کدام بازار ایران هنوز سوددهی دارد؟

۱- تحولات داخلی

در دومین روز هفته قیمت دلار برای دومین بار در سال ۹۸ به ۱۱۷۰۰ تومان رسیده است. البته استدلال می‌شود رشد قیمت اونس طلا جهانی اندکی از میزان کاهش نرخ سکه در روز‌های گذشته در بازار داخل را تعدیل کرده است. اما همچنان این تفکر غالب است که قیمت سکه بیشتر تابع قیمت دلار است. افزایش ۲۱ هزار تومانی سکه در روز سه شنبه که بازار‌های جهانی در دومین روز معاملاتی خود قرار داشتند نیز نشان میدهد که علاوه بر تأثیر افزایش قیمت دلار در این روز، افزایش بهای اونس طلای جهانی بر شدت قیمت سکه نیز مؤثر است، اما قیمت طلای جهانی توانایی تغییر قابل توجه در بهای سکه را ندارد. در روز چهارشنبه، قیمت دلار با رسیدن به ۱۱۶۵۰ تومان به کمترین میزان خود در هفت ماه گذشته رسیده است. در این روز قیمت سکه نیز همسو با دلار مجددا در مسیر کاهشی قرار گرفته است. اعلام خبری مبنی بر آغاز به کار بازار متشکل ارزی از هفته آینده با قیمت دلار زیر ۱۱ هزار تومان، کاهش تمایل به خرید و کاهش تقاضا به دلیل بسته بودن بازار‌های همسایه به دلیل تعطیلات عید قربان از دلایل افت قیمت دلار و به تبع آن قیمت سکه در این روز عنوان میشود. بازدهی دلار و سکه در این هفته (۱۶ مرداد تا ۲۳ مرداد) به یک میزان و در حدود منفی ۰.۹ بوده است.

شاخص کل سهام در هفته گذشته تحت تأثیر سقوط بازار‌های جهانی عملکرد قابل قبولی نداشته است. به طوری که این روند نگرانی‌ها از احتمال خروج نقدینگی از این بازار را افزایش داده بود. اما در این هفته (۱۶ مرداد تا ۲۳ مرداد) بازدهی سهام بیش از ۱.۲ درصد بوده است. در اولین روز معاملاتی این هفته شاخص کل با اتکا به رشد شرکت‌های کوچک و متوسط بازار رشد اندکی را تجربه کرده است. در روز یکشنبه شاخص سهام برای چهارمین روز متوالی در کانال ۲۵۵ هزار واحدی قرار گرفته است. مشارکت بیش از ۶۰۰ هزار خریدار در یک عرضه اولیه در این روز حاکی از ادامه جذابیت این بازار و افزایش تمایل به ورود نقدینگی توسط سرمایهگذاران است.

این روند صعودی شاخص سهام در هفته جاری ادامه داشته و در روز سه‌شنبه به ۲۵۷ هزار واحد رسیده است. بازار سهام در آخرین روز معاملاتی این هفته نیز با رشد ۴۲۹۴ واحدی به بیش از ۲۶۱ هزار واحد رسیده است. در این روز ۸۰ درصد نماد‌های بورسی رشد قیمت سهام را تجربه کردند. به اعتقاد کارشناسان کاهش اثرات تشدید جنگ تجاری و افت‌های قیمتی شدید کامودیتی‌ها در بازار‌های جهانی بر روی بورس مهمترین دلیل ثبت این رکود بوده است.

مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران به بررسی شاخص مدیران خرید (PMI) در تیرماه ۹۸ پرداخته است. این شاخص ۵۰.۰۷واحد محاسبه شده است که نسبت به مقدار آن در خرداد ماه ۱/۱ درصد کاهش داشته است. ادامه کاهش روند شاخص قیمت مواد اولیه و به‌تبع آن قیمت محصولات تولیدی و در مقابل ادامه روند کاهش موجودی اولیه در این ماه نسبت به خرداد ماه بیانگر آن است که انتظارات آینده بنگاه‌های اقتصادی در مرز بین رونق و رکود قرار دارد و بهبود قابل توجهی در این انتظارت شکل نگرفته است. البته معیار انتظارات تولید در مرداد ماه نسبت به تیر ماه توسط مدیران خوشبینانه اعلام شده است. در این راستا، آمار‌های جدید وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز از افزایش بازگشت دوباره صنایع کوچک به چرخه تولید در چهار ماهه نخست سال ۱۳۹۸ حکایت دارد. در این بخش همچنان دو چالش اصلی کاهش تولید این صنایع مربوط به کمبود سرمایه در گردش و عدم تأمین مواد اولیه می‌باشد.

نتایج بررسی مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که از زمان تأسیس صندوق توسعه ملی تا پایان سال ۱۳۹۷ صندوق توسعه ملی تاکنون بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار ورودی داشته که بخش خصوصی، عمومی غیردولتی و تعاونی تاکنون فقط از ۱۹ میلیارد دلار آن استفاده کرده اند. به طوریکه ۴۱ درصد از تسهیلات ارزی مسدود شده، ۹۳ درصد از سپرده گذاری‌های ارزی مسدود شده و ۴۵ درصد از تسهیلات و سپرده گذاری‌های ریالی مسدود شده صندوق توسعه ملی در راستای برنامه‌هایی خارج از روال اساسنامه صندوق توسعه ملی هزینه شده است. این در حالی است که صندوق توسعه ملی می‌تواند در کاهش نوسانات اقتصادی در کوتاه‌مدت و اصلاح ساختار‌های اقتصادی به منظور بهبود فضای کسب و کار در بلندمدت نقش قابل توجهی ایفا کند.

آمار تولید ارائه شده به بورس توسط شرکت‌های خودروسازی نشان میدهد که در چهار ماهه اول سال ۱۳۹۸ تولید این شرکت‌ها نسبت به مدل مشابه سال گذشته ۲۶ درصد کاهش یافته است. همچنین بررسی آمار‌ها از زیان شش هزار و ۷۶ میلیارد تومانی تولید این شرکت‌ها در سال ۹۷ حکایت دارد. کارشناسان با اشاره به این داده‌ها و وجود عواملی همچون ادامه‌ی تحریم‌های اقتصادی، افزایش قیمت مواد اولیه، کمبود نقدینگی و اختلال در تأمین قطعات تعویق واگذاری سهام دو شرکت بزرگ خودروسازی را تا بهبود نسبی اوضاع تولید این شرکت‌ها ضروری میدانند. در واقع، استدلال میشود با توجه به حجم قابل توجه زیان این شرکت‌ها و کاهش جذابیت سرمایه گذاری در این بازار در صورت اجرای این طرح بخش خصوصی توانایی بهبود عملکرد این صنعت را ندارد.

۲- تحولات بین‌المللی

قیمت هر اونس طلا که در اواخر هفته تحت تأثیر افزایش تنش‌های تجاری میان آمریکا و چین مرز ۶ ساله ۱۵۰۰ دلار را شکسته بود. در این هفته علیرغم وجود نوسانات کاهشی و افزایشی قابل توجه در قیمت، در روز سه شنبه قیمت جهانی طلا به نزدیکی مرز ۱۵۱۶ دلار رسیده است. به اعتقاد تحلیل‌گران با توجه به عدم اطمینان‌های سیاسی، آمار ضعیف رشد اقتصادی و رشد فزاینده تقاضا برای طلا، قیمت طلا همچنان در مسیر صعودی خواهد بود و اگر قیمت طلا سقف ۱۵۱۶ دلار را بشکند توانایی جهش تا مرز ۱۵۵۰ دلار را نیز خواهد داشت. رویترز با اشاره به رشد شش درصدی قیمت طلا از ابتدای ماه میلادی جاری تاکنون در گزارشی عنوان کرده است تشدید اختلافات تجاری میان دو اقتصاد بزرگ جهان تقاضا برای خرید دارایی‌های امن را تقویت خواهد نمود و این مسئله با جهش مجدد قیمت‌ها منجر خواهد شد. همچنین، شورای جهانی طلا در این هفته از افزایش میزان ذخایر طلای صندوق‌های سرمایه گذاری جهان در ماه جولای خبر داده است؛ که این میزان در ۶ سال اخیر بی سابقه بوده است. انتظار می‌رود ادامه تنش‌های تجاری بین آمریکا و چین و افزایش ریسک‌های سیاسی، تقاضای بانک‌های مرکزی را نیز برای طلا افزایش دهد.

قیمت نفت که در هفته گذشته نیز همچون سایر بازار‌ها تحت تأثیر تشدید جنگ تجاری و ارزی دو کشور آمریکا و چین به شدت کاهش یافته بود؛ در روز پنجشنبه دوباره وارد کانال صعودی شده است. البته در روز جمعه اندکی از این افزایش قیمت‌ها تعدیل شده است. اما در شروع هفته جاری میلادی قیمت نفت به مسیر صعودی برگشته است. رویترز، اعلام اعضای اوپک برای کاهش بیشتر عرضه نفت به بازار را اصلی‌ترین دلیل افزایش قیمت نفت در بازار دانسته است. روز سه‌شنبه در پی انتشار اخباری در خصوص به تعویق افتادن اعمال تعرفه ۱۰ درصدی بر ۳۰۰ میلیارد دلار کالای چینی از سوی آمریکا قیمت انواع نفت رشد قابل توجهی داشته است. به طوری که در این روز قیمت نفت برنت با رشد ۴ درصدی به ۶۱.۳ دلار رسیده است. اما در روز چهارشنبه با انتشار گزارش اداره انرژی آمریکا، مبنی بر افزایش حجم تولید نفت شیل آمریکا به ۸ میلیون و ۷۷۰ هزار بشکه در روز در ماه آینده میلادی، افزایش قابل توجه میزان ذخایر نفت خام آمریکا در هفته گذشته و آماری مبنی بر کاهش رشد تولیدات صنعتی چین و کاهش صادرات آلمان و در نتیجه نگرانی‌ها از آغاز رکود اقتصادی، دوباره قیمت‌ها به کانال نزولی وارد شده اند.

در مجموع، اعلام خبر کاهش تولید روزانه نفت به میزان ۷۰۰ هزار بشکه در ماه آینده توسط عربستان باعث شد که قیمت انواع نفت که در روز چهارشنبه تحت تأثیر شدت گرفتن جنگ تجاری آمریکا و چین سومین افت متوالی را تجربه کرده بودند مجددا در روز پنجشنبه به کانال صعودی وارد شوند. اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز پیش بینی کرده است در نیمه دوم سال ۲۰۱۹ قیمت شاخص نفت خام برنت و نفت خام آمریکا به ترتیب ۴ و ۵.۵ درصد کاهش خواهد یافت. این در حالی است که آژانس بین‌المللی انرژی پیش بینی کرده است رشد تقاضای نفت خام به کمترین سطح از بحران اقتصادی ۲۰۰۸ تا به امروز رسیده است. این سازمان با اشاره به احتمال کاهش بیشتر رشد تقاضای نفت و افزایش عرضه نفت کشور‌های غیرعضو اوپک در سال آینده میلادی بر این نکته تأکید کرده است که اثرات کاهش تولید نفت در شرایط فعلی تنها در کوتاه مدت اثربخش بوده و در بلندمدت نمیتواند محرک قیمت نفت باشد. بانک مریل لینچ معتقد است که در صورت خرید مجدد نفت ایران توسط چین اثرات منفی سیاست تعرفه‌ای آمریکا بر اقتصاد این کشور کاهش خواهد یافت و این مسئله در کاهش قیمت نفت در ماه‌های آتی مؤثر خواهد بود.

در این هفته با فراتر رفتن بازده اوراق قرضه کوتاه‌مدت از بازده اوراق بلندمدت در بازار‌های آمریکا و بریتانیا و کاهش انواع شاخص‌های بورس در این دو کشور، کاهش رشد تولیدات صنعتی چین و کاهش صادرات آلمان، کاهش ارزش ارز‌های بازار اقتصاد‌های نوظهور مانند آرژانتین و هند و افزایش هزینه‌های مواد اولیه برای شرکت‌های بزرگ خودروسازی در آمریکا همراه با کاهش تقاضا برای محصولات این شرکت‌ها در نتیجه ادامه جنگ تجاری آمریکا و چین گمانهزنی‌ها درباره شروع دوران رکود در بازار‌های جهانی افزایش یافته است.

بلومبرگ در گزارشی افزایش سطح بدهی‌ها و کاهش جمعیت چین را به عنوان دو تهدید تأثیرگذار بر کاهش رشد تولید ناخالص داخلی این کشور در آینده عنوان کرده است. برآورد‌ها حاکی از آن است که اجرای طرح اعمال تعرفه ۱۰ درصدی بر ۳۰۰ میلیارد دلار دیگر از کالا‌های صادراتی چین توسط آمریکا در ماه سپتامبر، ضمن کاهش رشد اقتصادی این کشور به خروج بیشتر فناوری‌های پیشرفته از این کشور منجر خواهد شد. صندوق بین المللی پول کاهش ۰.۲ درصدی رشد اقتصادی چین در سال ۲۰۱۹ را پیش بینی کرده است. این در حالی است که صادرات چین علیرغم پیش بینی کاهش ۲ درصدی توسط کارشناسان، ۳۳ درصد در ماه جولای نسبت به سال گذشته رشد کرده است. همچنین پیش بینی شده است که بانک مرکزی چین در سال ۲۰۱۹ نرخ بهره را به منظور تحریک تقاضای سرمایه‌گذاری کاهش خواهد داد. به اعتقاد کارشناسان، افزایش مصرف داخلی، آزادسازی بازار‌ها از طریق اجرای اصلاحات و افزایش قدرت تکنولوژیکی چین از طریق توافق تجاری با آمریکا در بهبود وضعیت اقتصادی این کشور در آینده تأثیر زیادی خواهد داشت. در همین زمینه، اکونومیست در گزارشی به تحلیل اثرات افزایش اعتراض‌ها در هنگ کنگ بر ثبات اقتصادی چین پرداخته است. در این گزارش عنوان شده است که در صورت ادامه این اعتصابات سراسری و یا مداخله نظامی دولت مرکزی چین، عدم اطمینان در فضای کسب و کار این منطقه افزایش خواهد یافت و با توجه به فعالیت گسترده شرکت‌های بزرگ چندملیتی و بازار‌های مالی در هنگ کنگ و نقش آن‌ها در تولید ناخالص داخلی چین، احتمال کاهش چشمانداز رشد اقتصادی چین افزایش می‌یابد.

مجمع جهانی اقتصاد در گزارشی به رتبه بندی استارت آپ‌های با ارزش بیش از ۱ میلیارد دلار پرداخته است. بررسی نتایج این گزارش نشان می‌دهد که بیشترین ارزش شرکت‌های استارتآپی به ترتیب مربوط به حوزه‌های خدمات نرم‎افزار اینترنت، تجارت الکترونیک، کاربرد نوآورانه فناوری در ارائه خدمات مالی و فعالیت‌های مربوط به سلامت بوده است. با توجه به قابل توجه بودن درآمد استارت آپ‌های فعال در حوزه تجارت الکترونیک و خدمات مالی و همچنین تأکید سازمان‌ها و مؤسسات بین المللی بر تغییر الگوی تجارت در آینده نزدیک و افزایش میزان تعامل بین افراد و کسب و کار جهانی از طریق فعالیت آنلاین، برنامهریزی کشور‌ها برای دیجیتالی کردن فرایند‌های مالی و بهره بردن از تکنولوژی‌های هوش مصنوعی در این زمینه ضروری به نظر میرسد.

در نهایت با نگاه به آنچه در اقتصاد دنیا رخ داده است می‌توان گفت:

مرور وضعیت بازار‌های داخلی نشان می‌دهد که مطابق آنچه که در هفته گذشته پیش‌بینی شده است دلار به دلیل بازدهی منفی و ادامه کاهش تقاضا و عدم تمایل به خرید توسط خریداران توانایی عبور از سقف ۱۲ هزار تومان را نداشته و مسیر نزولی را در این هفته طی کرده است. سکه نیز همسو با دلار برخلاف هفته گذشته بدون توجه به قیمت طلای جهانی در این هفته بازدهی منفی را تجربه کرده است. شاخص بازار سهام نیز به دلیل کاهش آثار جنگ تجاری بین آمریکا و چین در آخرین روز معاملاتی این هفته با رشد ۱.۲ درصدی و رسیدن به بیش از ۲۶۱ هزار واحد رکود جدیدی را به ثبت رسانده است. علاوه بر این، مشارکت قابل توجه خریداران در یک عرضه اولیه حاکی از آن است که بازار سهام همچنان دارای جذابیت بوده و افزایش تمایل به ورود نقدینگی توسط سرمایه گذاران به این بازار وجود دارد. بررسی داده‌های منتشر شده توسط اتاق ایران، وزارت صمت و شرکت‌های خودروسازی نشان می‌دهد نوسان قیمت مواد اولیه، کمبود سرمایه در گردش و عدم تأمین به موقع و مناسب مواد اولیه همچنان مهمترین چالش‌های تولید کشو هستند. در این هفته نیز سازمان‌ها و مؤسسات بین‌المللی تحت تأثیر ادامه تنش‌های تجاری، چشم انداز نامناسب رشد اقتصاد جهانی و عدم اطمینان‌های سیاسی بر ادامه روند کاهش قیمت نفت، افزایش قیمت طلا و کاهش ارزش بازار‌های مالی جهان تأکید کردند. همچنین با استناد به آمار‌های سازمان‌های بین المللی از جمله فراتر رفتن بازده اوراق قرضه کوتاه‌مدت از بازده اوراق بلندمدت در بازار‌های آمریکا و بریتانیا، کاهش ارزش ارز‌های اقتصاد‌های نوظهور، آمار‌های ضعیف اقتصادی آلمان و چین و افزایش هزینه و کاهش تقاضای محصولات شرکت‌های بزرگ خودروسازی آمریکا میتوان گفت: احتمال وقوع رکود اقتصادی بیش از پیش تقویت شده است.