کارشکنی افغانستان؛ مشکل تالاب هامون‌

حبیب الله دهمرده، وضعیت تالاب هامون را بحرانی خواند و با بیان اینکه آب وارد شده به رودخانه هیرمند و تالاب هامون ناشی از بارش‌های اخیر در افغانستان بوده است، گفت: هر چند از این طریق مقداری آب به رودخانه هیرمند و تالاب هامون وارد شده اما میزان آن به اندازه‌ای نیست که احیای دریاچه را به همراه داشته باشد و این حجم با گرمای هوا تبخیر می‌شود.

نماینده مردم زابل، زهک و هیرمند در مجلس‌، ادامه داد: مردم محلی معتقدند باید دایک، گوره و مانعی ایجاد شود تا آب هرز نرفته و در نقطه‌ای جمع شود، البته برخی دیگر نیز بر این باورند که آب باید رهاسازی شود و هنوز اتفاق نظری در این رابطه صورت نگرفته است.

وی گفت: در شرایط کنونی برای احیای تالاب هامون به صورت تصادفی اقداماتی انجام شده اما هنوز مطالعات کارشناسی و علمی در این رابطه انجام نشده که تمامی مردم و مسئولان از آن تمکین کنند؛ سوالی در اینجا مطرح می‌شود که چرا تاکنون اقدامات کارشناسی و عملی از سوی سازمان حفاظت محیط زیست برای احیای تالاب هامون انجام نشده است.

وی با یادآوری اینکه سازمان حفاظت محیط زیست باید شفاف سازی کند که تاکنون چه اقداماتی و در چه مدت زمان مشخصی برای احیای تالاب هامون و مدیریت ریزگردهای سیستان در نظر گرفته و چه اقداماتی را قرار است در آینده انجام دهد، تصریح کرد: رئیس سازمان به عنوان متولی محیط زیست باید برای مردم سیستان شفاف‌سازی کند که تاکنون چه برنامه‌هایی اعم از کوتاه، میان و بلندمدت برای احیای تالاب هامون و مدیریت ریزگردهای ناشی از هامون تدوین و طراحی کرده و چه اقداماتی قرار است در آینده انجام دهد.

این نماینده مردم ‌مجلس‌ با انتقاد از اینکه سازمان حفاظت محیط زیست تاکنون هیچ گونه حرکت ملموس و موثری در جهت احیای تالاب هامون و کنترل ریزگردهای سیستان نداشته است، گفت: هر چند خانم ابتکار به طور مداوم از برنامه‌های و اقدامات انجام شده در جهت احیای تالاب و کنترل ریزگردهای سیستان سخن می‌گوید اما این اقدامات و برنامه‌های ارائه شده از سوی این دستگاه هیچ گونه نمودی در زندگی مردم نداشته و این اقدامات در حد شعار، مصاحبه و ادعا است.

دهمرده با بیان اینکه سازمان حفاظت محیط زیست باید به طور پیوسته و مداوم در جهت مدیریت معضل ریزگردهای سیستان گام بردارد، گفت: با انجام اقدامات مقطعی، کوتاه مدت و شعاری مشکل هامون و ریزگردهای سیستان رفع نمی‌شود؛ متاسفانه هیچ ‌نقشه راهی برای مدیریت ریزگردهای سیستان از سوی سازمان حفاظت محیط زیست وجود نداشته و تا زمانی که نقشه راه هدفمند و مشخصی برای احیای تالاب هامون تدوین و طراحی نشود، مشکل ریزگردهای سیستان همچنان حل نشده باقی خواهد ماند.

نماینده مردم زابل، زهک و هیرمند در مجلس، با یادآوری اعلام زابل به عنوان آلوده ترین شهر دنیا از سوی بهداشت جهانی، گفت: هر چند سازمان بهداشت جهانی دو سال پیاپی زابل را به عنوان آلوده ترین شهر جهان معرفی کرده و سازمان حفاظت محیط زیست نیز به خوبی بر این امر واقف است اما مشخص نیست چرا عده‌ای به دنبال انکار این موضوع هستند.

عضو مجمع نمایندگان استان سیستان و بلوچستان در مجلس، با بیان اینکه اینکه سیستان از لحاظ میزان بیماری‌های تنفسی، چشمی و قلبی در کشور رکورددار است، یادآور شد: وجود ذرات معلق در هوا موجبات بروز مشکلات تنفسی، بیماری‌های چشمی و بیماری های قلبی را در استان فراهم آورده است، این در حالی که هیچ ‌طرح و برنامه بلند مدتی برای احیای تالاب هامون و مدیریت ریزگردها تدوین نشده و وجود ندارد.

وی با بیان اینکه مشکل عمده تالاب هامون کارشکنی کشور افغانستان و همچنین عدم پیگیری حقابه تالاب از سوی مسئولان است، تصریح کرد: کشور مصر اگر شکل گرفته بر اساس رودخانه نیل شکل گرفته است، یعنی در وهله اول، منابع آبی وجود داشته که جمعیتی شکل گرفته است از این رو هیرمندی وجود داشته که سیستان شکل گرفته است، در حقیقت تالاب هامون هیچ منشأ و منبع آبی جز رودخانه هیرمند نداشته و منشأ آب نیز در کشور افغانستان قرار دارد و از سویی میزان بارندگی استان در طول تاریخ بین ۵ تا ۷۰ میلی متر بوده است.

این نماینده مردم در مجلس دهم، افزود: بنابراین عمران و آبادانی استان سیستان و بلوچستان مانند کشاورزی، زراعت، دامپروری و دامداری از طریق رودخانه هیرمند شکل گرفته است و مازاد آب نیز به تالاب هامون وارد می‌شد؛ البته حجم آب هیرمند بین ۱۰ تا ۱۵ میلیارد متر معکب تخمین زده می‌شود.

دهمرده با انتقاد از اینکه کشور افغانستان طی سال‌های گذشته با ایجاد سدهای انحرافی مانند سدکجکی و برداشت‌های بی رویه آب از بستر رودخانه هیرمند ‌خشکی تالاب هامون را رقم زده است و با یادآوری خشکی کامل این تالاب در سال ۱۳۵۰، تصریح کرد: در این سال دولت های ایران و افغانستان توافق کردند که کشور افغانستان حتی در بدترین شرایط سالانه بین ۸۲۰ میلیون مترمکعب حق آبه ایران را از طریق رودخانه هیرمند تامین کرده و تحت هیچ شرایطی این حق آبه نباید قطع شود.

وی ادامه داد: اما متاسفانه طی چهار دهه گذشته کشور افغانستان به تعهد خود در زمینه تامین حقابه تالاب هامون عمل نکرده و سدهایی را بر روی رودخانه هیرمند که تأمین‌کننده آب تالاب هامون در کشور ما به شمار می‌رود، احداث کرده است و در تمام ایام سال مراقب هستند که آبی تالاب هامون وارد نشده و تنها سه ماه از سال آن هم با بارندگی مقداری آب وارد هیرمند می‌شود، این در حالی است که ۷۰ الی ۸۰ درصد رودخانه هیرمند واقع در سیستان خشک است، بنابراین مشاغل سیستان به شدت تحت تاثیر قرار گرفته است و ۲۵ درصد مردم به مهاجرت و حاشیه نشینی روی آورده‌اند؛ دولت باید شفاف سازی کند که تاکنون چه اقداماتی در جهت تامین حقابه تالاب هامون از سوی کشور افغانستان داشته است؟ متاسفانه به مدت چهار دهه است که مسئولان هیچ قدمی در جهت پیگیری حقابه تالاب هامون برنداشته‌اند.

عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس تصریح کرد: خشکی تالاب هامون شیوع ریزگردها را در سیستان رقم زده است، در واقع علت عمده ریزگردهای سیستان خشکی تالاب هامون است.

دهمرده با بیان اینکه شیوع با بیان اینکه بادهای ۱۲۰ روزه سیستان در خردادماه شروع به وزیدن کرده و به علت گرد وخاک از تهدیدات منطقه به شمار می رود، تصریح کرد: علاوه بر خشکی تالاب هامون، بادهای ۱۲۰ روزه نیز سال‌ها است زندگی مردم منطقه سیستان را به شدت تحت تاثیر قرار داده است، این در حالی است که با برنامه ریزی و مدیریت درست و صحیح می‌توان آن را به فرصت تبدیل کرد، در حقیقت تهدید یا فرصت تلقی کردن بادهای ۱۲۰ روزه سیستان بستگی به عملکرد و نوع نگاه مسئولان و دستگاه‌های ذی ربط دارد.

این نماینده مردم مجلس، با بیان اینکه به دنبال پیگیری اختصاص ردیف بودجه ملی برای احیای تالاب هامون هستیم، تصریح کرد:نامه نگاری‌هایی در این رابطه با دولت صورت گرفته و به صورت جدی به دنبال تحقق این ردیف اعتباری هستیم؛ امیدواریم با تخصیص هر چه سریع تر این ردیف بودجه از سوی دولت و مجلس شاهد احیای تالاب هامون و مدیریت ریزگردها در سیستان باشیم.

نماینده مردم زابل، زهک و هیرمند در مجلس، با انتقاد از اینکه مردم سیستان سالها است که با پدیده ریزگردها و خشکی تالاب هامون دست و پنجه نرم می‌کنند، تصریح کرد: پیگیری جدی حقابه تالاب هامون از کشور افغانستان، مالچ پاشی، استفاده از ظرفیت مشاوران خارجی و داخلی، رهاسازی آب در دریاچه هامون و همچنین کاشت نهال و درختان مقاوم در برابر خشکی از جمله راهکارهایی است که دستگاه های ذی ربط به ویژه سازمان حفاظت محیط زیست باید برای احیای تالاب هامون و همچنین کنترل ریزگردها در دستور کار قرار دهند.

عضو مجمع نمایندگان استان سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر لزوم پیگیری حقابه تالاب هامون از سوی وزارت امور خارجه، گفت: سلامت مردم سیستان در گرو تامین حقابه هامون و احیای آن و کنترل و مدیریت ریزگردها است.