تشخیص دیرهنگام کم‌کاری تیروئید باعث کم هوشی کودکان می‌شود

چهارم خرداد ماه مصادف با ۲۴ می‌روز جهانی تیروئید نامگذاری شده است. اهداف این نامگذاری، افزایش سطح آگاهی مردم از بیماری‌های تیروئید و عوارض آن‌ها و همچنین راه‌های پیشگیری و درمان بیماری‌های غده تیروئید عنوان شده است.
برای این منظور هر سال یکی از عناوین بیماری‌های غده تیروئید به عنوان شعار آن سال اعلام و در مجامع و انجمن‌های علمی اکثر کشور‌های دنیا برای صاحبان حرف پزشکی و آحاد جامعه مورد بحث قرار می‌گیرد.
شعار روز جهانی تیروئید سال ۲۰۲۰ میلادی، سلامت تیروئید مادر و کودک (Thyroid issues: mother and baby) انتخاب شده است.
غده تیروئید یکی از بزرگترین غدد درون ریز بدن است. این غده پروانه‌ای شکل در ناحیه جلو گردن واقع شده است. هورمون‌های تیروئید بر اعمال حیاتی بدن تاثیر داشته و سوخت و ساز بدن را تنظیم می‌کنند؛ بنابراین سلامت غده تیروئید بی نهایت با اهمیت تلقی می‌شود.
حسین دلشاد، فوق تخصص غدد درون ریز و متابولیسم روز یکشنبه اظهار داشت: یکی از علل مهم عقب ماندگی ذهنی در نوزادان کم کاری تیروئید است. کم کاری غده تیروئید نوزادان شایع‌ترین اختلال مادر زادی غدد درون ریز و پس از کمبود ید شایعترین علت قابل پیشگیری ابتلا به عقب ماندگی ذهنی است.
وی ادامه داد: شیوع آن در کشور‌های غربی یک مورد از هر سه تا چهار هزار تولد را است، ولی در برخی از کشور‌های خاورمیانه شیوع آن بالاتر است. این بیماری در ایران شیوعی معادل دو تا پنج نوزاد در هر هزار مورد تولد زنده دارد.
دلشاد بیان داشت: از علل شایع کم کاری مادرزادی غده تیروئید نوزادان، عدم تشکیل غده تیروئید، غده تیروئید نابجا، نقص تکاملی غده تیروئید، اختلال ژنتیکی در چگونگی سنتز و ترشح هورمون‌های تیروئید و کمبود شدید ید در مادر باردار است.
وی افزود: اغلب نوزادان مبتلا بدون علائم بوده یا تظاهرات بالینی معدودی دارند. به علاوه اغلب موارد این بیماری به صورت تک گیر (sporadic) بوده و بنابراین نمی‌توان احتمال داد که کدام نوزاد دچار این بیماری می‌شود.
دلشاد گفت: برنامه غربالگری کم کاری مادرزادی غده تیروئید نوزادان با هدف تشخیص هر چه زودتر این بیماری با اندازه گیری هورمون TSH یا T. ۴ در یک نمونه خونی که در روز دوم یا پنجم پس از تولد از پاشنه پای نوزاد گرفته می‌شود، امروزه در اکثر کشور‌های دنیا به مرحله اجرا درمی‌آید.
فوق تخصص غدد درون ریز و متابولیسم گفت: ۳۷ میلیون (۲۹ درصد) از ۱۳۰ میلیون تولد نوزاد زنده در سال در دنیا تحت غربالگری قرار می‌گیرند و سالانه ۱۲ هزار مورد کم کاری مادرزادی غده تیروئید نوزادان تشخیص داده می‌شود.
وی اظهار داشت: بیش از ۶۰ سال از برنامه غربالگری کم کاری مادرزادی غده تیروئید نوزادان در دنیا می‌گذرد. اولین بار برنامه غربالگری در کبک کانادا در سال ۱۹۷۴ میلادی انجام شد. بعد از مطالعات انجام شده اولیه در سال ۱۳۶۷ و ۱۳۷۶ در تهران و سال ۱۳۸۱ در اصفهان، برنامه کشوری به صورت پایلوت در سال ۱۳۸۳ در استان‌های اصفهان و بوشهر و در شهر شیراز انجام شد و مهر ماه سال ۱۳۸۴ برنامه در سیستم سلامت کشور ادغام شد. پروتکل برنامه غربالگری در ایران اندازه گیری هورمون TSH خون کامل از نمونه پاشنه پای نوزاد روی کاغذ فیلتر است.

دلشاد ادامه داد: حدود یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر در دنیا در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های غده تیروئید بوده و حدود ۲۰۰ میلیون نفر نیز مبتلا به انواع بیماری‌های تیروئید هستند.
وی افزود: شیوع بیماری‌های غده تیروئید در دنیا قابل توجه بوده، این بیماری‌ها افراد را در تمام سنین گرفتار کرده و طیف وسیعی از علائم و نشانه‌های بالینی را به وجود می‌آورند.
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بیان داشت: ۶۰ درصد بیمارانی که با یک بیماری تیروئید مشغول زندگی هستند، از وجود بیماری خود اطلاع ندارند.