سیستم پاداش دهی مغز چگونه است و ورزش در آن چه نقشی دارد

بعد از یک روز کاری طولانی به خانه برمی‌گردید و روی مبل رها می‌شوید! خیلی خسته‌اید، حتی مغزتان هم از سروکله زدن با اعداد و کلمات و اسکرین کامپیوتر خسته است. شاید وسوسه شوید فقط شام بخورید و استراحت کنید، اما مطالعه‌ای جدید نشان می دهد، انتخاب بهتر این است که ورزش کنید!
هر چه زمان بیشتری را صرف نشستن و نوشتن و محاسبه و فکر کردن کنید، ورزش بعد از آن، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، مخصوصاً اگر قصد کاهش وزن هم در سر داشته باشید.


آیا ورزش بعد از کار، به کنترل مصرف کالری کمکی می‌کند؟

آیا ورزش کردن بعد از پایان ساعت کاری، باعث می‌شود پرخوری نکنید؟ محققان دانشگاه آلاباما در بیرمنگام، دانشجویان سالم را به دو گروه تقسیم کردند. از هر دو گروه خواسته شد در امتحانی شرکت کنند که نیاز به تمرکز و قدرت مغز داشت. بعد از آزمون، یک گروه به مدت ۱۵ دقیقه استراحت کرد و گروهی دیگر ۱۵ دقیقه روی تردمیل به شدت تمرین کرد.

دانشجویانی که فقط استراحت کرده بودند، هیچ فعالیت فیزیکی یا ذهنی انجام نداده بودند. سپس هر دو گروه برای ناهار پیتزا داشتند و تشویق‌شان کردند تا هر چه قدر دوست دارند بخورند، دانشمندان نیز، در حال پیگیری و ثبت میزان کالری دریافتی‌شان بودند.

چیزی که محققان دریافتند این بود که، وقتی دانشجویان بعد از یک آزمون چالش برانگیز برای مغز، صرفاً به استراحت پرداختند، نسبت به وضعیت عادی‌شان، کالری بیشتری مصرف کردند؛ یعنی چیزی حدود ۱۰۰ کالری بیشتر. اما دانشجویانی که بعد از آزمون، به سختی ورزش کرده بودند، کالری کمتری نسبت به وضعیت عادی خود مصرف کرده بودند.


مغز شما در وضعیت فعالیت بیش از اندازه چه می کند

چرا چنین اتفاقی می‌افتد؟ انجام کارهایی که مغز را زیاد به کار می‌گیرد، مانند نوشتن، محاسبات ریاضی و …، برای مغز خسته کننده است، اما آیا این محاسبات و مجادلات برای پیدا کردن عدد یا کلمه‌ی درست، واقعاً آنقدر انرژی مصرف می‌کند که منجر به کمبود انرژی و برانگیختن احساس گرسنگی می‌شود؟ این همان چیزی است که محققان در این مطالعه مورد کنکاش قرار دادند.
وقتی آنها قند خون و لاکتات دانشجویان را اندازه گیری کردند، دریافتند سطح لاکتات در مغز، بعد از آزمون، افزایش چشمگیری داشت، اما سطح قند خون‌شان، ثابت مانده بود. این طور فرض می‌شود که لاکتات به عنوان سوخت برای افزایش انٰرژی مورد نیاز مغز جهت انجام فعالیت‌های زیاد، مصرف می‌شود.
هرچند ممکن است به نظر نیاید اما مغز، از نظر متابولیکی هم فعال است و انرژی مورد نیاز آن، حدود ۲۰ درصد از سرعت متابولیسم شما در زمان استراحت است. اگر شما هر روز ۲۰۰۰ کالری دریافت کنید، مغز شما حدود ۴۰۰ کالری از آن را مصرف می‌کند. این عدد قابل توجهی است!


پس ورزش با شدت بالا این میان چه نقشی دارد؟ تئوری صادر شده این است که تمرینات متناوب با شدت بالا موجب افزایش لاکتات می‌شود. این افزایش موقتی می‌تواند از لحاظ تئوری، مغزتان را با لاکتات اضافی یا گلوکز مورد نیازش جهت جبران انرژی ِ صرف شده حین فعالیت‌های ذهنی، تامین کند.
لاکتات می‌تواند توسط کبد، مجددا به گلوکز تبدیل شده و به عنوان سوخت، کار کند. زمانی که لاکتات بالاست، میل به خوردن و البته اشتها می‌تواند کمتر شود. برای بهره بردن از چنین وضعیتی، لازم نیست در آزمون خاصی شرکت کنید تا مغزتان خوب فعالیت کند، بلکه هر نوع فعالیت ذهنی که نیاز به تمرکز، توجه و تفکر دارد هم می‌تواند این کار را انجام بدهد.

زمانی دانشمندان عقیده داشتند مغز فقط می‌تواند از گلوکز به عنوان منبع انرژی استفاده کند، اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که مغز می‌تواند تحت شرایطی خاص، از منابع دیگر هم استفاده کند که شامل لاکتات هم می‌شود. این اتفاق، هنگام فعالیت‌ و تمرکز زیاد ذهنی و همچنین هنگام افت قند خون، روی می‌دهد. همچنان گلوکز، منبع ارجح مغز، در شرایط نرمال است!


خوردن، نوعی پاداش است

این ایده که فعالیت فکری و ذهنی، انرژی صرف می‌کند و برای همین احساس گرسنگی می‌کنیم، تنها یک تئوری است که نیازمند پژوهش‌های گسترده‌تری است. دلیل اینکه شما بعد از انجام کارهای ذهنی، بیشتر غذا می‌خورید، ممکن است به سیستم پاداش دهی مغز برگردد.

اگر شما روی یک کار ذهنی، ساعت‌ها تمرکز کنید، مغز شما ممکن است بابت کار سختی که انجام داده از شما تقاضای پاداش کند. برخی مطالعات نشان داده که ورزش کردن، مرکز پاداش دهی مغز را فعال می‌کند و این کار با مداخله‌ی دوپامین انجام می‌شود. با ورزش کردن بعد از یک کار ذهنی چالش برانگیز، مغز شما در موجی از دوپامین قرار می‌گیرد و دیگر احساس نمی‌کند به عنوان پاداش، به غذا نیاز دارد.

همچنین این امکان وجود دارد که ورزش بتواند دریافت کالری بعد از یک فعالیت شدید ذهنی را با تاثیرش روی هورمون‌های اشتها، کاهش بدهد. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۵ انجام شد دریافت ورزش با شدت بالا می‌تواند در مردان چاق، باعث کاهش اشتها بشود.

برخی مطالعات دیگر هم نشان داده‌اند ورزش، از هورمون گرلین که مربوط به اشتهاست کم می‌کند. البته طبق تحقیقات انجام شده، ورزش با شدت بالا می‌تواند گرلین را سرکوب کند، نه ورزش با شدت متوسط، اما اثرات آن کوتاه مدت است.

در مطالعه‌ای دیگر هم معلوم شد ۳۰ دقیقه بعد از ورزش شدید، گرلین کم شده بود. به عبارتی دیگر، انجام تمرینات با شدت بالا ممکن است اشتها را تنها برای یک اسنک ِ بعد از ورزش کاهش بدهد، نه برای وعده‌ای که می‌خواهید ساعت‌ها بعد از ورزش بخورید.


کلام آخر
گر کارتان جوری است که فکر و ذهن‌تان را به فعالیت زیاد وامی‌دارد، می‌توانید بعد از برگشتن به خانه، یک تمرین دوره‌ای کوتاه با شدت بالا انجام دهید تا اشتهای‌تان کم شده و دچار پُرخوری نشوید. ضمناً ورزش بعد از یک روز سخت کاری، به خوبی می‌تواند از استرس‌تان کم کند.

البته شاید فکر کنید بعد از رسیدن به خانه، گرفتن یک دوش آب گرم و ولو شدن روی کاناپه، خیلی جذاب‌تر و بهتر است اما واقعیت این است که با انجام چند تمرین شدید می‌توانید بهره‌های بیشتری ببرید. یک تمرین متناوب ۱۰ دقیقه‌ای کافیست. پس فوراً سراغ راحت‌ترین کار نروید و اول یک افزایش به ضربان قلب‌تان بدهید تا استراحت ِ بعد از آن برای‌تان دلچسب‌تر باشد!

منبع: سیمرغ