وقتی ایران خریدار گران ترین جنگنده مافوق صوت در تاریخ هوانوردی شد+ فیلم

آذین گودرزی_ جنگنده «گرومن اف.14 تامکت» (Grumman F-14 Tomcat) یکی از پیشرفته­ ترین هواپیماهای رهگیری در تاریخ هوانوردی جهان به­ شمار می­ آید. این جنگنده مافوق صوت دو موتوره دارای دو سرنشین بوده و نسل چهارم از هواپیماهای بال متحرک است. تامکت که ساخته شرکت گرومن در ایالات متحده آمریکاست، در سال 1970 نخستین پرواز آزمایشی خود را انجام داده و از سال 1974 در نیروی دریایی آمریکا عملیاتی شد. اف. 14 تامکت برای مقابله با موشک ­های شلیک شده از رزم­ناوها، زیردریایی­ها و کشتی­ های جنگی آمریکا و نیز پشتیبانی از عملیات نیروی دریایی این کشور طراحی و ساخته شد.

اف. 14 تامکت توانایی انجام حملات هوا به زمین دقیقی دارد و دارای سامانه هدف­گیری فروسرخ در شب و همچنین سیستم پرواز سطح پایین است. این هواپیما به­ عنوان یک جنگنده مافوق صوت در رهگیری و مناسب برای دفاع هوایی طراحی شده است و در جنگ تحمیلی از سوی ایران به طور موفقیت آمیزی مورد استفاده قرا گرفت. بعدها و در دهه 1990 میلادی نیز نیروی دریایی آمریکا با الگوگیری از ابتکار ایران، قابلیت ­های تهاجم زمینی را به تامکت اضافه کرد. تامکت مجهز به موشک ­های هوا به هوای فونیکس است که در نبردهای هوایی برتری چشمگیری را به این جنگنده مافوق صوت بخشیده است. همچنین یک توپ ام.61 ولکان در زیر هواپیما (سمت چپ) قرار داده شده است. تامکت علاوه بر فونیکس مجهز به موشک­های آشیانه یاب اسپارو، موشک حرارت یاب سایدوواینر و در مدل­های ایرانی موشک هوا به هوای فکور (یک موشک ایرانی با پایه روسی) است.

به نوشته «وبلاگ دنیای علم و تکنولوژی»، اف 14 در سال 2006 از خدمت نیروی دریایی ایالات متحده خارج شد لیکن هنوز به خدمت در نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران ادامه می دهد.

اف 14 هم به عنوان یک جنگنده برتری هوایی و هم یک رهگیر دورپرواز طراحی شده و بویژه برای مقابله با بمب افکنهای دورپرواز و موشک های کروز شوروی تطابق یافته بود. بالهای متغیر این هواپیما بطور خودکار در حین پرواز حرکت می کرد بطوری که برای حرکت با سرعت بالا به سمت عقب و برای پرواز با سرعت پایین بویژه در حین نشست و برخاست به سمت جلو می چرخید. در کابین خلبان وظایف ناوبری، ردیابی هدف، دفاع الکترونیک و آتش بسوی هدف بین خلبان و افسر رهگیری رادار تقسیم می شد. اف 14 همچنین دارای یک رادار بزرگ AWG-9 با مودهای جستجو و ردیابی متعدد بود که می توانست 24 هدف را بطور همزمان ردیابی کرده و بسوی شش تای آنها در فاصله 97 کیلومتری شلیک کند. در مدل F-14D رادار APG-71 استفاده شد که دارای قابلیت های بالاتری بود.

اف 14 ابتدا به موتور TF-30 ساخت پرات اند ویتنی مجهز بود. عملکرد این موتور با انتقادات فراوانی همراه بوده و بیش از 28 درصد حوادث پیش آمده برای این هواپیما به موتور آن نسبت داده شده است. در برخی ارتفاعات دود ناشی از شلیک موشک باعث واماندگی کمپرسور موتورها می گردید. نسبت نیروی پیشرانه به وزن هواپیما در حداکثر وزن بلند شدن 0.56 و بسیار کمتر از 0.85 برای مدلهای اولیه اف 15 بود. موتور جنرال الکتریک F-110 که در مدلهای بعدی مورد استفاده قرار گرفت بسیاری از این مشکلات را حل کرده یا بهبود بخشید.

سلاح برتر اف 14 موشک دوربرد فونیکس AIM-54 بود که شش تای آنها در زیر بدنه اف 14 مستقر می شد. موشک فونیکس دارای رادار فعال بود و خلبان می توانست پس از شلیک آن، منطقه نبرد را ترک کند. اف 14 می‌توانست موشک هدایت راداری نیمه فعال اسپارو و موشک حرارتی سایدویندر را نیز حمل کند. در سالهای آخر خدمت، این جنگنده به قابلیت پرتاب بمبهای لیزری و هدایت شونده نیز مجهز گردید.

تنها خریدار خارجی اف 14 ارتش شاهنشاهی ایران بود که در دهه 1970 حدود 80 فروند از این جنگنده ها را دریافت کرد. اف 14 های ایرانی در جنگ عراق علیه ایران نقش موثری بازی کردند و رادارقدرتمند AWG-9 به همراه موشک فونیکس به آنها برتری هوایی قابل توجهی در برابر هواپیماهای عراقی بخشید. در ابتدای جنگ از این هواپیما به عنوان یک آواکس کوچک برای هدایت سایر هواپیماهای جنگی از قبیل فانتوم اف 4 و اف 5 استفاده می شد. لیکن با بالاگرفتن جنگ آنها بطور مستقیم در جنگ های هوایی درگیر شدند. فردی که پژوهش مفصلی درباره تامکت های ایرانی و نقش آنها در جنگ عراق علیه ایران انجام داده تام کوپر است که آمار نسبتا مستدلی در این باره نیز گردآوری نموده است. به عقیده تام کوپر در طی هشت سال جنگ، حدود 160 فروند هواپیمای عراقی توسط اف 14 های ایران سرنگون شدند که از آن جمله می توان 58 فروند میگ 23، 33 فروند میگ 21، 23 فروند سوخوی 20 و 22، نه میگ 25، پنج توپولف تی یو 22، دو میگ 27، یک هلی کوپتر میل ام آی 24 و چند هواپیمای دیگر را نام برد. مهارت بالای خلبانان ایرانی در این پیروزی ها بسیارموثر بود. تام کوپر معتقد است تنها سه اف 14 ایرانی توسط میراژهای اف یک عراقی سرنگون شدند و سایر ادعاهای عراقی ها در این رابطه را بی اساس می داند. عملیاتی نگه داشتن هواپیمای پیچیده ای مانند اف 14 بدون کمک خارجی کار دشواری بود که توسط متخصان ایرانی در طی جنگ بخوبی صورت پذیرفت.