بخواب تا یادت بیاید

ظاهرا مراحل مختلف خواب تنها برای بازپخش خاطرات‌مان معجزه نمی‌کند بلکه تاثیر بسیاری روی تغییرات مقدار انتقال‌دهنده‌ها ـ پیام‌رسان‌های شیمیایی‌ـ که علائم بین نرون‌ها و دیگر سلول‌های درون بدنمان را جابه‌جا می‌کنند، دارد.

استیل کولین که نقش مهمی در بیدار نگه​داشتن مغز دارد هنگام مرحله خواب موج آهسته به نصف غلظت معمول خود می‌رسد. از آنجا که غلظت‌های اندک این ماده به انتقال اطلاعات از شبکه ذخیره‌سازی حافظه کوتاه‌مدت کمک می‌کند می‌تواند همه خاطرات‌مان را بخوبی حفظ کند. تقویت سیستم ذخیره‌سازی حافظه بلندمدت بشدت به هیپوکامپوس درون مغزمان متکی است که آن نیز به نوبه خود به نواحی قشر تازه مخ وابسته است.

خواب به چرخه شبانه‌روزی و ریتم 24 ساعته طبیعی بدن ما وابسته است. هر کس به احتمال زیاد صبح‌ها بیشتر مرحله خواب REM و بعدازظهر یا عصرها، مرحله خواب SWS را تجربه می‌کند. یعنی این که به این ترتیب می‌توانید برنامه چرت زدن‌تان را به گونه‌ای تنظیم کنید که انواع متفاوت خواب را داشته باشید. مثلا اگر قرار است یک سری لغت انگلیسی حفظ کنید، پس این کار را اواخر بعد از ظهر پس از گذراندن خواب SWS انجام دهید، اما اگر می‌خواهید یک مراسم بسیار احساساتی عروسی را به یاد آورید، صبح زود چرتی بزنید زیرا صبح‌های زود بهترین زمان مرحله خواب REM است.

وقتی مراحل مختلف خواب مان را کنترل می‌کنیم می‌توانیم هنگام خواب یکسری خاطراتمان را دوباره پخش کنیم.

بورن راش، محقق خواب دانشگاه لوبک آلمان از داوطلبان آزمایش خود خواست نوعی بازی انجام دهند. او یک ردیف از کارت‌های هم شکل روی صفحه رایانه مقابل چشمان داوطلبان قرار داد و از آنها خواست یکی از کارت‌ها را برگردانند و سعی کنند کارت هماهنگ با آن را به یاد آورند. داوطلبان این کار را چند بار تکرار کردند تا توانستند موقعیت هر کارت را بخوبی به حافظه بسپارند. زمانی که این کار را انجام می‌دادند رایحه خوش گل‌های رز نیز در هوا پخش شد. پس از بازی، همه خوابیدند، ولی درست پیش از خواب برخی از آنها در معرض بوی گل رز قرار گرفتند و برخی دیگر موقع خواب SWS درمعرض این بو قرار گرفتند و بقیه داوطلبان هنگام خواب REM.

جالب این که، حافظه افرادی که بوی گل‌ها را طی زمان خواب موج آهسته SWS دوباره حس کرده بودند قوی‌تر از حافظه دیگر شرکت‌کنندگان بود. این ترفند درخصوص اصوات هم موثر است. فقط باید مراقب باشید که تمام فرآیند با ملایمت انجام شود تا فرد مورد آزمایش از خواب نپرد.

این کشف نشان داده که ما در آینده می‌توانیم روی مراحل خوابمان کنترل بیشتری داشته باشیم. پروفسور لیز مارشال از دانشگاه لوبک متوجه شده که اگر به سر کسی جریان الکتریکی با فرکانسی یکنواخت تزریق کنید، می‌تواند در مغز فعالیت ریتمی تولید کند حتی اگر جریان الکتریکی قطع شود. در واقع این پدیده به طور عادی هنگام مرحله خواب موج آهسته ـ SWS ـ بسیار آهسته‌تر از یکبار در ثانیه رخ می‌دهد.

حتی این تحریک مصنوعی مغز هنگام خواب موج آهسته باعث تقویت حافظه می‌شود، اما کسی علاقه ندارد که مغزش به طور مصنوعی تحریک و به فعالیت واداشته شود، اما خبر خوب این که محققان فهمیده‌اند پخش موسیقی با فرکانسی مناسب هنگام خواب نیز همین اثر را دارد. هر چه سن انسان افزایش می‌یابد، مقدار مرحله خواب موج آهسته در او کمتر می‌شود و همین موضوع موجب کاهش درک شناختی او می‌شود.

دانشمندان معتقدند نبود این مرحله حیاتی خواب عاملی برای تحلیل بیشتر مغز است. بنابراین تحت این شرایط به نظر می‌رسد که تحریک مصنوعی مغز داروی مغز مسن ترهاست. کسی چه می‌داند شاید در آینده برای این که ذهن افراد مسن همچنان روشن و شفاف بماند کمی صوت درمانی تجویز شود.

منبع: روزنامه جام جم