در این روز پاداش مى‌‏یابند، و تقصیرکاران زیان مى‏‌بینند، و قسم به خدا که اگر حجاب از میان برخیزد و پرده کنار رود، بى‌‏تردید و حتماً نیکوکار مشغول نیکوکارى خود شود و بدکردار گرفتار زشتکارى خود باشد. (من لا یحضره الفقیه، ج‏1، ص 511)