سینمای ایران فرصت اسکار را به چه فیلمی می‌دهد؟

سینمای ایران امسال چه فیلمی را به اسکار معرفی می‌کند؟ این سوالی است که این روزها اظهارنظرهای مختلفی را به‌دنبال داشته است.

درباره اینکه چه فیلمی برای معرفی به اسکار مناسب است با تعدادی از سینماگران گفت‌و‌گو کرد که تقریبا بیشتر آن‌ها بر اینکه باید فیلمی با مولفه‌های سینمای ایران و با بیشترین شانس موفقیت، معرفی شود، تاکید داشتند.

خسرو سینایی معتقد است: فیلمی که برای معرفی به اسکار برگزیده می‌شود باید جنبه‌هایی از فرهنگ و زندگی ایرانی را نشان بدهد.

او تاکید کرد: باید فیلمی انتخاب شود که در عین اینکه جنبه‌هایی از فرهنگ‌مان را نشان می‌دهد، ساختار خوب و پخته‌ای هم داشته باشد،در این صورت چنین فیلمی می‌تواند در اسکار موفق باشد.

اما ابوالحسن داوودی که بیشتر بر گزینه شانس تاکید دارد، بیان کرد: برای انتخاب یک فیلم برای نمایش در آکادمی اسکار، باید با در نظر گرفتن جنبه‌های مختلف، ببینیم کدام فیلم برای کسب جایزه اسکار شانس بیشتری دارد.

او گفت: در حال حاضر شرایطی که برای فیلم «گذشته» اصغر فرهادی پیش آمده نشان می‌دهد که این فیلم از امکانات و شرایط بهتری برخوردار است.البته این نکته فارغ از هرگونه مقایسه‌ای است، چون به لحاظ فیلم،‌ ممکن است فیلم‌های بهتری نسبت به «گذشته» وجود داشته باشد.

علیرضا رئیسیان هم بر این باور است که فیلمی که شانس بیشتری دارد باید به اسکار معرفی شود.

این کارگردان در گفت‌و‌گو با ایسنا اظهار کرد: فیلمی که برای اسکار انتخاب می‌شود باید از یک سری شرایط عمومی مانند زبان غیرانگلیسی، اکران داخلی و انتخاب توسط 10 کارشناس به عنوان نمایندگان کشور و نیز یکسری شرایط خاص مانند پخش‌کننده و موقعیت بین‌المللی و تبلیغات برخوردار باشد.

وی ادامه داد: این در حالی است که همیشه روند انتخاب فیلم برای اسکار در ایران با اعمال نظر برخی مدیران ادغام می‌شود و در اکثر مواقع فیلمی برگزیده می‌شود که شایستگی کامل را ندارد.

رئیسیان در این‌باره گفت: معمولا اعمال نظر مدیران با اطلاعاتی که به کمیته انتخاب داده می‌شود اتفاق می‌افتد و متاسفانه این اطلاعات با مسائل دیگر مطابقت داده نمی‌شود. در نهایت روند به گونه‌ای پیش می‌رود که به جای انتخاب فیلم، آن‌ها را داوری و بعد فیلمی را معرفی می‌کنند.

این کارگردان با تأکید بر اینکه اعضای هیأت انتخاب اسکار باید معرفی شوند تا همه بدانند چه کسانی این انتخاب را انجام می‌دهند، اضافه کرد: باید برای اسکار فیلمی انتخاب شود که شانس بیشتری داشته باشد و البته این الزاما به این معنی نیست که بهترین فیلم سینمای ایران خواهد بود.

در این میان محمدرضا اصلانی- مستندساز- هم بیان کرد: فیلمی که به نمایندگی از ایران جهت حضور در آکادمی اسکار معرفی می‌کنیم باید حافظ، شان ملی ما باشد.

وی با اشاره به اینکه در آکادمی اسکار، سلیقه خاص و تفکر صنعتی آمریکا وجود دارد،‌ افزود: در این آکادمی تکنولوژی برای فیلم‌های سینما یک مساله ویژه است، در عین اینکه باید فیلم‌ها از ویژگی‌های هنری هم برخوردار باشند‌، برخلاف جشنواره‌های اروپایی که بیشتر به بعد هنری فیلم‌ها می‌پردازد تا تکنولوژی آنها.

اصلانی با بیان اینکه امیدوارم فیلمی از ایران معرفی شود که شان ملت ایران را پایین نیاورد،‌ خاطرنشان کرد: هر فیلمی که می‌فرستیم باید کارکترها و از نظر تکنیکی ساختار هوشمندی داشته باشد که این خود، شان ملت ایران را حفظ می‌کند.

اما ابوالفضل جلیلی خیلی مستقیم و واضح فیلم «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند» را برای نمایندگی ایران در آکادمی اسکار پیشنهاد کرد.

این کارگردان سینما بیان کرد: هر فیلمی که معرفی می‌شود، باید برگرفته از فرهنگ و اندیشه ما باشد و علاوه بر بازیگران خوب و حرفه‌ای، از ساختار پرقدرتی هم برخوردار باشد.

جلیلی ادامه داد: یک ویژگی دیگر این است که فیلم از لحاظ تکنیکی و محتوا خوب باشد و هم‌چنین اگر یک سوژه جهانی را هم مطرح کرده باشد، شرایط بهتری خواهد داشت. در حال حاضر هم فیلم «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند» می‌تواند نماینده خوبی از سوی ایران در آکادمی اسکار باشد و امیدوارم مسئولان کمک کنند تا این فیلم معرفی شود.

همایون اسعدیان با اشاره به اینکه باید فیلمی برگزیده شود که شانس بیشتری برای موفقیت داشته باشد، گفت: هم‌چنین این فیلم باید مؤلفه‌های سینمای امروز ایران را در خود داشته باشد.

او ادامه داد: انتخاب یک فیلم با چنین شرایطی بهتر از آن است که فیلمی معرفی شود که امکان موفقیت داشته باشد، اما نماینده سینما و جامعه ایران نباشد.

کارگردان «بوسیدن روی ماه» خاطرنشان کرد: فیلم «جدایی نادر از سیمین» ویژگی‌های لازم را داشت و خوشبختانه موفق هم بود اما نمی‌دانم امسال، فیلمی با ترکیبی از ویژگی‌هایی که ذکر شد را داریم یا خیر.

مناسب‌ترین فیلم از دیدگاه اطبایی برای اسکار

محمد اطبایی معتقد است: فیلم «گذشته» اصغر فرهادی، مناسب‌ترین فیلم ایرانی برای معرفی به آکادمی اسکار است.

این کارشناس بین‌المللی سینمای ایران در گفت‌وگویی با ایسنا، در پاسخ به اینکه، سینمای ایران فیلم مناسبی برای معرفی به اسکار دارد؟ گفت: بارها درباره ویژگی‌های فیلم مناسب برای معرفی به اسکار بحث شده است و پیش از هر چیزی باید فیلم یا فیلم‌های در نظر گرفته شوند که دارای کیفیت ساخت مناسب، قصه جذاب و جهان شمول، ظرفیت ارتباط با مخاطب بین‌المللی، موفقیت در عرصه‌های جهانی و پخش کننده معتبر آمریکایی را دارا باشند، بنابراین مجموع این فاکتورها می‌تواند معیار انتخاب مناسب‌ترین گزینه برای معرفی به بخش اسکار خارجی زبان باشد و تنها یکی از این ویژگی‌ها و یا حتی صرف نام و یا جنسیت کارگردان نمی‌تواند دلیل انتخاب نماینده ایران به اسکار باشد.

وی ادامه داد: اگر فیلم‌های به نمایش عمومی درآمده یک ساله اخیر را مرور کنیم، بی‌تردید با توجه به سلیقه‌ی افراد و صاحب‌نظران، آثار با کیفیت مختلفی وجود دارند اما همان‌طور که گفتم، غالب این فیلم‌ها،واجد همه شرایط لازم برای موفقیت در پروسه انتخاب اسکار خارجی را ندارند. شماری از فیلم‌ها علی رغم موفقیت در بازار داخلی، شانسی برای ایجاد ارتباط مناسب با مخاطب غیر ایرانی را ندارند و شماری دیگر هنوز در هیچ رویداد بین‌المللی به نمایش درنیامده‌اند.

اطبایی در پاسخ به اینکه گزینه‌های دیگر چیست؟ توضیح داد: مثلا فیلم «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو» که در بخش مسابقه رسمی جشنواره‌ی فیلم «مونترال» حضور دارد، هنوز در ایران به نمایش عمومی درنیامده است و یا فیلم‌هایی مانند «برف روی کاج‌ها» و«قاعده‌تصادف» که به نمایش عمومی درآمده‌اند، هنوز در خارج از کشور به نمایش درنیامده‌اند.

وی تاکید کرد: با ذکر همه این موارد، به نظرم تنها فیلمی که دارای شانس بالایی در رقابت اسکار خارجی است، «گذشته» ساخته اصغر فرهادی است.

اطبایی در ادامه‌ی گفت‌وگو با ایسنا در پاسخ به اینکه آیا این فیلم می‌تواند به عنوان محصول فرانسه و ایتالیا و با حضور کارگردان ایرانی،از سوی ایران به آکادمی اسکار معرفی شود، به ایسنا گفت: اگر تنها مقررات اتحادیه اروپا را برای تعیین هویت ملی یک فیلم در نظر بگیریم، فیلم «گذشته» امتیاز لازم را برای یک تولید ایرانی بودن، ندارد اما مقررات آکادمی اسکار، داستان دیگری است.

وی تصریح کرد: فیلم «گذشته» با کارگردانی (3 امتیاز)،فیلم‌نامه‌نویسی (3 امتیاز)، بازیگر اصلی (3 امتیاز) و فیلمبردار ایرانی (1 امتیاز)، صدا (1 امتیاز) و حضور یک بازیگر فرعی ایرانی (1 امتیاز) 12 امتیاز دارد، اما مقررات اتحادیه اروپا حداقل 15 امتیاز را برای تولید یک کشور در نظر می گیرد. اما قوانین آکادمی برای اسکار خارجی، تصریح دارد که تنها کشور معرفی‌کننده فیلم باید تایید کند که بخش عمده کنترل خلاقانه‌ی فیلم توسط هنرمندان و دست اندرکاران تابع کشور مذکور صورت گرفته است و در مورد فیلم «گذشته» این نکته موضوعیت دارد.

این کارشناس بین‌المللی سینمای ایران تصریح کرد: بنابراین با توجه به این امکان دست کمیته انتخاب فیلم ایرانی به اسکار خارجی باز است و با توجه به ایرانی بودن کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس، بازیگر اصلی، بازیگر فرعی، مدیر فیلمبرداری و صدای آن به راحتی می‌توان بخش عمده خالقان این اثر را ایرانی دانست بنابراین، ما از لحاظ مقررات آکادمی اسکار،هیچ منعی برای معرفی فیلم «گذشته» نداریم.

وی در ادامه یادآور شد: نکته دیگر آنکه، علی رغم شانس این فیلم جهت معرفی از طرف کشور فرانسه، اصغر فرهادی مایل است تا «گذشته» از طرف ایران به اسکار معرفی شود. موفقیت‌های مختلف فیلم در عرصه‌های بین المللی در چند ماه اخیر، دریافت جایزه اسکار توسط فرهادی و داشتن یک پخش‌کننده معتبر و قوی آمریکایی مانند «سونی پیکچرز کلاسیک» نباید دیگر تردیدی در معرفی این فیلم به اسکار باشد.

اطبایی در عین حال توضیح داد: البته ما نمونه تقریبا مشابهی مانند فیلم «عشق» میشل هانکه داریم که شرایطی مانند فیلم «گذشته» داشت و به جز کارگردان و یکی از تهیه کننده‌های اتریشی آن، بقیه عوامل فرانسوی بودند اما اتریشی‌ها پیش دستی کرده و این فیلم را از طرف کشور خود به آکادمی معرفی کردند.

این کارشناس بین‌المللی سینمای ایران اظهار امیدواری کرد: کمیته‌ی معرفی فیلم ایرانی به اسکار مسائل ملی را بیش از هر چیزی در نظر بگیرد و با یک تصمیم درست و منطقی، فیلم «گذشته» را با هویت ایرانی به اسکار معرفی بکند.

سینمای ایران دو سال گذشته توانست طلسم اسکار غیر انگلیسی‌ زبان را بشکند و سرانجام «جدایی نادر از سیمین» اصغر فرهادی این جایزه را دریافت کرد. سال قبل فیلم «یه حبه قند» رضا میرکریمی از سوی بنیاد سینمایی فارابی معرفی شد اما بلافاصله وزارت ارشاد،اسکار را تحریم کرد و این فیلم ارسال نشد.

پیش‌تر فیلم «بچه‌های آسمان» ساخته‌ی مجید مجیدی که در سال ۱۳۷۷ با عنوان نماینده‌ی ایران به اسکار معرفی شد، برای اولین‌بار در جمع نامزدهای بهترین اسکار غیر انگلیسی زبان در سال ۱۹۹۹ انتخاب شد.

طبق روال هر ساله اوایل مهر ماه مهلت ارسال فیلم غیرانگلیسی زبان به آکادمی اسکار است، حال باید بررسی کرد که از میان فیلم‌های اکران شده در یک‌سال گذشته کدام فیلم فرصت بهتری برای سینمای ایران در اسکار است.

در یک بررسی کلی برخی فیلم‌ها با توجه به قوانین اسکار مناسب معرفی نیستند و برخی دیگر در یک‌سال گذشته اکران نشده‌اند که بتوانند جزو گزینه‌ها باشند.

طبق آنچه در سایت آکادمی اسکار آمده است، «انتخاب فیلم‌ها در هر کشوری توسط یک سازمان و یا یک هیات داوری متشکل از هنرمندان و اهالی صنعت سینما، انجام می‌شود.»

فقط فیلم‏هایی که طی یک سال گذشته در قطع ‌۳۵ یا ‌۷۰ میلی‏متری و از طریق فروش بلیت در هر کشوری به نمایش عمومی درآمده باشند می‏‌توانند به آکادمی اسکار معرفی شوند. غیرانگلیسی‌زبان بودن و داشتن پخش‌کننده بین‌المللی و نمایش خارجی نیز از دیگر شرایط اولیه نامزدی اسکار است.

بنا بر این گزارش، هرساله کشورهای مختلف فیلم‌هایش را به اسکار معرفی می‌کنند و در نهایت ‌۵ فیلم برای دریافت جایزه بهترین فیلم خارجی زبان، نامزد می‌شوند.

سالها پیش برای نخستین بار وزارت فرهنگ و هنر وقت در سال ۱۳۵۶ فیلم «دایره‌ی مینا» ساخته‌ی داریوش مهرجویی را به اسکار معرفی کرد و پس از آن فیلم «باد صبا» ساخته‌ی آلبر لاموریس به عنوان نماینده‌ی ایران در سال ۵۷ راهی آکادمی اسکار شد.

سینمای ایران به مدت ۱۶ سال نماینده‌ای به اسکار معرفی نکرد تا سال ۱۳۷۳ که فیلم «زیر درختان زیتون» ساخته‌ی عباس کیارستمی معرفی شد و سپس در سال ۱۳۷۴ «بادکنک سفید» به کارگردانی جعفر پناهی، سال۷۵ فیلم معرفی نشد، ۷۶ «گبه» محسن مخملباف، ۷۷ «بچه‌های آسمان» مجید مجیدی (جزو نامزدها قرار گرفت)، ۷۸ «رنگ خدا» مجید مجیدی، ۷۹ «زمانی برای مستی اسبها» بهمن قبادی ، ۸۰ «باران» مجید مجیدی ، ۸۱ «من ترانه ۱۵ سال دارم» رسول صدرعاملی ،‌ ۸۲ «نفس عمیق» پرویز شهبازی‏، ۸۳ «لاک‌پشتها هم پرواز می‌کنند» بهمن قبادی و ۸۴ «خیلی دور خیلی نزدیک» رضا میرکریمی، ۸۵ «کافه ترانزیت» ، ۸۶ «میم مثل مادر» رسول ملاقلی‌پور و ۸۷ «آواز گنجشکها» مجید مجیدی،۸۸ «درباره الی» به کارگردانی اصغر فرهادی و سال ۸۹ «بدرود بغداد» مهدی نادری به عنوان نماینده سینمای ایران به اسکار معرفی شد.