عامل تنظیم اشتها در بدن

هنگام دیدن، بو کردن و چشیدن مواد غذایی و همچنین شنیدن مطلبی در خصوص مواد غذایی، به ترتیب بینایی، بویایی، چشایی و شنوایی تحریک می‌شوند و از طریق اعصاب حسی، سیگنال‌های عصبی به شبکه تنظیم اشتها ارسال و باعث می‌شوند که در فرد احساس اشتها یا عدم اشتها به وجود آید.

در بدن انسان، سیستمی به نام سیستم تنظیم دریافت مواد غذایی وجود دارد که این سیستم منجر به احساس سیری و گرسنگی می‌شود. این سیستم شامل دو بخش است.

بخش اول شبکه تنظیم اشتها است که در هیپوتالاموس مغز قرار دارد. بخش دوم، سیگنال‌های عصبی و هورمونی است که از نواحی مختلف بدن به شبکه تنظیم اشتها ارسال می‌شود. شبکه تنظیم اشتها متشکل از سلول‌های عصبی است که در اشتها یا بی اشتهایی نقش دارند. این سلول‌های عصبی در هسته های مختلف هیپوتالاموس و برخی دیگر از نواحی مغز گسترده‌اند.

غزاله اسلامیان، کارشناس ارشد علوم تغذیه درباره نقش هیپوتالاموس در تنظیم اشتها می‌گوید: هیپوتالاموس یکی از مهم‌ترین بخش‌های مغز محسوب می‌شود که کنترل ثبات محیط داخلی بدن را به عهده دارد. در واقع هیپوتالاموس بخش کوچکی از مغز است که در انسان فقط 5 گرم وزن دارد و مرکز تنظیم گرسنگی، تشنگی، خواب و بیداری، دمای بدن، هیجانات و احساسات و غیره است.

اسلامیان اظهار داشت: ورود مواد غذایی به معده و روده سبب اتساع آن‌ها می‌شود و در نتیجه باعث تحریک گیرنده‌های مکانیکی در جدار معده و روده خواهد شد این گیرنده‌ها مکانیکی تحریک شده و پیام‌هایی را به شبکه تنظیم اشتها می‌فرستند که این امر سبب به وجود آمدن احساس سیری در فرد می‌شود.

کارشناس ارشد تغذیه اضافه کرد: هورمون‌های ترشح شده از سلول‌های مخاطی دستگاه گوارش نیز به شبکه تنظیم اشتها پیام می‌فرستند و منجر به ایجاد حالت سیری و گرسنگی می‌شوند. احساس سیری معمولاً 20 تا 40 دقیقه طول می‌کشد. هرچقدر مواد غذایی بیشتر جویده شوند، تماس مواد غذایی با این گیرنده ها بیشتر صورت می‌گیرد و در نتیجه احساس سیری زودتر به وجود می‌آید.

وی به افراد چاق توصیه کرد: غذاها را خوب بجوند و در رژیم غذایی خود از مواد غذایی حاوی فیبر از جمله میوه‌ها و سبزی‌ها استفاده کنند. مواد غذایی حاوی فیبر دارای بافت محکمی است که قبل از بلعیدن به میزان بیشتری باید جویده شوند که همین امر احساس سیری را ایجاد می‌کند.

زمانی که درجه حرارت بدن پایین می‌آید، پیام‌های فرستاده شده از هیپوتالاموس

به شبکه تنظیم اشتها، باعث افزایش اشتها و افزایش مصرف مواد غذایی می‌شوند

و به این ترتیب سبب افزایش تولید حرارت در بدن می‌شوند

اسلامیان خاطر نشان کرد: افزایش غلظت قند خون پس از مصرف مواد غذایی حاوی کربوهیدرات، با تأثیر بر برخی از هسته‌های هیپوتالاموس منجر به افزایش استفاده از قند توسط سلول‌ها شده و منجر به احساس سیری می‌شود. از طرفی برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مصرف پروتئین و در نتیجه افزایش اسیدهای آمینه موجود در خون باعث ایجاد احساس سیری می‌شود.

وی افزود: همچنین برخی پژوهش‌ها نشان دادند که افزایش غلظت چربی‌های خون پس از تجویز وریدی تری‌گلیسیریدها سبب کاهش اشتها و به وجود آمدن احساس سیری از طریق اثرگذاری بر برخی از هسته های هیپوتالاموس در شبکه تنظیم اشتها می‌شود.

کارشناس ارشد تغذیه اظهار داشت: زمانی که درجه حرارت بدن بالا می‌رود، هیپوتالاموس به شبکه تنظیم اشتها پیام می‌فرستد و این امر سبب کاهش اشتها و کاهش دریافت مواد غذایی و در نتیجه کم شدن اثر گرمازایی ناشی از مصرف مواد غذایی می‌شود و به این ترتیب حرارت در بدن افت می‌کند.

وی اضافه کرد: زمانی که درجه حرارت بدن پایین می‌آید، پیام‌های فرستاده شده از هیپوتالاموس به شبکه تنظیم اشتها، باعث افزایش اشتها و افزایش مصرف مواد غذایی می‌شوند و به این ترتیب سبب افزایش تولید حرارت در بدن می‌شوند.

به گفته اسلامیان؛ پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تغییرات درجه حرارت محیط و در نتیجه تغییرات درجه حرارت بدن فقط بر روی اندازه‌ی وعده‌های غذایی تأثیر می‌گذارد و بر روی تعداد دفعات مصرف مواد غذایی اثری ندارد.


با ورزش کردن دیگر احساس گرسنگی نمی‌کنید

ورزش کردن حساسیت اعصابی را که در کنترل احساس سیری نقش دارند تحریک و احیا می‌کند که در نتیجه میل به غذا خوردن کاهش می‌یابد.

دکتر سبحان ابراهیمی، متخصص تغذیه گفت: ورزش کردن نه تنها به شما کمک می‌کند که کالری‌های اضافی را بسوزانید بلکه همچنین با هدف قرار دادن اعصاب اشتها در مغز احساس سیری را در شما تقویت می‌کند.

وی تصریح کرد: ورزش حساسیت اعصابی را که در کنترل احساس سیری نقش دارند تحریک و احیا می‌کند که در نتیجه آن، میل به غذا خوردن کاهش می‌یابد و در نهایت به کاهش وزن کمک می‌کند.
ورود مواد غذایی به معده و روده سبب اتساع آن‌ها می‌شود و در نتیجه باعث تحریک گیرنده‌های مکانیکی در جدار معده و روده خواهد شد این گیرنده‌ها مکانیکی تحریک شده و پیام‌هایی را به شبکه تنظیم اشتها می‌فرستند که این امر سبب به وجود آمدن احساس سیری در فرد می‌شود

این متخصص تغذیه اظهار داشت: افزایش نرخ چاقی هم اکنون به یکی از مهم‌ترین پدیده‌های مهم و نگران کننده بالینی - همه گیر شناسی تبدیل شده است. فاکتورهایی مثل تغییر عادات تغذیه‌ای و زندگی کم تحرک و کم فعالیت نقش مهمی در شیوع چاقی دارند.

وی در ادامه افزود: مصرف زیاد و افراطی غذا باعث بروز خطاهایی در سیگنال‌دهی نورون‌هایی می‌شود که نقش احساس سیری را در منطقه هیپوتالاموس مغز بر عهده دارند. این خطاها منجر به مصرف بی رویه و کنترل نشده غذاها می‌شود که پیامد آن چاقی است.