حضرت فاطمه زهرا شهیده راه تولی و تبری است

نهم ماه ربیع الاول روزی است که در روایت معتبر به «غدیر ثانی» تعبیر شده است. امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام به صحابی جلیل القدر حذیفه فرمودند:

« یا حذیفة، هذا یوم الاستراحة، ویوم تنفیس الهم والکرب، والغدیر الثانی ... ؛ (1) ای حذیفه، امروز روز رفع سختی و دشواری، روز زدودن اندوه و پریشانی و روز غدیر دوم است».

قرار دادن روز نهم ماه ربیع الاول به عنوان غدیر ثانی در کنار روز هیجدهم ماه ذی الحجه روز عید غدیر، در واقع دو بال و دو بازوی اعتقادی اسلام، یعنی اصل تولی و اصل تبری را تشکیل می دهد و این بدان معناست که غدیر اول و غدیر ثانی به عنوان تولی و تبری مکمل یکدیگر هستند و هیچ یک از دیگری جدا نیست.

البته در مقام تعلیم و شمارش فروع دین مقابل شمارش اصول دین، تولی و تبری جزء فروع ده گانه دین آمده است که این امر تنها بار آموزشی و حفظ کردن دارد، اما در واقع تولّی و تبرّی از ثوابت اساسی دین و از مسائل اعتقادی اسلام است و نه از فروع آن. به دیگر سخن، تولی و تبری دو بال نیرومند توحید هستند، زیرا توحید یعنی: ایمان به خدا و وحدانیت اوست، وتولی یعنی: دوستی نسبت به اولیای خدا و تبری یعنی: بیزاری از دشمنان خداست و این از شئون توحید است. در مورد نبوت و امامت نیز همین امر صادق است. و در حقیقت تولی و تبری جزء فروع و اعمال نیست، بلکه جزء اصول و امور قلبی و اعتقادی است و هرجا که تولی باشد تبری نیز هست و از یکدیگر جدا نیستند و در همین راستا است حدیث شریفی که می گوید: «هل الدین الا الحب والبغض؛ مگر دین چیزی است جز دوستی خدا و دوستان خدا، و دشمنی دشمنان آنان؟» و لذا در غیر این صورت، اسلام و مسلمانی، دین و دین داری کامل نخواهد بود. شیخ مفید علیه الرحمه نیز فرموده است:

« ولایـة أولیـاء الله تعالـی مفترضـة وعداوة أعدائه واجبة علی کل حال ؛(2) دوستی اولیای خدا فریضه الهی بوده و دشمنی با دشمنان او در هر حال واجب است.

قرآن کریم درباره تولی و تبری می فرماید:

« لاَّ تَجِدُ قَوْمًا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الاَْخِرِ یُوَآدُّونَ مَنْ حَآدَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ... ؛(3) هیچ قومی را نَیابی که به خدا و روز واپسین ایمان داشته باشند [و] با کسانی که با خدا و رسولش مخالفت و دشمنی کرده باشند، دوستی ورزند».

معنای این آیه ی کریمه این است که دوستی اولیای خدا و محبت دشمنان او قابل جمع نیست، بلکه اسلام، یعنی: تولّی اولیای خداست که در عید غدیر تجلی یافته و تبری از دشمنان خداست که در غدیر ثانی چهره نموده است.

روایات فراوانی نیز با بیان های گوناگون درباره این دو غدیر هیجدهم ذیحجه و نهم ربیع از معصومین علیهم السلام در دست داریم که این معنی را به اثبات می رساند.

تعبیر غدیر ثانی در روایت احمد بن اسحاق از آن رو شایان تفکر و تدبر است که مکمل غدیر اول و از آن تفکیک ناپذیر است، که همان معنای تولّی و تبرّی است.

امیدوارم به برکت عید غدیر ثانی و صاحب آنروز اولین شهیده راه تولی و تبری، حضرت فاطمه زهرا علیها السلام همگی مورد عنایت خدای متعال قرار گیریم و در حد خود قدر و منزلت این روز را بشناسیم و به اندازه توان، انجام وظیفه کنیم. همچنین به لطف و کرم الهی امید دارم که افراد دورمانده از اهل بیت و تعالیم سعادت بخش آنان، با شناخت این مفاهیم، به مسیر حق هدایت، و از برکات این شناخت بهره مند شوند، ان شاء الله.

وصلی الله علی محمد وآله الطاهرین

1. بحارالانوار، ج 95، ص 354.
2. شیخ مفید، المقنعه، ص 33.
3. مجادله (58)، آیه 22.