کیفیت انفاق توسط «امام علی(ع)»

پارسینه-گروه فرهنگی: «الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُم بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ سِرًّا وَ عَلاَنِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَ لاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاَ هُمْ یَحْزَنُونَ؛ کسانى که اموال خود را شب و روز، و نهان و آشکارا، انفاق مى‏کنند، پاداش آنان نزد پروردگارشان براى آنان خواهد بود؛ و نه بیمى بر آنان است و نه اندوهگین مى‏شوند»، (سوره مبارکه بقره، آیه 274)

در این آیه، سخن از مسأله دیگرى در ارتباط با انفاق در راه خدا است و آن کیفیات مختلف و متنوع انفاق است، مى‌فرماید: «آنها که اموال خود را در شب و روز، پنهان و آشکار، انفاق مى‌کنند پاداششان نزد پروردگارشان است».

ناگفته پیداست انتخاب روش‌هاى مختلف، رعایت شرائط بهتر براى انفاق است، یعنى انفاق کنندگان باید در انفاق خود به هنگام شب یا روز، پنهان یا آشکار، جهات اخلاقى و اجتماعى را در نظر بگیرند.

آنجا که انفاق به نیازمندان موجبى براى اظهار ندارد، آن را مخفى سازند تا هم آبروى آنان حفظ شود، و هم خلوص بیشترى در آن باشد.

و آنجا که مصالح دیگرى مانند تعظیم شعائر و تشویق و ترغیب دیگران در کار است، و انفاق جنبه شخصى ندارد، تا هتک احترام کسى شود (مانند انفاق براى جهاد و بناهاى خیر و امثال آن) و با اخلاص نیز منافات ندارد آشکارا انفاق کنند.

بعید نیست مقدم داشتن شب، بر روز، و پنهان بر آشکار (در آیه مورد بحث) اشاره به این باشد که مخفى بودن انفاق بهتر است مگر موجبى براى اظهار باشد، هر چند باید در همه حال و به هر شکل، انفاق فراموش نشود.

مسلماً چیزى که نزد پروردگار است (مخصوصاً با تکیه بر صفت ربوبیت که ناظر به پرورش و تکامل است) چیز کم، یا کم ارزشى نخواهد بود، و تناسب با الطاف و عنایات پروردگار خواهد داشت که هم برکات دنیا، و هم حسنات آخرت و قرب الى اللّه را شامل مى‌شود.

ابن عباس گوید: این آیه در شأن حضرت علی علیه‌السلام نازل شده است، زیرا علی دارایی‌اش چهار درهم بود که یک درهم را در شب و دیگری را روز، درهم سوم را پنهانی و درهم چهارم را آشکارا به بینوایان صدقه داد (کشف الغمه، جلد یک، ص 315)

عیاشی از ابی اسحاق روایت کرده می‌گوید: خبر به پیامبر خدا صلی‌الله علیه و آله رسید، به علی علیه‌السلام فرمود: یا علی چه چیز تو را واداشت که این عمل را انجام دادی؟ علی علیه‌السلام گفت: به امید تحقق وعده الهی این کار را انجام دادم. به دنبال آن بود که خداوند این آیه را نازل فرمود.