اظهارات صریح معاون ظریف درباره FATF

گزیده اظهارات غلامرضا انصاری در گفت‌وگو با روزنامه «اعتماد» را در ادامه می‌خوانید:

* با کناره‌گیری امریکا از برجام، صحنه جدیدی از محدودیت‌ها برای تجارت خارجی ایران ایجاد شد و ما با اما و اگرهایی روبه‌رو شدیم که قبل از آن وجود نداشتند. در تازه‌ترین این موارد، محدودیت‌های بسیار شدیدی بر تامین دارو و محصولات غذایی اعمال شده است. البته مقام‌های متفاوت دولت دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا تلاش می‌کنند با اقدام‌هایی نمادین حداقل افکار عمومی دنیا را آرام کنند که ساز و کارهایی برای تسهیل ارسال دارو و موادغذایی به ایران در نظر گرفته‌اند اما با تصمیم جدید خزانه‌داری امریکا عملا محدودیت‌ها بسیار بیشتر می‌شوند.

* کسانی‌که بر طبق قوانین و مقررات و با رعایت همه مسائل آمادگی کار با ایران را دارند با تهدیدها و اعمال فشارهای امریکا روبه‌رو می‌شوند. به عنوان نمونه، در سایر کشورها نماینده‌هایی از سفارتخانه‌های امریکا به آنها مراجعه و آنها را تهدید می‌کنند. دامنه این تهدید نیز بسیار وسیع است و حتی در مواردی خانواده و بستگان این افراد را هم تهدید کرده‌اند.

* یکی از ویژگی‌های برجام این بود که یک همدردی بین‌المللی را به نفع ایران رقم زد.

* در همین فضای تحریم‌های یک‌جانبه امریکا با قابلیت تنبیه فرامرزی هم از کشورهای متفاوت به ما مراجعه کرده و اعلام می‌کنند که می‌خواهند با ایران کار کنند و قوانین و مقررات یک‌جانبه امریکا را قبول ندارند.

* محوریت همسایگان در تجارت خارجی ایران که یکی از آرزوهای دیرینه جمهوری اسلامی بوده امروز محقق شده است. امروز و الان، همسایگان محور اصلی تجارت خارجی ایران هستند. بیش از ۵۰ تا ۵۵ درصد تجارت خارجی ما با همسایه‌ها انجام می‌شود. این یک موفقیت خیلی بزرگ برای اصلاح ساختار کلی تجارت کشور است و از همان ابتدا هم باید همسایگان در اولویت نخست ما می‌بودند.

* درحال حاضر بیش از ۱۰ الی ۱۲ میلیارد دلار صادرات به عراق داریم. اما این صادرات همواره می‌تواند آسیب‌پذیر باشد. وقتی که با عراق به موافقتنامه‌هایی برسیم که این تجارت ما در چارچوب آن موافقتنامه‌ها و نه بر اساس سلیقه بازار و روزمرّگی حاصل شود، می‌توانیم آینده این تجارت را هم تضمین‌شده‌ بدانیم.

* آنها (عراق) به نظر می‌رسد که نگران عدم توازن در حجم صادرات و واردات خود با ایران هستند. صادرات ما به عراق ۱۳ میلیارد دلار و صادرات عراق به ایران ۲۵۰ میلیون دلار است. ما هم باید به نگرانی طرف تجاری خودمان توجه داشته باشیم و راه‌هایی برای افزایش صادرات این کشور به ایران بیابیم. مساله دیگر قانع‌کردن بازارهای داخل است. اینکه این همه امتیازات به دست آورده‌ایم، باید امتیازاتی را نیز بدهیم. قانع‌کردن در اینجا یک مساله است.

* موافقتنامه تجارت ترجیحی با ترکیه آن طور که مورد انتظار دو کشور است، فعال نیست. ما باید به سمت فعال‌کردن این موافقتنامه تجارت ترجیحی نیز برویم. ترکیه یک شریک بسیار مهم برای ماست. بنابراین ما باید راه‌هایی که این اتصالات را نهادینه‌تر و فعال‌تر می‌کند پیدا کنیم. لازمه آن این است که بازار داخل برای این نهادینه‌سازی‌ها به ما کمک کند.

* وزارت خارجه در طول تاریخ بعد از انقلاب هیچ‌وقت تا این اندازه توجه به مسائل اقتصادی و ورود به آن نداشته است.

* ورود پول (سرمایه خارجی) به داخل کشور به ساز و کار نیاز دارد اما ساز و کارها مقاومت می‌کنند. در برخی از موارد فلان ماده قانونی تطبیق لازم با شرایط جدید را نداشت یا در فلان سازمان، سازوکار مورد نیاز جاری نبود و دیگری ریال لازم برای انجام کار را نداشت. براساس همین دلایل ما برخی از فرصت‌ها برای کار خارجی‌ها در ایران را از دست دادیم. بنابراین پذیرش، آمادگی و نگاه داخل بسیار مهم است.

* امروز کسانی که همه‌چیز خود را در اختیار ترامپ قرار دادند، هم نمی‌توانند به ترامپ اعتماد کنند. دونالد ترامپ اصلا قابل اعتماد نیست. وضعیت کشورهایی که هرچه ترامپ خواسته به آن پرداخت کرده‌اند را ببینید. تنها در یک فاز از بعضی کشورها چهار صد میلیارد دلار سرمایه به سمت امریکا رفت. آیا این کشورها به امریکا اعتماد دارند؟ خیر. علت اینکه امروز برخی از آنها برگشته‌اند و می‌خواهند فضای جدیدی را با ایران تعریف کنند برای این است که از ترامپ ناامید شده‌اند و به حقیقت دریافته‌اند که او قابل اعتماد نیست.

* من با این موافق نیستم که هدف برجام اقتصادی بود.حرف ما این بود که دنیا باید غنی‌سازی ایران را به رسمیت بشناسد. این مساله برای ما مهم‌تر از مسائل اقتصادی بود.

* برخلاف ادعاها امروز امریکا به این نتیجه رسیده که فشار حداکثری جواب نداده است.

* امسال پس از ۴۰ سال اتفاقی که آرزوی همه پس از انقلاب بود رخ داده و امسال سالی است که دولت بودجه جدا از نفت را معرفی می‌کند.

* برای کسانی مانند من که دوران جنگ را طی می‌کردیم غیرممکن نیست (قطع وابستگی اقتصاد کشور به نفت). شاید اگر شما در سال‌های اول جنگ از من سوال می‌کردید آیا می‌شود از دست این غول صدام حسین که همه دنیا پشت سر او قرار دارند و از نظر اقتصادی و مالی حمایت می‌شود نجات پیدا کرد، پاسخ قاطع دادن، کار خیلی سختی بود. شما فقط می‌توانستید با سکوت پاسخ دهید و برای پیروزی دعا کنید. الان شرایط سخت‌تر از سال‌های جنگ نیست. بلکه شرایط بسیار مهیاتر است برای اینکه ما بتوانیم از این مقطع عبور کنیم و خیال ما راحت باشد که بدون نفت می‌توانیم زندگی کنیم.

* با وجود سال ۹۷ و ۹۸ ما در سال ۹۹ وارد رشد می‌شویم. درحالی که تحریم‌های امریکا فروش نفت ما را تحت‌الشعاع قرار داده اما اقتصاد ما وارد مرحله رشد شده است.

* ما باید مردم را توجیه کنیم گه وارد یک دوره سخت می‌شویم و اگر همه به یکدیگر کمک کنیم از آن راحت‌تر عبور خواهیم کرد. اگر مرتب به یکدیگر ایراد بگیریم این دوران سخت‌تر خواهد شد. اگر ما بتوانیم به خوبی شرایط سخت را برای مردم خوب تدوین کنیم و از فکر و کارشناسان بیشتر استفاده کنیم، قطعا این دوران سخت را با پشتیبانی و اعتماد مردم راحت‌تر پشت سرخواهیم گذاشت.

* من فکر می‌کنم مردم ایران در این دو الی سه سال اخیر سخت، دوران جنگ اقتصادی را پشت سر گذاشته‌اند. فکرمی‌کنم آن دورانی که ارز ما ناگهان سه برابر شد را پشت سر گذاشتیم و اگر مجددا همه به دولت و کسانی که در این راه تلاش می‌کنند کمک کنیم، این راه را ساده‌تر پشت سر خواهیم گذاشت.

* استفاده از پول محلی، تهاتر، کار مشترک و بانک مشترک، به مکانیسم‌هایی تبدیل شده‌اند. اینها مواردی است که ما در یک سال و نیم گذشته شروع به اجرا و عمل‌کردن کرده‌ایم و نتایج آن را نیز دریافت کرده‌ایم.

* امروز دیگر ما تنها کشور تحریم‌شده در دنیا نیستیم. شاید در یک دورانی در بحث تحریم در دنیا کسی در اطراف ما نبود اما امروز در بحث تحریم کشورهای زیادی مانند ما هستند: چین، روسیه، ترکیه، کوبا، ونزوئلا و ... تحریم شده‌اند. هر کشوری که ۱۰۰ درصد در برابر خواسته‌های امریکا تعظیم نکرده در تحریم است. امروز ما در دنیا عناوینی را راه انداخته‌ایم که در درازمدت، تبعات و خطرات جدی برای غرب خواهد داشت، مانند استفاده از ارز محلی. این ادبیاتی که امروز شما و همه همسایگان و کسانی که در تحریم هستند، با محوریت آن با هم صحبت می‌کنند جدید است. اینکه دو کشور مانند روسیه و ترکیه از تجارت با ارز محلی حرف می‌زنند یا هنگامی که با تهدید تحریم سوییفت روبه‌رو می‌شوند به دنبال راه‌اندازی سوییفت جدید و ملی خود و بدون امریکا می‌روند همه و همه تهدیدی برای دلار است. امروز چین با روسیه، روسیه با همسایگان و شرکای خود از جمله ترکیه به دنبال مکانیسم‌های جدید می‌گردند. اینها در ادبیات اقتصاد بین‌الملل وجود نداشت.

* آن کسی که تحریم را می‌گذارد یک انسان است آن کسی هم که قرار است این تحریم را دور بزند، آن هم یک انسان است. منتها او یک راه داشته که تحریم کرده ولی ما هزار راه داریم که تحریم را دور بزنیم.

* ما به کشورها می‌گوییم که لازم است این جنس را از شما خریداری کنیم و به آن نیاز داریم. شما هم فلان کالا را از فلان کشور وارد می‌کنید اما می‌توانید آن کالا را از ما خریداری کنید. اگر کود می‌خواهید، ما کود داریم و به شما می‌دهیم. به او کود می‌دهیم و کالای مورد نیاز خود را از او دریافت می‌کنیم. این کار روز به روز عادی‌تر می‌شود. بسیاری به ما مراجعه می‌کنند و سوال می‌کنند که مکانیزم تهاتر ایران را برای ما توضیح دهید. بنابراین استقبال از این مساله وجود دارد. نکته قابل توجه این است که در سیستم تهاتر، تبادل مالی نیاز نیست. زیرا با بانک کار ندارید. به این معنا که تحریم بانکی که بیشترین آسیب را به ما وارد می‌کند با این سیستم دور می‌زنیم.

* بانک توسعه اروپایی برای سرمایه‌گذاری در ایران اعلام آمادگی می‌کند بعد مشاهده می‌کنیم که به فاصله بیست و چهار ساعت مدیرعامل آن، این موضوع را تکذیب می‌کند و می‌گوید ما اشتباه کرده‌ایم. بعد مشخص می‌شود که به او مراجعه و تهدیدش کرده‌اند. مثلا به او گفته‌اند که فرزند شما در امریکا تحصیل می‌کند یا همسرش را هم تهدید کردند.

* پاسپورت بعضی از آنها را گرفته‌اند و ویزاهایی که در پاسپورت فرزندانشان و خانواده‌شان بوده را باطل کرده‌اند. تمام این رفتارها به خاطر کار با ایران است.

* امروز، اروپا، اروپای گذشته نیست. اروپا امروز ضعیف‌ترین دوران عمر خود را می‌گذراند. در حال حاضر اروپا درگیر مسائلی همچون خروج انگلستان از اتحادیه و بحران‌های اقتصادی است. اروپایی‌ها بعد از موضوع تحریم ایران و تلاشی که برای تداوم همکاری اقتصادی با ایران انجام دادند تازه به ذلت خودشان در مقابل سیستم مالی امریکا پی برده‌اند. امروز آنها با وجود تصمیمی که می‌گیرند نمی‌توانند آن را اجرا کنند.

* ما مصمم به قدم چهارم (کاهش تعهدات برجامی) هستیم و در این نباید شک کرد. تمام مقامات جمهوری اسلامی ایران از آقای رییس‌جمهور، وزیر امور خارجه، معاونین وزیر امور خارجه، همواره تاکید کرده‌اند که اگر اروپا نتواند اراده سیاسی که از آن نام می‌برد را در میدان عمل نشان بدهد، ایران گام چهارم را برخواهد داشت. امیدواریم اروپایی‌ها بتوانند ابتکاری را معرفی کنند که ایران را به باقی ماندن در برجام متقاعد کند.

* قطعا ما آخرین کسی هستیم که می‌گوییم حیات این قرارداد (برجام) فایده‌ای نخواهد داشت. اگر ما امروز این گام‌ها را برمی‌داریم به خاطر این نیست که می‌خواهیم از برجام خارج شویم، بلکه برای حفظ برجام است.

* فروش نفت به هند یک تجارت دوطرفه است. یعنی اگر هند از ما نفت خریداری می‌کند، پول آن را در همان جا نگهداری می‌کنیم و از آنجا کالا خریداری می‌کنیم. بیش از آنکه ما نگران فروش نفت خود باشیم، کشاورزان هندی نگران این هستند که اگر منابع مالی ایران در آنجا به اتمام برسد، بازار بسیار جذاب برای محصولات هندی را چه کسی می‌خواهد تامین کند؟ آیا کشوری که هند آن را جایگزین نفت ما می‌کند برنج و محصولات هندی را هم خریداری خواهد کرد؟ پول ایران در هند منبعی است که برای دو طرف استفاده می‌شود. طبق قراردادی که میان تهران و دهلی نو است این پول در هند می‌ماند و اگر این پول تمام شود، معنا و مفهوم آن این است که فروشندگان هندی نیز باید به‌دنبال مشتریان جدیدی باشند. بنابراین ضمن اینکه ما از فروش نفت به هند سود می‌بردیم اما قطعا بدانید هندی‌ها بیش از ما سود می‌برند. صدها هزار کشاورز هندی به امید این تجارت هستند.

* صادرات غیر نفتی ما به هند ادامه دارد. اگر آنها به آن اندازه از ما کالاهای غیرنفتی خریداری کنند که پاسخگوی صادرات آنها به ما باشد، باز گشایش به حساب می‌آید. در حال حاضر صادرات ما به هند خوب است.

* بازار هند یک بازار بسیار عظیم برای همه محصولات ایران است. الان بزرگ‌ترین مشکل ما صادرات سیب است. ما پنجمین تولیدکننده سیب دنیا هستیم و بازار هند می‌تواند بازار خوبی برای صادرات سیب ایران باشد. محصولات میوه ایران بازار بسیار خوبی در هند دارد. محصولاتی از جمله پتروشیمی، کودهای شیمیایی و تمام پایین‌دستی‌های نفت ایران در آنجا بازار دارد. اگر ما بتوانیم این محصولات را در آنجا به فروش برسانیم، بطور طبیعی نگرانی کشاورزان هندی هم از میان می‌رود. اما در مقطع فعلی صادرات نفت ما به هند درآمدزایی بیشتری برای ما داشته است.

* هندی‌ها هر بار که ما را می‌بینند، قبل از اینکه ما گلایه‌ای بکنیم می‌گویند به دنبال راهکاری برای راه‌اندازی یک سیستم دوجانبه هستند.

* یکی از مشکلاتی که وزارت امور خارجه و دیپلماسی اقتصادی دارد، این است که ما نمی‌توانیم توضیح دهیم که چه کار می‌کنیم. اما شما مطمئن باشید که بیکار ننشسته‌ایم.

* ما اعتقاد داریم که چینی‌ها، روس‌ها و کشورهای مختلف در دنیا برای اینکه بتوانند ارتباط خود را با ما حفظ کنند نهایت تلاش خودشان را کرده‌اند و ما از این بابت از شرکای خودمان تشکر می‌کنیم. اروپا خیلی تلاش کرد، اما تا حالا نتوانسته کاری انجام دهد. نمی‌توانیم بگوییم که تشکر نمی‌کنیم، فعلا سکوت می‌کنیم ببینیم می‌توانند کاری را انجام دهند یا خیر.

* برای اقتصادی مانند اقتصاد ما که نیاز به اصلاحات دارد، تحریم می‌تواند یک فرصت باشد و هست. آیا ما از نظر توان نظامی، رزمی، امکانات، ابتکارات قابل مقایسه با گذشته هستیم؟ خیر. همه اینها را ما در دوران تحریم به دست آوردیم. تحریم فرصتی بود که ما به توانمندی‌های خودمان بیندیشیم. این به معنای فرصت است. اما آیا این هزینه‌دار هم بود؟ بله. جنگ هم هزینه داشت. جنگ هزینه‌های بسیار سنگین معنوی و مادی داشت. بعضی از هزینه‌های آن را ما هیچ‌وقت نمی‌توانیم جبران کنیم و آن هم جوانانی بودند که در راه دفاع از کشورمان دادیم. اما جنگ ما را در حوزه نظامی به توانی رساند که امروز افتخار ملت ما است.

* ما برای همکاری‌های گسترده با چین ایده‌های بسیار بزرگی داریم.

* امروز در دنیا قدرت شماست که تضمین‌کننده منافع شماست.

* نه در کوتاه‌مدت و نه در درازمدت برای تامین منابع و دارو با مشکلات جدی روبه رو نخواهیم بود.

* یکی از هشدارهایی که وزارت خارجه در جلسات مختلف داده است، بحث FATF است. مانند این است که شما از من سوال کنید نظر شما در مورد سفرکردن چیست؟ من می‌گویم سفرکردن کار بسیار خوبی است، ولی مخالف گرفتن پاسپورت هستم. کسی که می‌خواهد از مرزهای کشور خود خارج شود، یک شرط مورد توافق بین‌المللی، داشتن پاسپورت است. امروز FATF یعنی داشتن پاسپورت. اگر سیستم بانکی ایران می‌خواهد با سیستم بانکی جهان اعم از کوچک یا بزرگ آن هر نوع ارتباطی را برقرار کند، شرط آن FATF است.

* امروز FATF و مقررات آن شرط حضور سیستم بانکی ما در بیرون از مرزهاست. خواه این بانک در افغانستان، سوریه و چین باشد یا در اروپا. متاسفانه به این مفهوم توجه نشده است.

* FATF ابزار شما برای خارج‌شدن از مرزهای شما در سیستم بانکی است. اگر ما نتوانیم به سلامت از این وضعیت عبور کنیم، سیستم بانکی کشور به‌طور کامل فلج خواهد شد. یعنی شما حتی امکان حضور در کشورهای دوست و همسایه را در حوزه بانکی نخواهید داشت.

* شما می‌توانید به کشورهای دوست سفر کنید و اولین شرط آن داشتن پاسپورت است. یک عده از من این سوال را دارند که اگر پاسپورت گرفتم حتما می‌توانم به فرانسه بروم؟ خیر، به این معنا نیست. شما اگر خواستید که سفر کنید و از مرزهای کشور خود خارج شوید، اولین قدم آن داشتن پاسپورت است. اگر قصد داشتید که به یک کشور ویژه بروید، شما یک شرط دیگر هم دارید، اینکه باید در آنجا روادید آن کشور را بگیرید. اینکه آیا به شما روادید می‌دهند یا خیر، این بحث دیگری است. ولی برای خارج‌شدن از کشور نیاز به پاسپورت دارید. FATF یعنی گرفتن پاسپورت برای اینکه سیستم بانکی شما پای خود را از مرزهای خود خارج کند.

* اگر در این چند ماه که به ما فرصت داده شده نتوانیم FATF را بگذرانیم، مطمئن باشید که سیستم بانکی کشور با یک بحران جدی روبه‌رو خواهد شد.

* به ادعای همه واحدهای اطلاعاتی کشور، بیشترین اطلاعات از طریق موبایل‌ها به خارج از کشور منتقل می‌شود. این شامل همه‌چیز است اعم از جزئیات، کلیات، عکس، تصویر، اطلاعات و ... . خوشبختانه همیشه سازمان‌های اطلاعاتی ما دستور داده‌اند که علی‌الخصوص از این موبایل‌های پیشرفته استفاده نکنید زیرا عکس، صدا، تصویر و حتی رفتار شما در این موبایل‌ها قابل رصد و ارسال است. آن کسانی که می‌گویند FATF باعث می‌شود که اطلاعات کشور بیرون برود، آیا حاضرند موبایل‌های خود را تحویل بدهند؟

* در آخرین جلسه‌ای که وزارت خارجه برای توجیه داشت، همه نظرات خود را بیان کردم. FATF شرط نیست بلکه ضرورتی برای ادامه کار است. کشورهایی که حتی از چین هم با ما دوست‌تر هستند به ما اعلام کرده‌اند که پس از عبور از این ضرب‌الاجل نمی‌توانند هیچ‌گونه نقل و انتقال بانکی با ما انجام دهند اعم از اینکه بانکی در تحریم باشد یا نباشد.

* ما ننشسته‌ایم که ببینیم آنها (آمریکا) به چه چیزی اصرار می‌کنند، بعد بگوییم نمی‌خواهیم. یا مورد دیگری هم آنها بگویند نمی‌خواهند انجام بشود و ما بگوییم ما می‌خواهیم این کار انجام شود. ما باید به سرنوشت و قوانین خودمان نگاه کنیم. مشاهده کنید که اکنون در FATF چند کشور عضوند. همه جهان عضوند. حتی یک یا دو کشور باقی‌مانده هم برای عضویت التماس می‌کنند.

* بحث FATF بسیار مهم است. البته سازمان‌های دیگر باید به صورت کارشناسی این موضوع را باز کنند. وزارت امور اقتصادی و دارایی، بانک مرکزی، سازمان‌هایی که به صورت تخصصی‌تر گرفتاری کاری آنها خواهد بود.

* تاکنون فرصت‌های سه و چهار ماهه بسیاری به ما داده شده است و بالاخره تا یک سال، دو سال الی چهار سال این موضوع طول کشید. امروز و در آخرین جلسه اعلام کردند که بهمن‌ماه پایان کار است. اگر ما این سد را رد نکنیم، مانند تیر خلاص به سیستم بانکی کشور است که به علت تحریم‌ها به‌شدت آسیب دیده است.