روایت ایرانی از قبطیان مصر

به گزارش پارسینه؛ نام قبطیان مصر بیش از همه با جنایت داعش در این اواخر در سر بریدن ۲۱ قبطی مصری در لیبی پیوند خورده است.

عباس نادری پژوهشگر ایرانی حاصل بازدید خود از سرزمین فراعنه را در کتابی با عنوان «عکس یادگاری با فرعون» گرد آورده است. بخش مربوط به قبطیان مصر این مجموعه در ادامه از نظر می گذرد.

بخشی از هویت مصر، مسیحی است. مسیحیانی که به «قبطی» مشهورند. مسیحیان مصر، حدود ۱۵ درصد جمعیت این کشور کهن را تشکیل می دهند. بخش عمده آنان از مصر کوچ کرده و در ایالات متحده آمریکا ساکن شده اند. اینها را «قبطی های مهجر» می نامند. در پارلمان مصر هم نماینده دارند. مسیحیان مصر، شخصیت هایی مشهور هم دارند که از جمله می توان به «پطروس پطروس غالی» وزیر خارجه مصر در زمان انورسادات و دبیرکل اسبق سازمان ملل متحد اشاره کرد و نیز برادرش «یوسف پطروس غالی» که وزیر دارایی مصر بود.

به خیابان مارجرجیس می روم که محل بسیاری از کلیساها و بناهای تاریخی قبطیان مصر است، ابتدا دیر راهبه ها: «دیر ماری جرجیس» متعلق به کلیسایی ارتودکسی، بیرونِ دیر، مانند بسیاری از مکانهای گردشگری دیگر، دست فروش ها بساط کرده اند. اینجا تصاویر حضرت مسیح(ع) و صلیب و ... می فروشند؛ تناسبِ قابل فهمِ مکان و گردشگران و فروشندگان.

داخل محوطه دیر، مجسمه سر یکی از کشیش ها نصب شده و بر تابلوی توضیح، فقط به لاتینی چیزهایی نوشته شده که حتی یک حرف آن را هم نمی فهمم. فقط عدد آن را می توانم بخوانم؛ ۱۹۶۷-۱۹۳۹.

به داخل دیر قدم می گذارم. در گوشه ای، شمع های بسیار نهاده اند و البته در کنارش صندوقی و نوشته ای: «برادران دوست داشتنی! تمام هدایای بازدیدکنندگان برای بازسازی ساختمان دیرماری جرجیس هزینه می شود. متشکریم» یعنی که شمع روشن کنید و پول به صندوق بیندازید. در گرمای نه چندان طاقت سوز آخر اردیبهشت ماهِ قاهره، تک و توک گردشگران در حال بازدید از دیر هستند. همراهشان می شوم. در بخشی دیگر از بنای داخل دیر، در دخمه مانندی نیمه تاریک، علاوه بر تصاویر متعددی از حضرت عیسی (ع) و صندوق جمع هدایا، نامه های زیادی در لای شکاف دیوارهای قدیمی دیده می شود: عریضه های نیاز به خداوند، دست نوشته هایی به نسبت زیاد... به زبان های مختلفی که خداوند همه آنها را می داند.

در بخش دیگری از کلیسا بر روی تابلویی به سه زبان عربی، انگلیسی و فرانسه نوشته شده : «ممنوعیت ورود با لباس های نامناسب». فضای کلیسا بوی قدمت می دهد و حسی که چندان آشنا نیست.

این سوتر به کلیسای «ماری جرجیس» قدم می گذارم. نام کلیسا (که در قرن چهارم میلادی ساخته شده) بر گرفته از کشیشی به نام ماری جرجیس است که در قرن چهارم میلادی به دست رومانی ها کشته شده است و حالا برخی مسیحیان حتی به وسایلی که گفته می شود ماری جرجیس با آنها شکنجه می شده است، تبرک می جویند.

در جایی دیگر از کلیسا، روی کاشی کوچکی چسبیده به دیوار از قول «نفیسه احمد محمد» که شفا یافته، نوشته اند: «شکر خداوند و ماری جرجیس را به خاطر شفای من» در پایان هم تاریخ را قید کرده اند: ۱۹۷۰.۴.۲۵

از کلیسای ماری جرجیس خارج می شوم. فرصت دیدار از «موزه قبطی» نیست.

به کلیسای «سیده العذرا - معلقه» می روم. این کلیسا را بر دو برج به جای مانده از آثار قلعه بابلیون بنا نهاده اند. تاریخ بنای آن به قرن چهارم و دوره رومانی ها می رسد. هر برج ۱۳ متر ارتفاع دارد. اما زیر کلیسا، پر از خالی است و بی دلیل نیست که آن را «معلقه» می خوانند.

در کلیسای معلقه، بخش دیداری و شنیداری نظرم را به خود جلب می کند: مجموعه ای کامل از انواع سرودهای دینی و وعظ و خطابه و آموزه های قبطی. این جا لوح های فشرده وعظ های «بابا شنوده سوم» رهبر مذهبی قبطیان مصر عرضه می شود. در قاب عکس هایی که در سالن کناری نصب شده، می توان تاریخچه تصویری رهبران قبطیان مصر را در کنار پادشاها و روسای جمهور مصر دید.

این منطقه قاهره، کلیسای مشهور دیگری هم دارد به نام «کلیسای ابی سرجه» که قدمت آن به قرن چهارم میلادی می رسد و برای دیدن آن، بخت یارم نبود. غار این کلیسا شهرت دارد چرا که برخی معتقدند به مدت یک هفته محل زندگی حضرت مریم(س) و حضرت عیسی (ع) و یوسف نجار در سفرشان از بیت المقدس به مصر بوده است.

در این منطقه، یک کنیسه قدیمی یهودیان هم قرار دارد. خلاصه این که: این منطقه از قاهره یعنی منطقه «قصر الشمع» در پشت مسجد عمروعاص واقع شده و با کلیسا و کنیسه، منطقه «مجمع الادیان» هم نامیده شده است. خیابان سی تیر تهران نیز چنین است: در این خیابان، هم مسجد وجود دارد، هم کلیسا، هم کنیسه و هم آتشکده.