.svg)
مسواک و نخ دندان، چرا، چقدر، چگونه؟
پارسینه: مسواک و نخ دندان: فواید مسواک و نخ دندان برای بهداشت دهان چیست؟ نخ دندان چه عوارضی برای بدن دارد؟ در اینجا با مقاله‌ای درباره سلامت عمومی، استفاده صحیح از نخ دندان در خدمت شما هستیم. با ما همراه باشید.
مسواک‌زدن یکی از شایع‌ترین رفتار‌های بهداشتی است، اما حتی اگر به‌طور منظم مسواک بزنید، لزوما به معنای آن نیست که این کار را درست انجام می‌دهید. مسواک‌زدن ناکافی باعث میشود لایه‌های مملو از میکروب و ماده سفیدی که میان دندان‌ها و نزدیک لبه لثه‌ها جمع میشود و پلاک دندانی خوانده میشود، ایجاد شود و این پلاک‌ها هستند که باعث پوسیدگی دندان و بیماری لثه می‌شوند.
مسواک زدن خیلی محکم هم مشکل‌آفرین است، زیرا دندان را خراش می‌دهد و به بافت لثه آسیب می‌رساند، به‌طوری‌که اتصال محکم و درست لثه با دندان از دست میرود و راه برای عفونت و آسیب جدی‌تر لثه باز میشود. برای اینکه مسواک‌زدن را به‌درستی انجام دهید، باید اصولی را رعایت کنید که در ادامه این مطلب به آن‌ها اشاره میکنیم.
۱. دندانهایتان را بیشتتر از آنچه فکر میکنید لازم است، مسواک بزنید
پژوهش‌ها نشان می‌دهند اغلب افرادی که مدعی هستند دندان‌هایشان را ۲ تا ۳ دقیقه مسواک می‌زنند، درواقع نیمی از این زمان ذکرشده را برای این کار صرف میکنند. مسواک‌زدن خوب و کامل، چه از مسواک‌دستی استفاده کنید، چه از مسواک‌برقی، دست‌کم ۲ دقیقه وقت می‌گیرد.
۲. اصولی مسواک بزنید
افراد اغلب مدت بیشتری را برای مسواک‌زدن دندان‌های جلویی‌شان اختصاص می‌دهند و بررسی‌ها نشان می‌دهند افراد راست‌دست طرف راست دهانشان و افراد چپ‌دست، طرف چپ دهانشان را کمتر مسواک می‌زنند.
دندان‌پزشکان توصیه میکنند دهان را به ۴ بخش تقسیم کنید و به‌طور روشمند ابتدا بخش بالایی راست، سپس بخش بالایی چپ و بعد به بخش پایینی راست و درنهایت به بخش پایینی چپ دندان‌ها را مسواک بزنید.
البته نکته مهم‌تر از رعایت ترتیب انجام مسواک‌زدن این است که هر بخش دندان‌ها را به‌طور کامل مسواک بزنید.
۳. از مسواکی با مو‌های نرم و بلندی‌های متفاوت استفاده کنید
اصولا مسواک‌های نرم برای لثه و دندان مناسب‌تر هستند و به‌طورمعمول در تمیز کردن میان دندان‌ها بهتر عمل میکنند.
شرکت‌های تولیدکننده مسواک اغلب در تبلیغاتشان درباره مسواک‌های تولیدی‌شان می‌گویند این مسواک‌ها مو‌های نرمی دارند، اما تعریف این شرکت‌ها از نرمی متفاوت است، بنابراین لازم است خودتان مسواک را امتحان کنید.
درگذشته مسواک‌ها را به‌گونه‌ای می‌ساختند که موهایشان ارتفاع‌های یکسان داشته باشد، اما در حال حاضر معمولا مسواک‌ها دارای مو‌هایی با ارتفاع‌های متفاوت هستند. با این طراحی جدید تمیز کردن میان دندان‌ها و شیار بین دندان‌ها و لثه‌ها بهتر انجام میشود.
۴. مسواک را هر ۳ ماه عوض کنید
هنگامی که مو‌های مسواک خمیده می‌شوند، کارایی‌شان کم میشود. از طرف دیگر، مسواک‌های کهنه با احتمال بیشتری حاوی باکتری‌های دهانی هستند و هر بار که مسواک می‌زنید، دوباره این باکتری‌ها را به دهانتان بازمی‌گردانید، بنابراین باید هر ۳ ماه یکبار مسواکتان را دور بیندازید و مسواک جدید بخرید.
۵. تاثیر مسواک‌های دستی و برقی یکسان است
بسیاری از پژوهش‌ها نشان داده‌اند مسواک‌های معمولی دستی به همان اندازه مسواک‌های برقی کارایی دارند. البته ممکن است مسواک‌های برقی در تمیز کردن میان دندان‌ها بهتر عمل کنند.
برای افراد در سنین بالا ممکن است استفاده از مسواک‌برقی راحت‌تر باشد چراکه قدرت و مهارت دستی‌شان کم شده است. دستگیره مسواک‌های برقی بزرگ‌تر است و راحت‌تر می‌توان آن را در دست گرفت و حرکت خودکار مسواک هم مسواک‌زدن را راحت‌تر میکند.
لزومی ندارد حتما از مدل‌های تجملی و گرانقیمت مسواک برقی استفاده کنید. یک مسواک باتری‌دار ارزانقیمت برای شما کافی خواهد بود.
نکته مهم درست مسواک‌زدن است. اگر این کار را درست انجام دهید، همان مسواک معمول دستی‌تان هم سلامت دندانهایتان را حفظ میکند.
۶. اگر شیوه مسواک‌زدنتان کارایی دارد، همان شیوه را ادامه دهید
پژوهش‌های گوناگونی درباره موثرترین شیوه مسواک‌زدن انجام شده و شیوه‌های متفاوتی بهترین شیوه مسواک‌زدن خوانده شده‌اند، ازجمله روش «باس» یعنی مسواک‌زدن با زاویه ۴۵ درجه با حرکت نوسانی کوتاه مسواک، روش «باس اصلاح‌شده»، روش «فون» یعنی حرکت چرخشی مسواک، روش «چارتر» یعنی مسواک‌زدن با زاویه ۹۰ درجه و فشردن مسواک در لابلای دندان‌ها و بالاخره روش «لئونارد» یعنی مسواک‌زدن با حرکت ساده به بالا و پایین که بیشتر ما از دوران کودکی همین روش را یاد گرفته‌ایم.
توصیه کلی این است که اگر نتایج خوبی از یک روش مسواک‌زدن به دست آورده‌اید، بهتر است همان شیوه را ادامه دهید. در غیر این صورت بهتر است با دندان‌پزشکتان در این مورد مشورت کنید.
۷. در استفاده از نخ دندان کوتاهی نکنید
نخ دندان یک قطعه نخ ساده گاهی رایحه‌دار و اغلب موم‌اندود است. هنگامی که حدود ۴۵ سانتیمتر از این نخ را دور انگشتتان می‌پیچید، ابزار قدرتمندی در اختیار دارید که می‌تواند به پیشگیری از پوسیدگی دندان کمک کند و برای سلامت کلی شما هم سودمند باشد.
مسواک‌زدن، به‌خصوص از نوع دستی نمی‌تواند به‌طور کامل بین دندان‌ها را تمیز کند. مسواک‌های برقی ممکن است از این لحاظ بهترعمل کنند، اما حتی آن‌ها نیز نیاز به نخ دندان کشیدن را برطرف نمی‌کنند. عادت کردن به نخ دندان کشیدن ممکن است مشکل باشد، به‌خصوص برای افرادی که تنها به مسواک‌زدن عادت کرده‌اند، اما باید با خودتان قرار بگذارید که زمان کافی به مسواک‌زدن و نخ دندان کشیدن اختصاص دهید.
نخ دندان ذرات غذایی را که میان دندانهایتان و زیر لثه‌هایتان گیر کرده و مسواک نمی‌تواند به آن برسد، خارج میکند. اگر این ذرات غذایی خارج نشوند، تجمع باکتریایی روی آن‌ها باعث ایجاد پوسیدگی دندان، بوی بد دهان و بیماری لثه میشود. توجه داشته باشید بیماری لثه یک اختلال التهابی است که می‌تواند در ایجاد مشکلات عمده‌ای در سراسر بدن دخیل باشد.
بررسی‌های اخیر نشان می‌دهند میان بیماری پیشرفته لثه و دیابت، بیماری قلبی، بیماری آلزایمر و سرطان معده ارتباط وجود دارد. البته پژوهش‌های بیشتری باید در این زمینه انجام شود.
اگر بخواهید بهداشت دهانی ایده‌آل را رعایت کنید، باید پس از هر وعده غذایی نخ دندان بکشید، در این صورت دهانی کاملا پاک خواهید داشت، اما رسیدن به چنین وضعیتی ممکن است برای اغلب افراد عملی نباشد بنابراین باید دست‌کم روزی یکبار و ترجیحا هنگام خواب، نه صبح‌ها نخ دندان بکشید. هنگامی که می‌خوابید، جریان بزاق بسیار کم میشود بنابراین برای افرادی که ۷ تا ۸ ساعت در خواب هستند، شسته شدن باکتری‌های دهان هنگام خواب کاهش می‌یابد.
دندان‌پزشکان توصیه میکنند دست‌کم ۲ دقیقه را صرف مسواک‌زدن کنید و اگر نخ دندان هم بکشید، یک دقیقه اضافی باید صرف آن کنید. از طرف راست بالایی دندانهایتان شروع کنید و بعد به طرف چپ بالا بروید. سپس به سمت پایین و چپ بیاید و درنهایت دندان‌های سمت راست پایین را نخ دندان بکشید.
نکاتی در مورد نخ دندان
نخ دندان یا دنتال فلاس (dental floss) بصورت الیاف نایلونی با رشته‌های متعدد است که ممکن است تابیده یا نتابیده، باند شده یا باند نشده، مومی یا غیر مومی و ضخیم یا نازک باشد. مجموعه‌ای از عوامل فردی در انتخاب نخ دندان تعیین کننده است از قبیل: میزان محکمی تماس دو دندان مجاور، زبری ناحیه و میزان تبحر فرد. ولی برتری یک نوع محصول خاص (سئوالی که زیاد پرسیده میشه) در این انتخاب نقشی ندارد.
طبق تحقیقات تمام انواع نخ دندان‌ها در برداشت پلاک مساوی و خوب عمل میکنند. البته منظور این نیست که میتونیم با نخ خیاطی یا نخ قالی! و مثل بعضی از افراد از یک تیکه پلاستیک فریزر و … برای این کار استفاده کنیم. در گذشته تصور میشد که موم روی نخ دندان روی سطح دندان باقی میماند که خود عاملی برای گیر پلاک و تحریک لثه میشود، ولی امروزه نشان داده شده است که موم نخ دندان بر روی سطح دندان باقی نمانده و همچنین بهبود در وضعیت سلامت لثه ارتباطی با نوع نخ دندان استفاده شده ندارد؛ بنابراین توصیه ارائه شده درباره نخ دندان مصرفی بیمار، باید بر اساس سهولت و علاقه شخصی وی باشد.
یک نخ دندان خوب، اولا باید در سطح مقطع خود حالت مستطیل و نواری باشد (نه مثل نخ خیاطی گرد) تا کاملا روی سطح دندان بخوابد. ثانیا نباید به راحتی پاره و ریش ریش شود و در آخر اینکه به مواد مومی، معطر (معمولا اسانس نعنا) و ترجیحا فلوراید (fluride) آغشته شده باشد.
روش استفاده از نخ دندان:
قبل از مطالعه توضیح استفاده از نخ دندان، به دو نکته مهم توجه داشته باشید؛ اول اینکه نخ دندان باید تمام سطح دندان رو پوشش بده، یعنی اینطور که اگر دندان رو یک مکعب فرض کنید، نخ باید بتونه روی یک وجه کاملا بخوابه (از یک ضلع تا ضلع دیگه). حال اگر در سطحی که نخ خوابیده یک فرورفتگی باشه، نخ دندان دیگه قادر به تمیز کردن پلاک داخل فرورفتگی نخواهد بود و باید از یک وسیله مخصوص به نام مسواک بین دندانی (inter-proximal brush) استفاده کرد، تشخیص این فرورفتگی معمولا به عهده دندانپزشک شماست.
نکته دوم هم اینکه عمل انجام نخ دندان باید در تمام سطح بین دو دندان انجام شود نه فقط ناحیه زیر لثه، یعنی باید از محل تماس دو دندان (contact point/area) تا حداکثر جایی که با فشار ملایم نخ داخل شیار لثه میرود عمل نخ دندان رو انجام بدین. این دو نکته اهمیت بالایی دارند، بعضا دیده میشه که بعضی از افراد میگن که مرتب نخ دندان رو استفاده میکنند، ولی پوسیدگی بین دندانهاشون وجود داره، دلیلش هم عموما همین دو نکته ساده‌ای هستش که عرض کردم.
به عمل انجام نخ دندان، فلاسینگ (flossing) گفته میشود که ما هم از این به بعد اصطلاح فلاسینگ رو بکار میبریم.
در زیر شرحی خلاصه و مفید در مورد اصول اولیه استفاده از نخ دندان مطالعه میکنیم:
با یک قطعه از نخ دندان که دارای طول کافی باشد تا بتوان آن را در دست گرفت شروع کنید. ۳۰ تا ۴۵ سانتی متر معمولا کفایت میکند. حال بسته به راحتی و تبحر شخصی، این قطعه ممکن است بدور انگشتان پیچیده شود یا اینکه دو سر آن به صورت محکم بهم گره زده شود تا به صورت یک حلقه در آید. هر دو روش راحت و آسان میباشند، ولی روش ایجاد حلقه برای اطفال و افراد با توانایی کمتر مفیدتر است.
اگر تمایل به حلقه زدن نخ ندارید، یک سر نخ را ۲ تا ۳ دور بدور انگشت میانه یک دست بچرخوانید و حدود ۱۰ سانتی متر آن طرف تر، چند دور نخ را بدو انگشت میانه دست دیگر بچرخوانید (سر دوم نخ رها میباشد). در نتیجه در این حالت با خم کردن انگشتان میانه دو دست به داخل (به سمت کف دست) نخ از طرفین محکم کشیده شده و انگشتان سبابه و شست آزاد بوده و قادر به هدایت درست و انجام مانور‌های لازم نخ خواهند بود. علاوه بر این بعدا نخ مصرف شده بدور انگشت اول پیچیده خواهد شد و نخ تمیز از انگشت دیگر باز میشود.
مانور انگشتان جهت سهولت در کار با نخ دندان مهم است، عموما از انگشتان شست جهت استفاده در دندان‌های فک بالا و از انگشتان سبابه جهت پاک کرن دندان‌های پائین استفاده میشود. قرار گیری انگشتان باید به صورتی باشد که فاصله دو انگشت دست بین ۱.۵ الی ۲ سانتیمتر باشد که بهترین موقعیت تسلط بر نخ دندان است، اگر از روش حلقه استفاده میکنید، این فاصله با افزایش و یا کاهش قطر حلقه نخ دندانی که ایجاد کرده اید بدست می‌آید.
نخ دندان را محکم بین انگشت شست و سبابه یا بین دو انگشت سبابه بکشید و سپس آن را به آرامی از بین هر ناحیه تماس (contact) با یک حرکت جلو و عقب عبور دهید. توجه کنید که نخ را به هیچ وجه با فشار از ناحیه تماس عبور ندهید، چون ممکن است پس از عبور ناگهانی از ناحیه تماس، به لثه بین دندانی صدمه بزنید.
حال که نخ دندان در ناحیه زیر تماس بین دو دندان قرار گرفت، نخ را به آرامی به ناحیه شیار لثه (فضای بین لثه و سطح دندان) هدایت کنید و سپس نخ را از در طرف محکم روی یکی از دندان‌ها بکشید تا کاملا روی آن سطح خوابیده و با دندان منطبق شود. حال نخ را محکم در طول دندان به سمت ناحیه تماس (contact) حرکت داده و سپس مجددا به آرامی آن را بداخل شیار لثه هدایت کنید (یعنی بصورت عمودی بالا و پایین شود نه بصورت افقی جلو و عقب کنید). این کار را ۲-۴ مرتبه تکرار کنید و هر دفعه میتوانید از قسمت تمیز نخ (نخ مجاور) استفاده کنید. سپس را در امتداد لثه بین دندانی حرکت داده و همین کار را بر روی سطح دندان مجاور تکرار کنید. این کار را در تمام سیستم دندانی از جمله پشت آخرین دندان‌ها نیز انجام دهید.
بعنوان یک نکته در استفاده از نخ دندان، بعد از تمیز کردن یک ناحیه به ازای هر دندان که تمیز میکنید نخ دندان را در بین انگشتانتان بچر خانید (وقتی که قسمت کارگر نخ کثیف شد یا شروع به رشته رشته شدن میکند) تا همیشه یک ناحیه تمیز از نخ دندان در بین دو انگشتتان قرار گیرد. حلقه بودن نخ دندان این مزایا را دارد که از کل طول نخ استفاده میکنید حتی نزدیکی‌های محل گره زدن نخ. در صورت چرخش مداوم نخ از انتقال مواد عفونی موجود در بین یک دندان به نواحی مجاور جلوگیری خواهیم کرد، اگر هم نخ را حلقه نکرده اید، نخ را از دور انگشت وسطی یک دست (مثلا دست چپ) یک دور باز کنید و بدور انگشت میانه دست دیگر یک دور اضافه کنید، در نتیجه قسمت تازه و تمیز نخ آماده استفاده میباشد.
عمل فلاسینگ میواند با استفاده از یک وسیله نگه دارنده نخ دندان (floss holder) آسانتر انجام گیرد. اگر چه استفاده از چنین وسایلی عموما وقت گیر‌تر از فلاسینگ به کمک انگشتان دست میباشد، ولی آن‌ها میتوانند برای بیماران فاقد مهارت‌های دستی و برای پرستاران بیماران عقب مانده ذهنی و بستری مفید باشد. عیب این وسایا این است که وقتی نخ آن کثیف شد و یا رشته رشته شد باید مجددا نخ به آن‌ها وصل شود. نخ نگه دارنده‌های (floss holders) با نخ‌های از قبل نصب شده نیز در دسترس بوده و ممکن است برای برخی افراد راحت‌تر باشند.
در ادامه توجه شما را به نکاتی برای فلاسینگ درست جلب میکنم:
۱. همانطور که گفته شد، نخ دندان را از یک طرف دیواره دندان وارد کرده و از دیواره مقابل خارج کنید یعنی نخ دندان یک حلقه کامل بین دو دندان مجاور بزند و روی سطح دندان کاملا منطبق شود۲. نخ دندان را حتما به آرامی به لثه مجاور دو دندان بکشید تا خوب تمیز شود. در اوایل شاید از لثه خون بیاید، ولی عموما این خونریزی مهم نبوده و علامت التهاب ناحیه است و قاعدتا بعد از مدتی که لثه و سطح دندان خوب تمیز شدند خونریزی کاهش پیدا کرده و متوقف میشود. در صورت ادامه خونریزی حتما به دندانپزشک مراجعه کنید. احتمالا به جرم گیری و درمان لثه نیازمند خواهید بود
۳. در صورتی که استفاده از نخ دندان همراه با رشته رشته شدن نخ باشد و یا منجر به پاره شدن نخ دندان شود، سه مشکل ممکن است وجود داشته باشد که در این صورت حتما باید با دندانپزشک مشورت کنید. اول پوسیدگی در بین دو دندان، دوم وجود جرم در این ناحیه (جرم با نخ دندان برداشته نمیشود) و سوم پرکردگی و ترمیم نامناسب یا لبه پروتز نامناسب.
۴. از لحاظ کلی، بهترین زمان استفاده از نخ دندان در حین مسواک زدن (پس از صرف غذا) خواهد بود به این صورت که وقتی مسواک زدن را شروع کردیم و خمیر دندان بخوبی کف کرد، مسواک زدن را موقتا کنار گذاشته و فلاسینگ را انجام میدهیم و بعد از استفاده از نخ دندان، مسواک زدن را ادامه میدهیم! مسلما انجام این کار مشکل و پر دردسر خواهد بود و علاوه بر این کاری وقت گیر خواهد بود، پس اگر حوصله چنین کاری را ندارید، بهتر است قبل از مسواک زدن اول با نخ دندان بین دندان‌ها را خوب تمیز کنید و بعد مسواک بزنید. البته فلاسینگ پس از مسواک زدن نیز قابل انجام است.
۵. توجه داشته باشید که در صورتی که مشکلی از لحاظ پوسیدگی یا پر کردگی نامناسب دارید یا دچار بیماری لثه هستید (نکته شماره سه)، استفاده از مسواک و نخ دندان مشگل شما را حل نخواهد کرد، لذا حتما به دندانپزشک خود مراجعه کرده و اول از سلامتی دندانهایتان مطمئن شوید بعد با خیال راحت به بهداشت دهان و دندان خود بپردازید.
مسواک زدن خیلی محکم هم مشکل‌آفرین است، زیرا دندان را خراش می‌دهد و به بافت لثه آسیب می‌رساند، به‌طوری‌که اتصال محکم و درست لثه با دندان از دست میرود و راه برای عفونت و آسیب جدی‌تر لثه باز میشود. برای اینکه مسواک‌زدن را به‌درستی انجام دهید، باید اصولی را رعایت کنید که در ادامه این مطلب به آن‌ها اشاره میکنیم.
۱. دندانهایتان را بیشتتر از آنچه فکر میکنید لازم است، مسواک بزنید
پژوهش‌ها نشان می‌دهند اغلب افرادی که مدعی هستند دندان‌هایشان را ۲ تا ۳ دقیقه مسواک می‌زنند، درواقع نیمی از این زمان ذکرشده را برای این کار صرف میکنند. مسواک‌زدن خوب و کامل، چه از مسواک‌دستی استفاده کنید، چه از مسواک‌برقی، دست‌کم ۲ دقیقه وقت می‌گیرد.
۲. اصولی مسواک بزنید
افراد اغلب مدت بیشتری را برای مسواک‌زدن دندان‌های جلویی‌شان اختصاص می‌دهند و بررسی‌ها نشان می‌دهند افراد راست‌دست طرف راست دهانشان و افراد چپ‌دست، طرف چپ دهانشان را کمتر مسواک می‌زنند.
دندان‌پزشکان توصیه میکنند دهان را به ۴ بخش تقسیم کنید و به‌طور روشمند ابتدا بخش بالایی راست، سپس بخش بالایی چپ و بعد به بخش پایینی راست و درنهایت به بخش پایینی چپ دندان‌ها را مسواک بزنید.
البته نکته مهم‌تر از رعایت ترتیب انجام مسواک‌زدن این است که هر بخش دندان‌ها را به‌طور کامل مسواک بزنید.
۳. از مسواکی با مو‌های نرم و بلندی‌های متفاوت استفاده کنید
اصولا مسواک‌های نرم برای لثه و دندان مناسب‌تر هستند و به‌طورمعمول در تمیز کردن میان دندان‌ها بهتر عمل میکنند.
شرکت‌های تولیدکننده مسواک اغلب در تبلیغاتشان درباره مسواک‌های تولیدی‌شان می‌گویند این مسواک‌ها مو‌های نرمی دارند، اما تعریف این شرکت‌ها از نرمی متفاوت است، بنابراین لازم است خودتان مسواک را امتحان کنید.
درگذشته مسواک‌ها را به‌گونه‌ای می‌ساختند که موهایشان ارتفاع‌های یکسان داشته باشد، اما در حال حاضر معمولا مسواک‌ها دارای مو‌هایی با ارتفاع‌های متفاوت هستند. با این طراحی جدید تمیز کردن میان دندان‌ها و شیار بین دندان‌ها و لثه‌ها بهتر انجام میشود.
۴. مسواک را هر ۳ ماه عوض کنید
هنگامی که مو‌های مسواک خمیده می‌شوند، کارایی‌شان کم میشود. از طرف دیگر، مسواک‌های کهنه با احتمال بیشتری حاوی باکتری‌های دهانی هستند و هر بار که مسواک می‌زنید، دوباره این باکتری‌ها را به دهانتان بازمی‌گردانید، بنابراین باید هر ۳ ماه یکبار مسواکتان را دور بیندازید و مسواک جدید بخرید.
۵. تاثیر مسواک‌های دستی و برقی یکسان است
بسیاری از پژوهش‌ها نشان داده‌اند مسواک‌های معمولی دستی به همان اندازه مسواک‌های برقی کارایی دارند. البته ممکن است مسواک‌های برقی در تمیز کردن میان دندان‌ها بهتر عمل کنند.
برای افراد در سنین بالا ممکن است استفاده از مسواک‌برقی راحت‌تر باشد چراکه قدرت و مهارت دستی‌شان کم شده است. دستگیره مسواک‌های برقی بزرگ‌تر است و راحت‌تر می‌توان آن را در دست گرفت و حرکت خودکار مسواک هم مسواک‌زدن را راحت‌تر میکند.
لزومی ندارد حتما از مدل‌های تجملی و گرانقیمت مسواک برقی استفاده کنید. یک مسواک باتری‌دار ارزانقیمت برای شما کافی خواهد بود.
نکته مهم درست مسواک‌زدن است. اگر این کار را درست انجام دهید، همان مسواک معمول دستی‌تان هم سلامت دندانهایتان را حفظ میکند.
۶. اگر شیوه مسواک‌زدنتان کارایی دارد، همان شیوه را ادامه دهید
پژوهش‌های گوناگونی درباره موثرترین شیوه مسواک‌زدن انجام شده و شیوه‌های متفاوتی بهترین شیوه مسواک‌زدن خوانده شده‌اند، ازجمله روش «باس» یعنی مسواک‌زدن با زاویه ۴۵ درجه با حرکت نوسانی کوتاه مسواک، روش «باس اصلاح‌شده»، روش «فون» یعنی حرکت چرخشی مسواک، روش «چارتر» یعنی مسواک‌زدن با زاویه ۹۰ درجه و فشردن مسواک در لابلای دندان‌ها و بالاخره روش «لئونارد» یعنی مسواک‌زدن با حرکت ساده به بالا و پایین که بیشتر ما از دوران کودکی همین روش را یاد گرفته‌ایم.
توصیه کلی این است که اگر نتایج خوبی از یک روش مسواک‌زدن به دست آورده‌اید، بهتر است همان شیوه را ادامه دهید. در غیر این صورت بهتر است با دندان‌پزشکتان در این مورد مشورت کنید.
۷. در استفاده از نخ دندان کوتاهی نکنید
نخ دندان یک قطعه نخ ساده گاهی رایحه‌دار و اغلب موم‌اندود است. هنگامی که حدود ۴۵ سانتیمتر از این نخ را دور انگشتتان می‌پیچید، ابزار قدرتمندی در اختیار دارید که می‌تواند به پیشگیری از پوسیدگی دندان کمک کند و برای سلامت کلی شما هم سودمند باشد.
مسواک‌زدن، به‌خصوص از نوع دستی نمی‌تواند به‌طور کامل بین دندان‌ها را تمیز کند. مسواک‌های برقی ممکن است از این لحاظ بهترعمل کنند، اما حتی آن‌ها نیز نیاز به نخ دندان کشیدن را برطرف نمی‌کنند. عادت کردن به نخ دندان کشیدن ممکن است مشکل باشد، به‌خصوص برای افرادی که تنها به مسواک‌زدن عادت کرده‌اند، اما باید با خودتان قرار بگذارید که زمان کافی به مسواک‌زدن و نخ دندان کشیدن اختصاص دهید.
نخ دندان ذرات غذایی را که میان دندانهایتان و زیر لثه‌هایتان گیر کرده و مسواک نمی‌تواند به آن برسد، خارج میکند. اگر این ذرات غذایی خارج نشوند، تجمع باکتریایی روی آن‌ها باعث ایجاد پوسیدگی دندان، بوی بد دهان و بیماری لثه میشود. توجه داشته باشید بیماری لثه یک اختلال التهابی است که می‌تواند در ایجاد مشکلات عمده‌ای در سراسر بدن دخیل باشد.
بررسی‌های اخیر نشان می‌دهند میان بیماری پیشرفته لثه و دیابت، بیماری قلبی، بیماری آلزایمر و سرطان معده ارتباط وجود دارد. البته پژوهش‌های بیشتری باید در این زمینه انجام شود.
اگر بخواهید بهداشت دهانی ایده‌آل را رعایت کنید، باید پس از هر وعده غذایی نخ دندان بکشید، در این صورت دهانی کاملا پاک خواهید داشت، اما رسیدن به چنین وضعیتی ممکن است برای اغلب افراد عملی نباشد بنابراین باید دست‌کم روزی یکبار و ترجیحا هنگام خواب، نه صبح‌ها نخ دندان بکشید. هنگامی که می‌خوابید، جریان بزاق بسیار کم میشود بنابراین برای افرادی که ۷ تا ۸ ساعت در خواب هستند، شسته شدن باکتری‌های دهان هنگام خواب کاهش می‌یابد.
دندان‌پزشکان توصیه میکنند دست‌کم ۲ دقیقه را صرف مسواک‌زدن کنید و اگر نخ دندان هم بکشید، یک دقیقه اضافی باید صرف آن کنید. از طرف راست بالایی دندانهایتان شروع کنید و بعد به طرف چپ بالا بروید. سپس به سمت پایین و چپ بیاید و درنهایت دندان‌های سمت راست پایین را نخ دندان بکشید.
نکاتی در مورد نخ دندان
نخ دندان یا دنتال فلاس (dental floss) بصورت الیاف نایلونی با رشته‌های متعدد است که ممکن است تابیده یا نتابیده، باند شده یا باند نشده، مومی یا غیر مومی و ضخیم یا نازک باشد. مجموعه‌ای از عوامل فردی در انتخاب نخ دندان تعیین کننده است از قبیل: میزان محکمی تماس دو دندان مجاور، زبری ناحیه و میزان تبحر فرد. ولی برتری یک نوع محصول خاص (سئوالی که زیاد پرسیده میشه) در این انتخاب نقشی ندارد.
طبق تحقیقات تمام انواع نخ دندان‌ها در برداشت پلاک مساوی و خوب عمل میکنند. البته منظور این نیست که میتونیم با نخ خیاطی یا نخ قالی! و مثل بعضی از افراد از یک تیکه پلاستیک فریزر و … برای این کار استفاده کنیم. در گذشته تصور میشد که موم روی نخ دندان روی سطح دندان باقی میماند که خود عاملی برای گیر پلاک و تحریک لثه میشود، ولی امروزه نشان داده شده است که موم نخ دندان بر روی سطح دندان باقی نمانده و همچنین بهبود در وضعیت سلامت لثه ارتباطی با نوع نخ دندان استفاده شده ندارد؛ بنابراین توصیه ارائه شده درباره نخ دندان مصرفی بیمار، باید بر اساس سهولت و علاقه شخصی وی باشد.
یک نخ دندان خوب، اولا باید در سطح مقطع خود حالت مستطیل و نواری باشد (نه مثل نخ خیاطی گرد) تا کاملا روی سطح دندان بخوابد. ثانیا نباید به راحتی پاره و ریش ریش شود و در آخر اینکه به مواد مومی، معطر (معمولا اسانس نعنا) و ترجیحا فلوراید (fluride) آغشته شده باشد.
روش استفاده از نخ دندان:
قبل از مطالعه توضیح استفاده از نخ دندان، به دو نکته مهم توجه داشته باشید؛ اول اینکه نخ دندان باید تمام سطح دندان رو پوشش بده، یعنی اینطور که اگر دندان رو یک مکعب فرض کنید، نخ باید بتونه روی یک وجه کاملا بخوابه (از یک ضلع تا ضلع دیگه). حال اگر در سطحی که نخ خوابیده یک فرورفتگی باشه، نخ دندان دیگه قادر به تمیز کردن پلاک داخل فرورفتگی نخواهد بود و باید از یک وسیله مخصوص به نام مسواک بین دندانی (inter-proximal brush) استفاده کرد، تشخیص این فرورفتگی معمولا به عهده دندانپزشک شماست.
نکته دوم هم اینکه عمل انجام نخ دندان باید در تمام سطح بین دو دندان انجام شود نه فقط ناحیه زیر لثه، یعنی باید از محل تماس دو دندان (contact point/area) تا حداکثر جایی که با فشار ملایم نخ داخل شیار لثه میرود عمل نخ دندان رو انجام بدین. این دو نکته اهمیت بالایی دارند، بعضا دیده میشه که بعضی از افراد میگن که مرتب نخ دندان رو استفاده میکنند، ولی پوسیدگی بین دندانهاشون وجود داره، دلیلش هم عموما همین دو نکته ساده‌ای هستش که عرض کردم.
به عمل انجام نخ دندان، فلاسینگ (flossing) گفته میشود که ما هم از این به بعد اصطلاح فلاسینگ رو بکار میبریم.
در زیر شرحی خلاصه و مفید در مورد اصول اولیه استفاده از نخ دندان مطالعه میکنیم:
با یک قطعه از نخ دندان که دارای طول کافی باشد تا بتوان آن را در دست گرفت شروع کنید. ۳۰ تا ۴۵ سانتی متر معمولا کفایت میکند. حال بسته به راحتی و تبحر شخصی، این قطعه ممکن است بدور انگشتان پیچیده شود یا اینکه دو سر آن به صورت محکم بهم گره زده شود تا به صورت یک حلقه در آید. هر دو روش راحت و آسان میباشند، ولی روش ایجاد حلقه برای اطفال و افراد با توانایی کمتر مفیدتر است.
اگر تمایل به حلقه زدن نخ ندارید، یک سر نخ را ۲ تا ۳ دور بدور انگشت میانه یک دست بچرخوانید و حدود ۱۰ سانتی متر آن طرف تر، چند دور نخ را بدو انگشت میانه دست دیگر بچرخوانید (سر دوم نخ رها میباشد). در نتیجه در این حالت با خم کردن انگشتان میانه دو دست به داخل (به سمت کف دست) نخ از طرفین محکم کشیده شده و انگشتان سبابه و شست آزاد بوده و قادر به هدایت درست و انجام مانور‌های لازم نخ خواهند بود. علاوه بر این بعدا نخ مصرف شده بدور انگشت اول پیچیده خواهد شد و نخ تمیز از انگشت دیگر باز میشود.
مانور انگشتان جهت سهولت در کار با نخ دندان مهم است، عموما از انگشتان شست جهت استفاده در دندان‌های فک بالا و از انگشتان سبابه جهت پاک کرن دندان‌های پائین استفاده میشود. قرار گیری انگشتان باید به صورتی باشد که فاصله دو انگشت دست بین ۱.۵ الی ۲ سانتیمتر باشد که بهترین موقعیت تسلط بر نخ دندان است، اگر از روش حلقه استفاده میکنید، این فاصله با افزایش و یا کاهش قطر حلقه نخ دندانی که ایجاد کرده اید بدست می‌آید.
نخ دندان را محکم بین انگشت شست و سبابه یا بین دو انگشت سبابه بکشید و سپس آن را به آرامی از بین هر ناحیه تماس (contact) با یک حرکت جلو و عقب عبور دهید. توجه کنید که نخ را به هیچ وجه با فشار از ناحیه تماس عبور ندهید، چون ممکن است پس از عبور ناگهانی از ناحیه تماس، به لثه بین دندانی صدمه بزنید.
حال که نخ دندان در ناحیه زیر تماس بین دو دندان قرار گرفت، نخ را به آرامی به ناحیه شیار لثه (فضای بین لثه و سطح دندان) هدایت کنید و سپس نخ را از در طرف محکم روی یکی از دندان‌ها بکشید تا کاملا روی آن سطح خوابیده و با دندان منطبق شود. حال نخ را محکم در طول دندان به سمت ناحیه تماس (contact) حرکت داده و سپس مجددا به آرامی آن را بداخل شیار لثه هدایت کنید (یعنی بصورت عمودی بالا و پایین شود نه بصورت افقی جلو و عقب کنید). این کار را ۲-۴ مرتبه تکرار کنید و هر دفعه میتوانید از قسمت تمیز نخ (نخ مجاور) استفاده کنید. سپس را در امتداد لثه بین دندانی حرکت داده و همین کار را بر روی سطح دندان مجاور تکرار کنید. این کار را در تمام سیستم دندانی از جمله پشت آخرین دندان‌ها نیز انجام دهید.
بعنوان یک نکته در استفاده از نخ دندان، بعد از تمیز کردن یک ناحیه به ازای هر دندان که تمیز میکنید نخ دندان را در بین انگشتانتان بچر خانید (وقتی که قسمت کارگر نخ کثیف شد یا شروع به رشته رشته شدن میکند) تا همیشه یک ناحیه تمیز از نخ دندان در بین دو انگشتتان قرار گیرد. حلقه بودن نخ دندان این مزایا را دارد که از کل طول نخ استفاده میکنید حتی نزدیکی‌های محل گره زدن نخ. در صورت چرخش مداوم نخ از انتقال مواد عفونی موجود در بین یک دندان به نواحی مجاور جلوگیری خواهیم کرد، اگر هم نخ را حلقه نکرده اید، نخ را از دور انگشت وسطی یک دست (مثلا دست چپ) یک دور باز کنید و بدور انگشت میانه دست دیگر یک دور اضافه کنید، در نتیجه قسمت تازه و تمیز نخ آماده استفاده میباشد.
عمل فلاسینگ میواند با استفاده از یک وسیله نگه دارنده نخ دندان (floss holder) آسانتر انجام گیرد. اگر چه استفاده از چنین وسایلی عموما وقت گیر‌تر از فلاسینگ به کمک انگشتان دست میباشد، ولی آن‌ها میتوانند برای بیماران فاقد مهارت‌های دستی و برای پرستاران بیماران عقب مانده ذهنی و بستری مفید باشد. عیب این وسایا این است که وقتی نخ آن کثیف شد و یا رشته رشته شد باید مجددا نخ به آن‌ها وصل شود. نخ نگه دارنده‌های (floss holders) با نخ‌های از قبل نصب شده نیز در دسترس بوده و ممکن است برای برخی افراد راحت‌تر باشند.
در ادامه توجه شما را به نکاتی برای فلاسینگ درست جلب میکنم:
۱. همانطور که گفته شد، نخ دندان را از یک طرف دیواره دندان وارد کرده و از دیواره مقابل خارج کنید یعنی نخ دندان یک حلقه کامل بین دو دندان مجاور بزند و روی سطح دندان کاملا منطبق شود۲. نخ دندان را حتما به آرامی به لثه مجاور دو دندان بکشید تا خوب تمیز شود. در اوایل شاید از لثه خون بیاید، ولی عموما این خونریزی مهم نبوده و علامت التهاب ناحیه است و قاعدتا بعد از مدتی که لثه و سطح دندان خوب تمیز شدند خونریزی کاهش پیدا کرده و متوقف میشود. در صورت ادامه خونریزی حتما به دندانپزشک مراجعه کنید. احتمالا به جرم گیری و درمان لثه نیازمند خواهید بود
۳. در صورتی که استفاده از نخ دندان همراه با رشته رشته شدن نخ باشد و یا منجر به پاره شدن نخ دندان شود، سه مشکل ممکن است وجود داشته باشد که در این صورت حتما باید با دندانپزشک مشورت کنید. اول پوسیدگی در بین دو دندان، دوم وجود جرم در این ناحیه (جرم با نخ دندان برداشته نمیشود) و سوم پرکردگی و ترمیم نامناسب یا لبه پروتز نامناسب.
۴. از لحاظ کلی، بهترین زمان استفاده از نخ دندان در حین مسواک زدن (پس از صرف غذا) خواهد بود به این صورت که وقتی مسواک زدن را شروع کردیم و خمیر دندان بخوبی کف کرد، مسواک زدن را موقتا کنار گذاشته و فلاسینگ را انجام میدهیم و بعد از استفاده از نخ دندان، مسواک زدن را ادامه میدهیم! مسلما انجام این کار مشکل و پر دردسر خواهد بود و علاوه بر این کاری وقت گیر خواهد بود، پس اگر حوصله چنین کاری را ندارید، بهتر است قبل از مسواک زدن اول با نخ دندان بین دندان‌ها را خوب تمیز کنید و بعد مسواک بزنید. البته فلاسینگ پس از مسواک زدن نیز قابل انجام است.
۵. توجه داشته باشید که در صورتی که مشکلی از لحاظ پوسیدگی یا پر کردگی نامناسب دارید یا دچار بیماری لثه هستید (نکته شماره سه)، استفاده از مسواک و نخ دندان مشگل شما را حل نخواهد کرد، لذا حتما به دندانپزشک خود مراجعه کرده و اول از سلامتی دندانهایتان مطمئن شوید بعد با خیال راحت به بهداشت دهان و دندان خود بپردازید.
منبع: ایران بانو
ارسال نظر