آبگیری سد ژاوه ، زمینه ساز توسعه پایدار کردستان

شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در چارچوب مسئولیت خود در اجرای طرح عظیم سد مخزنی ژاوه و سامانه انتقال آن، به‌عنوان بخشی کلیدی از پروژه های انتقال آب در استان کردستان، گامی مهم در رفع موانع زیست‌محیطی آبگیری این سد برداشت. سد ژاوه با هدف مهار آب‌های مرزی و تأمین آب موردنیاز برای کشاورزی در دشت‌های مستعد استان کردستان احداث شد، اما به‌رغم تکمیل عمده عملیات اجرایی آن در سال ۱۳۹۳، به دلیل آلودگی بالای رودخانه‌های قشلاق و گاوه‌رود، امکان آبگیری فراهم نشد.

در پی انجام مطالعات گسترده کیفیت آب و مدلسازی مخزن سد، دو عامل اصلی آلودگی شناسایی و مقابله با آن‌ها در دستور کار وزارت نیرو و شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران قرار گرفت:

 ارتقاء و توسعه تصفیه‌خانه فاضلاب شهر سنندج

 ساماندهی شیرابه محل دفن پسماند این شهر

سایت دفن زباله سنندج که از سال ۱۳۷۲ در جاده سنندج–کامیاران با مساحتی حدود ۳۶ هکتار فعال است که روزانه بیش از ۳۷۰ تن زباله از شهر سنندج و روستاهای اطراف در آن تخلیه می شود. شیرابه حاصل از این زباله‌ها بدون هیچ‌گونه تصفیه به رودخانه قشلاق وارد می‌شد.

در طرح ارتقاء، علاوه بر نوسازی و توسعه واحدهای بیولوژیکی تصفیه‌خانه فاضلاب با استفاده از مواد شیمیایی برای حذف مواد مغذی – برای نخستین بار در کشور – خط انتقالی به طول ۸.۵ (هشت و نیم) کیلومتر به صورت ثقلی احداث شد تا شیرابه به این تصفیه‌خانه منتقل و پس از رقیق‌سازی، تصفیه شود.

در نتیجه این اقدامات، ظرفیت تصفیه‌خانه فاضلاب شهر سنندج از جمعیتی معادل ۴۶۵ هزار نفر به ۷۰۰ هزار نفر در افق ۱۴۲۵ توسعه یافت. همچنین حداقل حجم فاضلاب ورودی روزانه از ۱۰۰ هزار به ۱۵۰ هزار مترمکعب و حداکثر آن از ۲۱۶ هزار به ۲۶۰ هزار مترمکعب افزایش یافت.

بخش مایع این تصفیه‌خانه در اواخر سال ۱۴۰۱ وارد مدار بهره‌برداری شد و بخش تصفیه لجن نیز در آبان ۱۴۰۲ تکمیل گردید تا عملاً کل مجموعه در مدار بهره‌برداری قرار گیرد.

 

این طرح ملی که هم‌اکنون با بیش از ۸۵ درصد پیشرفت فیزیکی در مراحل پایانی قرار دارد، با نقش کلیدی خود در رفع آلودگی زیست‌محیطی رودخانه قشلاق، راه را برای آبگیری سد ژاوه هموار کرده است. همچنین، تمامی فعالیت‌های پیش‌نیاز لازم برای آبگیری سد ژاوه نیز به انجام رسیده است.

اکنون، با آبگیری این سد که یکی از ارکان توسعه منابع آب‌وخاک در نواحی مرزی کشور است، فاز نخست سامانه انتقال آب نیز در حال تکمیل است. در این مرحله، آب موردنیاز حدود ۱۰۰۰ هکتار اراضی کشاورزی اطراف مخزن سد و مسیر سامانه تأمین خواهد شد. در فاز دوم، با هدایت آب به سد سورال در دشت قروه و دهگلان، تأمین آب ۱۰۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی این دشت‌ها محقق می‌شود.