دندان عقل‌مان را بکشيم يا نکشيم؟

اين دندان گاهي مشکلاتي براي ما به‌وجود مي‌آورد و براي خيلي‌ها اين سوال مطرح است که آيا بايد دندان عقل را نگه داشت يا از دست آن خلاص شد.


دندان عقل ممکن است کاملا طبيعي و شبيه دندان‌هاي آسيا باشد، اما بدشکلي در اين دندان‌ خيلي شايع است. دندان‌ عقل معمولا ريشه‌هاي کج و انحناي زيادي دارد. ريشه‌هاي اين دندان‌ ممکن است در فک بالا و در مجاورت سينوس يا در فک پايين و در مجاورت عصب دنداني قرار بگيرد و در صورت بروز پوسيدگي يا عفونت مي‌تواند براي بيمار گرفتاري‌هايي ايجاد کند. برخي افراد هنگام رويش دندان عقل دچار درد، ناراحتي و عفونت مي‌شوند ولي در برخي ديگر، بدون بروز درد و ناراحتي مي‌رويد.


انواع دندان عقل

دندان عقل به 3 صورت روييده، نيمه‌نهفته و نهفته وجود دارد:

• دندان عقل روييده: زماني که در فك بالا و پايين فضاي کافي براي رويش وجود داشته باشد، دندان عقل بدون انحراف و در مسير صحيح خود درخواهد آمد. اگر اين دندان کارايي مناسبي داشته و تماس مناسبي با دندان آسياي مقابل خود داشته باشد و در جويدن موثر باشد، نيازي به خارج کردن آن نيست. اگر هم دندان آسياي دوم به علت پوسيدگي بيش از حد قابل نگهداري نباشد، مي‌توان با حفظ دندان عقل از آن به‌عنوان پايه پروتز دندان استفاده کرد. بعد از روييدن دندان عقل، رعايت بهداشت دهان و دندان اهميت بيشتري پيدا مي‌كند زيرا به علت قرار گرفتن اين دندان در انتهاي فک، دسترسي به آن دشوار است و رعايت نكردن بهداشت مي‌تواند باعث تجمع موادغذايي، تشکيل پلاک دنداني و به دنبال آن ايجاد پوسيدگي و عفونت شود. اگر دندان کناري دندان عقل در نيامده باشد، بهتر است اين دندان خارج شود. بديهي است که تشخيص قطعي به عهده دندان‌پزشک است كه پس از معاينه و بررسي کلينيکي و راديوگرافيک، در اين مورد تصميم مي‌گيرد.

• دندان عقل نيمه نهفته و نهفته:‌گاهي به علت نبود فضاي کافي يا وجود موانع بافت نرم و سخت، رويش دندان عقل مشكل مي‌شود. اگر فقط قسمتي از تاج دندان در محيط دهان قابل مشاهده باشد، به آن «دندان نيمه‌نهفته» و اگر تمام نسج دنداني زير بافت لثه يا استخوان پنهان مانده باشد و قادر به رويش نباشد، به آن «دندان نهفته» مي‌گويند. تشخيص نهفتگي دندان به عهده دندان‌پزشک است که پس از بررسي‌هاي کلينيکي و راديوگرافيک انجام مي‌شود. باقي ماندن دندان نهفته و نيمه نهفته ممکن است باعث بروز عوارضي شود بنابراين بيماران بايد با مراجعه به دندان‌پزشک و انجام معاينه‌هاي دوره‌اي از بروز اين عوارض تا حد امکان جلوگيري كنند.


عوارض مهم دندان عقل

يکي از مهم‌ترين عوارضي که ممکن است براي دندان عقل نيمه‌نهفته رخ دهد، «پري‌کورونيتيس» است. در اين عارضه باکتري‌ها و مواد غذايي در لثه اطراف اين دندان تجمع پيدا مي‌كنند و اين مساله باعث ايجاد عفونت مي‌شود. يکي از علايم معمول اين عارضه، محدوديت در باز و بسته کردن دهان است و در نهايت درد و ناراحتي بيمار را به دنبال دارد. در اين شرايط بيمار بايد به دندان‌پزشک مراجعه كند. دندان‌پزشک ابتدا ناحيه را مي‌شويد و در صورت لزوم براي بيمار آنتي بيوتيک تجويز مي‌كند. پس از بهبود عفونت، جراحي ناحيه يا خارج کردن دندان نيمه‌نهفته انجام مي‌شود و درمان نامناسب باعث پيشرفت عفونت خواهد شد. يکي از عوارض باقي ماندن دندان نهفته در دهان، ايجاد کيست‌هاي دنداني است. اطراف تاج دندان عقل را توده‌اي از سلول‌هاي پوششي در برگرفته که پس از روييدن دندان از بين مي‌رود. اگر دندان عقل نرويد، اين امکان وجود دارد که اين سلول‌ها تکثير و به کيست دنداني تبديل شوند. اين کيست‌ها اغلب خوش‌خيم هستند اما بزرگ شدن و توسعه کيست مي‌تواند مشکلاتي را براي بيماران ايجاد كند؛ مثلا باعث تضعيف استخوان فک ‌شود و استحکام مکانيکي آن را در مقابل ضربه کاهش ‌دهد. از ديگر عوارض، مي‌توان به تحليل ريشه دندان مجاور، درد با منشاء نامعلوم و پوسيدگي دندان آسياي دوم اشاره کرد.

زماني که فقط قسمتي از تاج دندان روييده، خارج کردن آن آسان است اما هنگامي که مقدار مناسبي از تاج دندان نروييده باشد يا دندان نهفته باشد، به درمان‌هاي ديگري نياز است که دندان‌پزشک متخصص انجام مي‌دهد.