داغ بر تن «قره‌داغ» / داد از فقدان امداد

می‌گفتند هیچ‌چیز از دیدن خودرو‌هایی که درختان ارسباران را حمل می‌کنند غمگین‌تر نیست، حالا می‌بینند که هست: سوختن بخش قابل توجهی از جنگل در طول دو روز.

این خبر در شبکه‌های اجتماعی توسط خود مردم منتشر شد. بسیاری افراد ابراز نگرانی کردند. دستگاه‌های متولی مثل مدیریت بحران، منابع طبیعی و محیط زیست هم همینطور. استاندار آذربایجان شرقی در گفتگویی گفت: مدیریت آتش‌سوزی در جنگل‌های ارسباران اولویت است.

یک اولویت با دست‌های خالی. دستگاه‌های متولی گفتند و همچنان می‌گویند که امکانات لازم از جمله بالگرد برای اطفا حریق ندارند. قلی الله‌قلی‌زاده، نماینده خداآفرین در مجلس می‌گوید: بدون امداد هوایی امکان مهار آتش‌سوزی وجود ندارد.

«آیا جنگل‌ها جزو خاک این کشور محسوب نمی‌شوند؟»

«جنگل‌های ارسباران تکرار نشدنی اند، هرگونه اغماض در حفاظت از این جنگل‌ها نابخشودنی است.» این را هم الله‌قلی‌زاده می‌گوید. البته قاسمی، مدیرکل حفاظت از محیط زیست آذربایجان شرقی هم با او هم‌فکر است: جنگل‌های ارسباران جزو میراث ملی ماست.

بسیاری از فعالان محیط زیست در تبریز و استان آذربایجان شرقی از تعلل دستگاه‌های دولتی برای اعزام نیرو و تجهیزات به منطقه انتقاد کردند.

طبق قانون جامع اطفای حریق، تمام دستگاه‌های دولتی اعم از لشکری و کشوری موظف به اطفای حریق هستند و ستاد کل نیرو‌های مسلح، نیروی انتظامی، هلال‌احمر و دیگر دستگاه‌هایی که ابزار‌ها و امکاناتی در اختیار دارند، در زمان بحران باید وارد شوند.

خانه محیط زیست آذربایجان به بی‌توجهی دستگاه‌ها واکنش نشان داد: «آیا جنگل‌ها جزو خاک این کشور محسوب نمی‌شوند؟ فرض کنید دشمن حمله کرده است. چرا به یاری جنگل‌های سوخته ارسباران نمی‌شتابید؟»

برخی‌ها می‌گویند آتش‌سوزی از روز سه‌شنبه آغاز شده و برخی دیگر چهارشنبه را روز آغاز آتش‌سوزی ارسباران عنوان می‌کنند. در هر صورت این موضوع برای مسئولان ارشد آذربایجان شرقی عصر پنجشنبه جدی شد.

از آذربایجان به تهران: کمک کنید

فرمانده لشکر ۲۱حمزه ارتش از اعزام نیرو‌های امدادی یگان بلیات تیپ ۳۲۱ ارتش برای مهار آتش‌سوزی خبر داد. سردار خرم، فر مانده سپاه عاشورا هم با روسای دفتر فرمانده کل سپاه و رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح تماس تلفنی برقرار کرد. رسانه‌ها نوشتند که در پی این تماس، سردار باقری به سپاه و ارتش برای به‌کارگیری بالگرد‌های اطفا حریق در جنگل‌های ارسباران دستور داده است.

حجت‌الاسلام آل‌هاشم، نماینده، ولی فقیه در آذربایجان شرقی هم با وزیر دفاع و رئیس ستاد بحران کشور تماس گرفت. او از آتش‌سوزی شدید در جنگل‌های ارسباران ابراز نگرانی کرد و خواستار به‌کارگیری امکانات و تجهیزات کشوری جهت اطفا سریع آتش شد.

اما حالا، صبح روز جمعه اول شهریور، افراد حاضر در جنگل‌های ارسباران در نزدیکی خداآفرین می‌گویند آتش‌سوزی همچنان ادامه دارد. این در حالی است که ظهر روز پنجشنبه محمدباقر هنربر، مدیرکل بحران استانداری آذربایجان شرقی از اطفا حریق در جنگل‌ها خبر داده بود. گفته می‌شود وزش باد عامل شعله‌ور شدن آتش و تداوم آن است.

هنربر در گفتگو با خبرنگار مهر توضیح می‌دهد: براساس آخرین اخبار اعلامی، آتش جنگل‌های ارسباران به علت عدم همکاری سازمان‌های مستقر در تهران از ساعت ۱۴ بعد از ظهر پنجشنبه مجدد شعله‌ور شده است.

داد از فقدان امداد

او می‌گوید: هنوز میزان خسارت به جنگل‌های ارسباران برآورد نشده و تمام عوامل و مردم در منطقه حضور دارند تا آتش مهار و خاموش شود. هنربر ابراز امیدواری می‌کند که سازمان‌های مرتبط پای کار بیایند تا آتش هرچه زودتر خاموش شود.

در روز‌های گذشته تعدادی از دوستداران محیط زیست و فعالان این حوزه برای اطفا حریق با «بیل و بیلچه» عازم منطقه شدند که برخی‌ها این اقدام را مایه شرمساری دستگاه‌های متولی عنوان کردند.

پاسگاه‌های محیط‌بانی این منطقه حتی بی‌سیم هم ندارند درحالی که باید مجهز به بالگرد باشند.بهرام تندران، یک فعال محیط زیست به خبرنگار مهر می‌گوید: پاسگاه‌های محیط‌بانی این منطقه حتی بی‌سیم هم ندارند درحالی که باید مجهز به بالگرد باشند.

او می‌گوید: مسئولین امر از حوزه آموزش گرفته تا نظارت و کنترل بر منابع طبیعی و حتی تامین تجهیزات برای اطفا حریق کم‌کاری کرده‌اند و این به قیمت نابودی یکی از مهم‌ترین تنفس‌گاه‌های کشور تمام می‌شود.

رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیر حوادث دانشگاه علوم پزشکی تبریز هم از مصدوم شدن ۳ نفر در جریان آتش‌سوزی جنگل‌های ارسباران خبر داده است. گفته می‌شود که این افراد در حین عملیات اطفا حریق دچار مصدومیت شده‌اند که توسط اورژانس به درمانگاه خمارلو انتقال یافته‌اند.

در این میان برخی رسانه‌ها هم از سکوت نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتقاد کردند: بنابر اذعان مسئولان محلی دستگاه‌های ذیربط در موضوع ارسال هلی‌کوپتر برای اطفا حریق به وعده‌هایشان عمل نکرده‌اند، ودر این شرایط تلاش نمایندگان مجلس برای جذب امکانات تاثیر زیادی می‌توانست داشته باشد.

ارسباران، یک شمال کوچک در آذربایجان

از جنگل‌های ارسباران به عنوان شمالی دیگر در ایران یاد می‌شود. اَرَسباران یا قره داغ ناحیه کوهستانی وسیعی است در شمال استان آذربایجان شرقی، که از شمال کوه قوشا داغ در جنوب اهر تا رود ارس گسترده‌است. ارسباران در شرق با شهرستان مشگین‌شهر و مغان، در جنوب با شهرستان سراب، و در غرب با شهرستان تبریز و شهرستان مرند هم‌مرز است.

در سال ۱۹۷۶، یونسکو ۷۲٬۴۶۰ هکتار از اراضی منطقه را به عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره ثبت کرد.

«جنگل‌هایی دورافتاده و خواب‌آلود در میان کوه‌های سر به فلک‌کشیده‌ای که قله‌هایشان در زیر مه غلیظ از دیده پنهان شده‌اند. مکانی است عالی! به طراوت و سرسبزی اروپا، و ورای ذهنیت ما از طبیعت خشک و کویری ایران.» این‌ها بخشی از اظهارات یک گردشکر کانادایی درباره شهرستان کلیبر آذربایجان شرقی و طبیعت آن است.

آتش‌سوزی در جنگل پدیده جدیدی نیست؛ شاید از زمانی که پای آتش به زندگی انسان‌ها باز شد؛ خبر تلخی با عنوان آتش‌سوزی جنگل‌ها هرروز منتشر می‌شود. سالانه ۴۰۰ میلیون هکتار جنگل در جهان می‌سوزد که در ایران این رقم چیزی بین ۴۰ تا ۶۰ هزار است.

ارسباران اگر همانند برخی مناطق خاص نزدیک تهران بود

آتش‌سوزی جنگل یک نوع آتش‌سوزی کنترل‌ناپذیر است که در منطقه‌ای با گیاهان اشتعال‌پذیر در نواحی روستایی یا در طبیعت وحش روی می‌دهد. این آتش‌سوزی با دیگر انواع آتش‌سوزی‌ها از نظر گستردگی، سرعت گسترش از منشأ، پتانسیل تغییر جهت ناگهانی و توانایی جهیدن از میان فضا‌های خالی مانند جاده‌ها، رودخانه‌ها و دیگر نقاط اشتعال‌ناپذیر تفاوت دارد. آتش‌سوزی جنگل از نظر علت آتش‌سوزی، ویژگی‌های فیزیکی آن مانند سرعت پراکندگی، وجود مواد اشتعال‌پذیر و تأثیر آب‌وهوا بر آتش توصیف می‌شوند.

چهار علت طبیعی اصلی برای آتش‌سوزی جنگل عبارت است از آذرخش، فوران آتشفشانی، جرقه در اثر فروافتادن صخره‌ها و احتراق خودبخود. علت اصلی آتش‌سوزی جنگل‌های ارسباران هنوز مشخص نشده، اما مدیرکل محیط زیست آذربایجان شرقی آتش‌سوزی توسط انسان را هم بعید ندانسته است.

حالا آتش‌سوزی در جنگل‌های ارسباران همچنان ادامه دارد. نیرو‌های امدادی و تجهیزات مورد نیاز هنوز از تهران نرسیده است. هیچ‌یک از مسئولان ملی و چهره‌های شاخص در این مورد ابراز نظر یا نگرانی نمی‌کنند؛ شاید به‌این خاطر که ارسباران به اندازه برخی از مناطق خاص نزدیک تهران برای مسئولان اهمیت ندارد.