روزنامه‌نگاری شهروندی چیست؟

برای بسط مفهوم روزنامه‌نگاری شهروندی تصمیم‌گرفتم سئوال‌هایی که در اینباره پرسیده می‌شود و یا در بیشتر مقاله‌های علمی دانشگاهی به نحوی به آنها پاسخ داده می‌شود را به مرور منتشر کنم. به این ترتیب هم بر ادبیات این موضوع مروری می‌شود و هم بحث برای علاقه‌مندان جا می‌افتد.
۱- روزنامه‌نگاری شهروندی پدیده جدیدی است؟
پاسخ: کریس آتن Chris Atton‌ به عنوان اندیمشندی که بسیاری از مقاله‌های دانشگاهی درباره روزنامه‌نگاری شهروندی و جایگزین را نوشته است، در اینباره می‌نویسد:

اصطلاح روزنامه‌نگاری شهروندی از سال ۲۰۰۰ به وجود آمد ولی تجربه آن چیز جدیدی نیست. روزنامه‌های اصلاح‌طلب رادیکالی که در انگلستان از اواخر قرن هجدهم تا اواسط قرن نوزدهم پیشرفت کردند و به اوج خود رسیدند، ویژگی‌هایی مشابه با روزنامه‌نگاری شهروندی اخیر دارند.همچنین با مطبوعات آنارشیست قرن بیستم نیز شباهت‌هایی دیده می‌شد. سازمان‌های سوسیالیستی و حزب‌های سیاسی خبرنگاران را در روزنامه‌های انگلیس ترغیب می‌کردند. کمک‌های کارگران به طرز قابل توجهی فلسفه‌های سیاسی روزنامه را به تجربیات خوانندگان پیوند زد. فضای موجود، روزنامه‌نگاری شهروندی اخیر را از گذشته متفاوت کرده است. اینترنت، انتشار گزارش‌ها خارج از ترتیب صنعتی معمول بنگاه‌های رسانه‌ای ممکن کرده‌است. اینترنت همچنین به جنبش‌های اجتماعی امکان دسترسی جهانی داده است.

در حقیقت آتن به تجربه تاریخی‌ای اشاره می‌کند که از سوی حاشیه‌نشین‌های سیاسی و اجتماعی برای رساندن صدای خود به مردم صورت گرفته است. آتن می‌گوید که ابزارهای جدید ارتباطی و فناورانه کمک کردند که مردم بدون نیاز به کمک متخصصان محتوای مورد نظر خود را منتشر کنند. البته این محتوا معمولا فاقد کیفیت فنی و حرفه‌ای نوشته‌های روزنامه‌نگاران حرفه‌‌ای یا برنامه‌های حرفه‌ای تلویزیونی و رادیویی است. اما به هر حال هستند! فراموش نکنیم در روزنامه‌نگاری شهروندی چیزی که اهمیت دارد فرایند تولید محتواست و نسبت به آن خود محتوا اهمیت ثانویه دارد. در اینباره بعدا بیشتر می‌نویسم.

مثال‌های متعددی می‌توان از فعالیت‌ رسانه‌های شهروندی در سال‌های اخیر زد که نشان دهد این پدیده سابقه مطالعاتی مفصلی دارد. ایستگاه‌های رادیویی معدنچیان بویلیوی در دهه ۱۹۶۰ میلادی، روزنامه‌نگاری مردمی در نیکاراگوئه در دهه ۱۹۸۰، تلاش‌های زنان افغان در دوره طالبان در ابتدای قرن ۲۱ و نمونه بومی آن فعالیت‌ رسانه‌های کوچک در دهه ۱۹۷۰ در جریان انقلاب اسلامی نمونه‌های دیگر رسانه‌های شهروندی هستند. همچنین یک مطالعه مفصل نمونه‌های روزنامه‌نگاری شهروندی به تازگی بیش از ۵۰ نمونه از ارتباطات مشارکتی برای تغییر اجتماعی را به تنهایی در آفریقا و شبه‌قاره هند شناسایی کرده است و این نشان می‌دهد این پیوند میان ارتباطات و تغییر اجتماعی چه میزان پردامنه و با اهمیت است.

منبع(+)