مراوده با گروههای‌ مسلح، رویکردی با سرانجامی نامعین

پارسینه/مرتضی عباس زاده: سوروچ شهری کوچک با جمعیت کمتر 60 هزار نفر در جنوب ترکیه و در نزدیکی مرز ترکیه با سوریه است.
بامداد روز دوشنبه 20 ام جولای، انفجاری مهیب در میان جوانان دانشجو که برای حمایت از پیشروی کرد های سوریه علیه گروهک تروریستی داعش گرد هم آمده بودند، این شهر کوچک را به صدر اخبار ترکیه آورد. بیش از 32 کشته و 150 مجروح،

تصاویر جوانان خنده روئی که در اتوبوس عازم قتله گاه خویش بودند، تصاویر دانشجویانی که پس از جراحت اولیه در اثر انفجار بمب در محل این فاجعه دست در دست هم جان باخته بودند، در مدت زمان کوتاهی موجی عظیم از اعتراضات را در شهر های مختلف ترکیه به راه انداخت.

احمد داوود اغلو نخست وزیر ترکیه در اولین ساعات انگشت اتهام را به سمت گروهک داعش گرفت و بر محافظت بیشتر از مرز های ترکیه تاکید نمود، اما به هر تقدیر شعار متن اعتراضات تقابل با دولت ترکیه بود.

هرچند دولت ترکیه تا کنون به صراحت از اقدامات سازمان داعش حمایت نکرده است، اما یک نوع اطلاع عمومی در ترکیه و جهان نسبت به حمایت های این کشور از سازمان داعش وجود دارد[1]. پایه اعتراض مردم ترکیه این گمان بود که حمایت از داعش، منجر به چنین فاجعه ای گردیده است.

تحلیل گران مختلف، دلایل متفاوتی برای حمایت ترکیه از داعش ذکر کرده اند. ادوارد استفورد از انستیتو واشنگتن [2]با یاد آوری مداخله ترکیه در جنگ کره یکی از این دلایل را واهمه ارتش ترکیه از رویارویی نظامی با داعش به دلیل احتمال تلفات غیر قابل قبول در برابر یک دشمن سر سخت روی زمین می داند. تیم آرانگو و اریک اشمید در نیویورک تایمز [3]،‌

بخشی از این حمایت را مربوط به اختلافات عمیق دولت ترکیه با کرد های جدایی طلب در سوریه می دانند. در این میان بن هوبارد خبرنگار نیویورک تایمز که چندی پیش به مرز سوریه و ترکیه سفر کرده بود گزارش می کند که مردم محلی نظر متفاوتی در مورد این حمایت ها دارند[4].

هوبارد مشاهدات خود در یک روز تابستانی در جنوب ترکیه در شهر آکچکاله اینگونه توصیف می کند: "کارگر ها تمام روز کار می کنند، آنها بسته های سفید رنگ کود شیمیایی را روی گاری ها بار میزنند و بعد از طریق گذرگاه مرزی به سوریه می برند. شهر آنسوی مرز به طور کامل توسط افراط گرایان "دولت اسلامی" کنترل می شود".

کود های شیمیایی، حاوی نیترات آمونیوم، در کنار کاربرد های کشاورزی یکی از پرکاربرد ترین عناصر برای ساخت بمب های حجیم و قدرتمند هستند. این کود ها پس از مخلوط شدن با بنزین مهمترین ماده منفجره در بمب های مورد استقاده سزمان داعش را تشکیل می دهند که برای بمب های کنار جاده ای، و خودرو های انتحاری استفاده می شوند.

مِحمت حیات یکی از سیاستمداران محلی در آکچکاله به هوبارد اطمینان می دهد "آن (کود) ها برای کشاورزی نیستند، برای بمب به کار می روند" اما آقای حیات مخالفتی با این مراوده عجیب از خود نشان نمی دهد "تا زمانی که مردم ترکیه از این (معامله) نفع می برند، این چیز خوبی است".

معادله امنیتی پشت این تجارت، و شاید بتوان گفت بخش اعظمی از حمیات ترکیه از گروه داعش را مصطفی کورت، یک کافه دار در شهر آکچکاله برای هوبارد شرح می دهد: "آنها به ما نیاز دارند، چون اگر به ما آسیب برسانند ما می توانیم (این) دروازه را ببندیم". کمتر از یک هفته بعد از انتشار گزارش هوبارت شهر کرد نشین آن سوی مرز، تل ابیض،‌در یک عملیات برق آسا با پشتیبانی هوایی سنگین نیروهای ائتلاف به تسخیر کردها در آمد و این دروازه خارج از اراده دولت ترکیه، بسته شد.

منابع مختلفی تا کنون اشاره کرده اند که به دلیل پیوند با اکثریت سنی نشین،‌ داعش می تواند یک حضور طولانی مدت و نا معلوم در شرق سوریه،‌در همسایگی ترکیه داشته باشد. ایجاد شریان های پشتیبانی به داخل خاک داعش می تواند یک اهرم فشار برای دولت ترکیه علیه این ماهیت عجیب و به ظاهر غیر قابل محدود شدن به روابط بین الملل به وجود آورد و در نهایت مانع حملات گسترده تروریستی علیه ترکیه شود.

سوال اینجاست که آیا امکان دارد این حمایت ها منجر به نفوذ داعش در ترکیه، و اجرای عملیات های تروریستی مانند فاجعه سروچ برای اعمال فشار متقابل بر دولت ترکیه شود؟ آیا بهتر نیست که داعش را درپشت خطوط مرزی نگاه داشت و با بمباران های متقابل، عملیات های نیروهای ویژه و حمایت از مخالفان داعش در داخل سوریه، مانند کرد ها، به صورت "سخت" کنترل کرد؟

برای مثال با هر حادثه تروریستی، با عملیات های متقابل علیه تاسیسات حیاتی و غیر قابل تجدید داعش مانند نیروگاه های برق،‌ پمپ های بنزین و ... تمایل داعش را به حملات تروریستی داخل خاک ترکیه به حداقل رساند؟

هوبارت در مقاله خود متذکر می شود. ترکیه پیش از این در سال 2003 نیز با همین نوع مواد منفجره (کود های نیترات آمونیوم)،‌ در استامبول مورد هدف قرار گرفته بود. حمایت از گروههای شبه نظامی به منظور ایجاد اهرم های فشار علیه این گروه ها می تواند یک شمشیر دو لبه باشد، شمشیر دولبه ای که شاید ما نیز با تحولات اخیر در افغانستان و سفر هیئت نمایندگی طالبان به ایران با آن مواجه هستیم.


[1] https://europe.newsweek.com/isis-and-turkey-cooperate-destroy-kurds-former-isis-member-reveals-turkish-282920

[2] https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/explaining-the-turkish-militarys-opposition-to-combating-isis

[3] https://www.nytimes.com/2015/06/30/world/middleeast/turkey-uneasy-as-us-support-of-syrian-kurds-grows.htm l

[4] https://www.nytimes.com/2015/05/05/world/europe/fertilizer-also-suited-for-bombs-flows-to-isis-territory-from-turkey.html?_r=0