مجازات احتکار کننده چیست؟

احتکار در لغت از ریشۀ حکر گرفته شده که به معنای ظلم، عسر، سوء معاشرت آمده است و از نظر حقوقی احتکار، عبارت است از این که کسی کالای مورد احتیاج و ضروری عامه را زیاده از مصرف خود داشته و برای جلوگیری، از فروش به دولت یا مردم، پنهان کند.

عنصر معنوی جرم احتکار

جرم احتکار از جمله جرائم عمدی است؛ و برای اینکه احتکار جرم تلقی شود نه تنها می‌بایست سوء نیت عام، مرتکب که دلالت به ارتکاب عمل جمع‌آوری و نگهداری ارزاق مورد نیاز و ضروری عامه مردم به منظور، نفع شخصی و به قصد افزایش قیمت است، تحقق یابد.

بلکه می‌بایست سوء نیت خاص او که همانا ایجاد انحصار یا کمبود در عرضۀ آن‌ها به جهت اخلال در امر مایحتاج، عمومی جامعه است نیز محقق شود.

اگر اخلال در امر توزیع مایحتاج عمومی از طریق احتکار عمدۀ ارزاق یا سایر نیازمندی‌های عمومی به قصد ضربه زدن، به نظام و یا به قصد مقابله با آن و یا با علم به مؤثر بودن اقدام در مقابله با نظام مزبور باشد.

مرتکب یا مرتکبین محارب و مفسد فی الارض شناخته شده و به مجازات اعدام محکوم خواهند شد؛ و در غیر اینصورت، به حبس از پنج تا بیست سال محکوم شده و در هر دو مورد دادگاه به عنوان جزای مالی به ضبط، کلیه اموالی که از طریق خلاف قانون بدست آمده است، حکم خواهد داد.

مجازات فرد احتکار کننده

ضمناً دادگاه می‌تواند علاوه بر جریمۀ مالی و حبس، مرتکب را به ۲۰ تا ۷۴ ضربه شلاق در انظار عمومی، محکوم نماید. در مواردی که اخلال در امر توزیع مایحتاج عمومی از طریق احتکار عمده یا کلان، یا فراوان ارزاق یا نیازمندی‌های عمومی نباشد.

مرتکب به دو تا پنج سال حبس و ضبط کلیۀ اموال که از طریق غیرقانونی به دست آمده است به عنوان نقدی، محکوم خواهد شد. اگر این اقدامات از طرف شخص یا اشخاص حقوقی اعم از خصوصی یا دولتی، یا نهاد‌ها یا تعاونی‌ها و غیراین‌ها انجام گیرد.

فرد یا افرادی که در انجام این اقدامات عالماً و عامداً مباشرت یا شرکت یا به گونه‌ای دخالت داشته باشند، بر حسب اینکه اقدام آن‌ها با قسمت اول یا دوم مادۀ ۲ قانون مجازات اخلال گران در نظام اقتصادی کشور، منطبق باشد به مجازات مقرر در این ماده محکوم خواهند شد.

در این موارد اگر مدیر یا مدیران و بازرس یا بازرسان و بطور کلی مسؤول یا مسؤولین ذیربط که به گونه‌ای از انجام، تمام یا قسمتی از اقدامات مزبور مطلع شوند و در زمینۀ جلوگیری از آن یا آگاه ساختن افراد یا مقاماتی، که قادر به جلوگیری هستند اقدام فوری و مؤثری انجام ندهند.

و از انجام تکلیف مقرر خود داری کرده یا با سکوت خود به تحقق جرم کمک کنند معاون جرم محسوب شده، و حسب مورد برابر مقررات مادۀ ۷۲۶ قانون مجازات اسلامی به حداقل مجازات مقرر در هر مورد محکوم خواهند شد.

هدف اصلی احتکار برای فروشندگان، منفعت طلبی از تمایل و شتابی است که خریداران در اثر باور کردن، کمیابی کالا از خود نشان داده و به ذخیره سازی و نگهداری کالا می‌پردازند.


احتکار در قرآن

در قرآن مجید به طور صریح و مکرربه کم فروشی اشاره شده و به شدت تقبیح گردیده است و بالاتر از آن قرآن کریم، کم‌فروشی را موجب ویران شدن شهر و نابود شدن قوم آن معرفی کرده است؛ و در شش سوره از، ۱۱۴ سوره قرآن کم فروشی مورد مذمت قرار گرفته است.

روایاتی در خصوص احتکار:

الف. احتکار موجب سقوط خصلت‌های انسانی است: امام علی (ع) می‌فرمایند: «احتکار رذیلت (پستى) است». «احتکار خصلت فاجران است»؛ و «رنج رساندن به مردم از راه احتکار، از خصلت‌هاى مردم جاهل است».

ب. محتکر گنهکار است؛ امام على (ع): «محتکر اهل معصیت و گناه کار است».

ج. محتکر ملعون است؛ پیامبر اسلام (ص) در این باره می‌فرماید: «محتکر ملعون است».

امام موسی کاظم (ع) از پیامبر (ص) روایت می‌کند: «… اگر بنده‏اى به عنوان دزد، به نزد خدا رود، در نظر من بهتر است، تا به عنوان «محتکر»، که چهل روز ارزاق را احتکار کرده باشد…».

د. عذاب محتکر در آخرت: پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «نگاهى به دوزخ افکندم، درّه‏اى دیدم که مى‏جوشید، , (به مالک دوزخ) گفتم: اى مالک! این درّه جاى کیست؟ گفت: جاى سه گروه: محتکران، اشخاص دایم الخمر، و دلّالان زنا»

منبع: باشگاه خبرنگاران، موسسه حقوقی ملک پور