تصمیمات تازه برای نجات دریاچه ارومیه

در تمامی سدهای حاشیه دریاچه ارومیه 28 درصد آب تجدیدشونده این حوضه در پشت سدها ذخیره می‌شوند که این حجم آب موردنیاز برای کشاورزی حدود 180 هزار هکتار از زمین‌های پایین‌ دست خود را تامین می‌کنند. یک مقام مسئول در وزارت نیرو از توقف احداث 4 سد برای تثبیت آب در دریاچه ارومیه خبر داد و گفت: ساخت سد سیمینه‌رود، باراندوز و نازلو در استان آذربایجان غربی و سد لیلان‌ چای در آذربایجان شرقی متوقف و آب ذخیره‌ شده سد شهید مدنی هم فقط برای دریاچه ارومیه اختصاص یافت.

به گزارش مهر، سیدمرتضی موسوی با اشاره به وضعیت حوضه آبریز دریاچه ارومیه در سال آبی گذشته و اقدام‌های انجام‌شده برای تثبیت آب این دریاچه گفت: در ماه‌های اخیر وزارت نیرو سدهایی را که موجب افزایش برداشت از منابع آب حوضه می‌شد ساماندهی کرد که در این راستا شاهد توقف احداث سد سیمینه‌رود، باراندوز و نازلو در استان آذربایجان غربی و سد لیلان‌ چای در آذربایجان شرقی بودیم و آب ذخیره‌ شده سد شهید مدنی هم فقط برای دریاچه ارومیه اختصاص پیدا کرد.

مدیرکل دفتر مدیریت به‌هم پیوسته منابع آب حوضه دریاچه ارومیه اظهارداشت: رهاسازی آب سدها در دوره تثبیت دریاچه و تا زمان انتقال آب از حوضه‌های مجاور و تغییر الگوی مصرف کشاورزی در این حوضه موثر خواهد بود و امیدواریم پس از سال 98 دوره احیای دریاچه آغاز شود.

وی با تاکید بر کاهش قابل‌ توجه میزان بارش و روان‌آب‌های سطحی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه بیان داشت: روند بلندمدت آب تجدیدشونده این حوضه 8 میلیارد و 800 میلیون مترمکعب بوده که این روند در 18 سال اخیر به‌ هم خورده و حجم آب تجدیدشونده و میزان روان‌آب‌های حوضه به 7 میلیارد و 24 میلیون کاهش پیدا کرده است.

موسوی درباره میزان بارش حوضه ارومیه در سال آبی گذشته (93-92) گفت: در این سال این حوضه در مجموع 228 میلی‌متر بارش داشته که در مقایسه با سال آبی پیش از آن 23 درصد و در قیاس با میانگین بارش بلندمدت 32 درصد کاهش بارندگی ثبت شده است؛ روان‌آب‌های حوضه نیز به‌ شدت کاهش داشته به‌ طوری که تا 50 درصد کاهش روان‌آب داشته‌ایم. این میزان کاهش، تاثیر عمده‌ای بر آب ورودی دریاچه داشته است.

این مقام مسئول در دریاچه ارومیه ادامه داد: میزان بارش در این حوضه در سال‌ های اخیر از 385 به 317 میلی‌متر رسیده و با کاهش 68 میلی‌متر بارندگی مواجه بوده اما از طرفی میزان مصرف حوضه به‌ ویژه در بخش کشاورزی افزایش پیدا کرده است.

وی با بیان اینکه بحث مدیریت مصرف باید از بخش کشاورزی آغاز شود گفت: 92 درصد مصرف آب کشور در بخش کشاورزی است و اگر ما بخواهیم برای پایداری منابع آب کشور گامی برداریم، باید راه‌ های کاهش مصرف آب کشاورزی همچون اصلاح روش‌ها و استفاده از سامانه‌های جدید آبیاری را تقویت کنیم.

موسوی ادامه داد: در حوضه آبریز دریاچه ارومیه به‌ دلیل عدم تعادل میان آب تجدیدشونده و مصرف، آب ورودی به دریاچه کاهش یافت و این دریاچه به‌ صورت خاموش، سال به سال از تراز اکولوژیک خود پایین آمد و در زمان حاضر تراز آب در کمترین میزان ممکن قرار گرفته و نسبت به تراز اکولوژیک 3.9 متر پایین‌تر است.

مدیرکل دفتر مدیریت به‌ هم پیوسته منابع آب حوضه دریاچه ارومیه با اشاره به اقدام موثر دولت برای احیای دریاچه گفت: در زمان حاضر کارگروه ملی نجات دریاچه با حضور معاون اول رئیس‌ جمهور و شماری از وزیران دولت و در سطح بعدی ستاد احیای دریاچه با محوریت دانشگاه شریف و با استفاده از تجربه‌ها و مشارکت علمی شماری از استادان دانشگاه‌های کشور از جمله دانشگاه تبریز و ارومیه در اینباره فعالیت می‌کنند.

وی از تصویب 26 مصوبه و 98 طرح اجرایی برای احیای دریاچه خبر داد که در زمان حاضر این طرح‌ها در مرحله تامین اعتبار قرار دارد. موسوی درباره وضعیت سدهای این حوضه گفت: در تمامی سدهای حاشیه دریاچه ارومیه 28 درصد آب تجدیدشونده این حوضه در پشت سدها ذخیره می‌شوند که این حجم آب موردنیاز برای کشاورزی حدود 180 هزار هکتار از زمین‌های پایین‌ دست خود را تامین می‌کنند.

موسوی درباره بحث رهاسازی آب از پشت سدها برای دریاچه ارومیه اظهارداشت: در این طرح تمامی جوانب کار باید در نظر گرفته شود؛ برخی از این سدها همچون سد بوکان، عمده آب موردنیاز شهرها و روستاهای استان آذربایجان‌ شرقی و غربی را تامین می‌کنند؛ از طرفی بزرگترین شبکه آبیاری که بیشترین سطح زیرکشت را دارد، حوضه زرینه رود است که از همین سد بوکان تامین می‌شود.

وی ادامه داد: اگر می‌خواهیم اقدامی برای رهاسازی آب از سدها برای تغذیه دریاچه انجام بدهیم، باید به این هم فکر بکنیم که معیشت کشاورزان چه خواهد شد؛ چرا که کشاورزی منطقه وابسته به این سدهاست.

مدیرکل دفتر مدیریت به هم پیوسته منابع آبریز حوضه دریاچه ارومیه با تاکید بر اهمیت دوره تثبیت دریاچه گفت: برای دوره تثبیت دریاچه به این جمع‌ بندی رسیده‌ایم که برای نتیجه بخش بودن سایر اقدام‌های انجام‌ شده، باید به سمت رهاسازی آب از سدهای موثر همچون سد بوکان برویم و این دوره تثبیت را تا سال 98 ادامه دهیم. در شبکه آبیاری و زهکشی پایاب سد بوکان، بخش کشاورزی استان‌های آذربایجان‌ شرقی و غربی ذینفع هستند که در این منطقه هم زمین‌های زراعی و هم باغ‌های میوه قرار دارند.

موسوی ادامه داد: شاید بتوانیم با جلب همکاری کشاورزان، آب کشت‌های یکساله را قطع کرده و با توافق با مردم خسارت پرداخت کنیم، اما برای باغ‌ها نمی‌توان کاری کرد؛ هم‌ اکنون بررسی‌هایی در دست انجام است تا بتوانیم به روش‌های مختلف آب باغ‌های کشاورزی منطقه را تامین کنیم و بتوانیم بخشی از آب سد بوکان را برای دریاچه ارومیه رهاسازی کنیم، مشروط بر اینکه بتوانیم همراهی اجتماعی را در منطقه جلب کنیم.

وی تصریح کرد: رهاسازی آب در دوره تثبیت دریاچه و تا زمان انتقال آب از حوضه‌های مجاور و تغییر الگوی مصرف کشاورزی در این حوضه موثر خواهد بود و امیدواریم پس از سال 98 دوره احیای دریاچه آغاز شود.

این مقام مسئول در وزارت نیرو در ارتباط با استقرار مدیریت حوضه‌ای در سدها گفت: قدمت زیادی از استقرار دفاتر مدیریت حوضه‌های آبریز نگذشته است اما وزارت نیرو هم‌ اکنون مدیریت حوضه آبریز را به‌ صورت سامانه و حوضه آبریز در دست انجام دارد که در این طرح سدها به‌ صورت منطقه‌ ای دیده نمی‌شوند و تاثیر کلی آنها در محیط زیست، آب زیرزمینی و پایین‌ دست سدها در نظر گرفته می‌شود.

موسوی با بیان اینکه بازنگری در سدهای حوضه ارومیه با جدیت دنبال می‌شود تصریح کرد: حتی در جاهایی که سدها مطالعاتی ما توجیه‌ پذیر نبودند، کار متوقف شده ضمن آنکه در برخی سدها نیز حجم مخزن سد فقط برای پاسخگویی به نیازهای اساسی کاهش یافته تا از آثار سوء‌برداشت حداکثری جلوگیری شود.