.svg)
پيدايش آتش و جشن سده در نگاره شاهنامه تهماسبي
پارسینه: نگاره‌اي از شاهنامه تهماسبي تصويرگر برپايي جشن سده در روزگار هوشنگ، جانشين كيومرث، است و بازتاب اين سپندينگي آتش را در نگاره جشن سده شاهنامه تهماسبي به روشني مي‌توان ديد. از سويي ديگر در شاهنامه فردوسي، پيدايش آتش به هوشنگ پيوند داده شده است
به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، جشن سده (10 بهمن) به روايت نسخه‌هايي از شاهنامه فردوسي، يادگار هوشنگ، پاد‌شاه پيشدادي است. گويند هوشنگ‌شاه براي شکار با همراهان خويش به کوهستان رفت که نگاهش به مار سياهِ بزرگي خورد، سنگي به سوي مار رها کرد، سنگ به مار نخورد و به سنگ ديگري خورد و جرقه‌اي از اين برخورد پديد آمد که بوته خشکِ کنار سنگ از آن جرقه آتش گرفت و بدين‌سان آتش پديد آمد.
ابوريحان بيروني در التفهيم از جشن سده مي‌گويد:«سده آبان روز است از بهمن ماه و آن دهم باشد و اندر شبش که روز دهم است و ميان روز يازدهم آتش‌ها زنند و گرد بر گرد آن شادي کنند، فاصله اين جشن تا نوروز پنجاه روز است و پنجاه شب و نيز گفته‌اند که از فرزندان پدر نخستين صد تمام شد.»
شاهنامه شاه تهماسبي در سال 928 مهي توسط شاه اسماعيل صفوي براي پيشكش به فرزندش تهماسب ميرزا سفارش داده شد. خوشنويسي و نگارگري اين اثر نزديك به بيست سال زمان برد (تا سال 950 مهي). اين دست‌نويس در ابعاد 47 در 32 سانتي‌متر و در بردارنده 759 برگ و 258 نگاره است. 118 نگاره آن در ايران و ديگر نگاره‌ها در موزه‌هاي جهان نگهداري مي‌شود. شاهنامه تهماسبي را بايد وابسته به مكتب نگارگري تبريز دانست. اين مكتب برپايه دست‌آوردهاي هنري پيش از صفويان و به ويژه مكتب شكوهمند هرات پديد آمد. اوج اين هنر به نيمه دوم فرمانروايي شاه تهماسب صفوي (984 - 975 مهي) باز مي‌گردد.
در نگاره‌اي از شاهنامه تهماسبي، برپايي جشن سده در روزگار هوشنگ، جانشين كيومرث، ديده مي‌شود. صخره‌ها گرداگرد زميني را گرفته‌اند كه در آن جشن سده برپاست. درختان و بوته‌ها زيبايي خيره‌كننده‌اي به نگاره بخشيده‌اند و صخره‌هاي اسفنجي در رنگ‌هاي گوناگون ديده مي‌شوند. حيوانات گوناگون در لابه لاي تنه درختان نمايانند و آتشي دايره‌وار، شعله كشيده است. هوشنگ با پوششي آراسته بيننده جشني است كه بر پا شده است. چهره‌هاي ديگر، از كنار صخره‌ها نگرنده اين رويدادند.
آتش در باور ايراني از بخشش‌هاي ايزدي است كه براي بهره‌جويي آدمي از جهان مينو به سوي جهان خاكي فرستاده شده است. شعله آتش يادآور فروغ ايزدي نيز هست؛ از اين رو سپند و مقدس به‌شمار مي‌رود. بازتاب اين سپندينگي آتش را در نگاره جشن سده شاهنامه تهماسبي مي‌توان ديد. از سويي ديگر در اسطوره ايراني و نيز شاهنامه فردوسي، پيدايش آتش به هوشنگ پيوند داده شده است.
شادماني و سرور برپايي اين جشن، به روشني در نگاره آشكار است.
همانند نگاره‌هاي ديگر، بيت‌هايي از شاهنامه به خط نستعليق، بازگوكننده داستاني است كه نگاره آن با هنرمندي كم‌مانندي در برابر چشم بيننده قرار گرفته است. فضاي زنده و روشن و حركت موج‌وار قلم نقاش، بر تاثيرگزاري نگاره افزوده است. اجزايي از تصوير نيز همانند ديگر نمونه‌هاي مكتب تبريز، چار چوب نگاره را شكسته‌اند.
ابوريحان بيروني در التفهيم از جشن سده مي‌گويد:«سده آبان روز است از بهمن ماه و آن دهم باشد و اندر شبش که روز دهم است و ميان روز يازدهم آتش‌ها زنند و گرد بر گرد آن شادي کنند، فاصله اين جشن تا نوروز پنجاه روز است و پنجاه شب و نيز گفته‌اند که از فرزندان پدر نخستين صد تمام شد.»
شاهنامه شاه تهماسبي در سال 928 مهي توسط شاه اسماعيل صفوي براي پيشكش به فرزندش تهماسب ميرزا سفارش داده شد. خوشنويسي و نگارگري اين اثر نزديك به بيست سال زمان برد (تا سال 950 مهي). اين دست‌نويس در ابعاد 47 در 32 سانتي‌متر و در بردارنده 759 برگ و 258 نگاره است. 118 نگاره آن در ايران و ديگر نگاره‌ها در موزه‌هاي جهان نگهداري مي‌شود. شاهنامه تهماسبي را بايد وابسته به مكتب نگارگري تبريز دانست. اين مكتب برپايه دست‌آوردهاي هنري پيش از صفويان و به ويژه مكتب شكوهمند هرات پديد آمد. اوج اين هنر به نيمه دوم فرمانروايي شاه تهماسب صفوي (984 - 975 مهي) باز مي‌گردد.
در نگاره‌اي از شاهنامه تهماسبي، برپايي جشن سده در روزگار هوشنگ، جانشين كيومرث، ديده مي‌شود. صخره‌ها گرداگرد زميني را گرفته‌اند كه در آن جشن سده برپاست. درختان و بوته‌ها زيبايي خيره‌كننده‌اي به نگاره بخشيده‌اند و صخره‌هاي اسفنجي در رنگ‌هاي گوناگون ديده مي‌شوند. حيوانات گوناگون در لابه لاي تنه درختان نمايانند و آتشي دايره‌وار، شعله كشيده است. هوشنگ با پوششي آراسته بيننده جشني است كه بر پا شده است. چهره‌هاي ديگر، از كنار صخره‌ها نگرنده اين رويدادند.
آتش در باور ايراني از بخشش‌هاي ايزدي است كه براي بهره‌جويي آدمي از جهان مينو به سوي جهان خاكي فرستاده شده است. شعله آتش يادآور فروغ ايزدي نيز هست؛ از اين رو سپند و مقدس به‌شمار مي‌رود. بازتاب اين سپندينگي آتش را در نگاره جشن سده شاهنامه تهماسبي مي‌توان ديد. از سويي ديگر در اسطوره ايراني و نيز شاهنامه فردوسي، پيدايش آتش به هوشنگ پيوند داده شده است.
شادماني و سرور برپايي اين جشن، به روشني در نگاره آشكار است.
همانند نگاره‌هاي ديگر، بيت‌هايي از شاهنامه به خط نستعليق، بازگوكننده داستاني است كه نگاره آن با هنرمندي كم‌مانندي در برابر چشم بيننده قرار گرفته است. فضاي زنده و روشن و حركت موج‌وار قلم نقاش، بر تاثيرگزاري نگاره افزوده است. اجزايي از تصوير نيز همانند ديگر نمونه‌هاي مكتب تبريز، چار چوب نگاره را شكسته‌اند.
ارسال نظر