آیا تقدیر امشب نوشته می‌شود؟

اگر در تقدیر من در شب قدر نوشته می‌شود پس اختیار انسان چه می‌شود؟
قدر یعنی پیوند و شکل گیری هر پدیده و هر حادثه با سلسله علل خود. در شب قدر این پیوند دقیقا اندازه گیری می‌گردد، و سپس برای امام زمان این پیوند معلوم و تفسیر می‌شود؛ و ثانیا، رابطه این پدیده‌ها با علل آن‌ها روشن می‌گردد.

خداوند متعال چنان مقدر کرده است که بین اشیا رابطه‌ای خاص برقرار باشد. مثلا بین عزت و دفاع از کیان از ذلت و پذیرش ستم از سوی دیگر ارتباط تکوینی برقرار است. هر کس از کیان خود دفاع کند، عزیز می‌شود، و هر کس تسلیم زور و ستم ظالم شود، ذلیل می‌گردد. این تقدیر الهی است. یا بین طول عمر و رعایت بهداشت و ترک بعضی گناهان مثل قطع صله رحم و دادن صدقه رابطه برقرار کرده و فرموده است: هر کس طول عمر می‌خواهد باید در این قالب قرار گیرد. آن که این شرایط را مهیا کرد، طول عمر می‌یابد، و آن که در این امور کوتاهی کرد، عمرش کوتاه می‌گردد.

پس در افعال و کردار اختیاری بین عمل و نتیجه که همان تقدیر الهی است، رابطه مستقیم وجود دارد. انسان تا زنده است، جاده‌ای دو طرفه در برابرش قرار دارد، یا با حسن اختیار کمیل بن زیاد نخعی می‌شود، که صاحب سرّ امیر مؤمنان - سلام الله علیه - است، و یا با سوء اختیار حارث بن زیاد نخعی می‌شود، که قاتل فرزندان مسلم است. دو برادر از یک پدر و مادر، که یکی سعید و دیگری شقی است.

پس معنای صحیح تقدیر الهی این است که آن که با حسن اختیار خود به جاده صواب رفت، کمیل می‌شود، و آن که با سوء اختیار خود به بیراهه گناه و انحراف پا گذاشت، حارث می‌گردد. پس بین تقدیر الهی و اختیار آدمی هیچ منافاتی وجود ندارد، زیرا در سلسله علل و شرایط به ثمر رسیدن کار و ایجاد حادثه، اراده آدمی یکی از علل و اسباب است، و تقدیر جانشین اراده و اختیار آدمی نمی‌شود تا همچون عروسک خیمه شب بازی جلوه کند. البته یکی از این عوامل تکوینی، معنویت و نیک سیرتی و زشت سیرتی انسان و سلامت و بیماری روح و جان فرد است.

پس این که فرموده اند در شب قدر مقدرات بندگان اعم از مرگ و زندگی و سلامت و بیماری و ... تقدیر و بر، ولی خدا معلوم می‌شود، همگی با حفظ علل و شرایط و عدم موانع است که اختیار یکی از علل و شرایط آن به شمار می‌آید. این که سفارش شده آن شب مخصوص را به شب زنده داری و عبادت و دعا سپری کنید، تا این عمل در آن شب خاص که از هزار شب برتر است، شرایط نزول فیض الاهی را فراهم آورد، نشان از این دارد که یکی از عوامل رحمت خداوند بر بنده اش و تقدیر نیک برای او همین است. با این وجود بعد از شب قدر هم می‌توان تقدیر را عوض کرد و خود را در مسیر دیگری غیر آن چه برای او مقدر شده، قرار داد.
بین تقدیر الهی و اختیار آدمی هیچ منافاتی وجود ندارد، زیرا در سلسله علل و شرایط به ثمر رسیدن کار و ایجاد حادثه، اراده آدمی یکی از علل و اسباب است، و تقدیر جانشین اراده و اختیار آدمی نمی‌شود تا همچون عروسک خیمه شب بازی جلوه کند.


با توجه به اینکه شب قدر زمان نزول ملائکه میباشد با توجه به اختلاف افق‌ها نزول ملایکه در یک شب چگونه توجیه می‌شود؟
چنین تصور کرده اید که براى تمام نقاط مختلف روى زمین در هر سال، شب واحد و مشترکى، شب قدر معین شده بطورى که این شب در ساعت معینى در سراسر کره زمین آغاز و در ساعت معینى هم پایان مى پذیرد در حالى کـه این تصور اشتباه است، چون مى دانیم زمین کروى است و همیشه یک نیمکره آن در تاریکى و نـیـمکره دیگر آن در روشنایى قرار دارد و به این ترتیب اصلا امکان ندارد که در ساعتهاى معین و مشترکى در سراسر زمین شب باشد. بلکه در کل کره زمین یک شب کامل، ۲۴ ساعت مى ‏باشد. همچنان که یک روز کامل ۲۴ ساعت است و هر زمان مفروضى حدود نیمى از کره زمین را پاره‏هاى روز و نیمکره دیگر را پاره‏ هاى شب مى‏ پوشانند. همه شب‏ها یا روز‌ها همین حالت را دارند که در عرض ۲۴ ساعت به صورت متخالف و تدریجى کل زمین را پوشش مى‏ دهند؛ بنابراین زمانى که مثلا در عربستان شب قدر مى ‏شود بخشى از لیلة القدر است که امتداد آن تا شبى که در ایران مراسم شب قدر انجام مى ‏شود استمرار مى‏ یابد. و، چون شب قدر مانند همه شب‏ها و روز‌ها در عرض ۲۴ ساعت به صورت متخالف و تدریجى کل زمین را پوشش مى‏ دهد، در روایات وارد شده است که فضیلت روز قدر کمتر از شب قدر نیست و روز آن را هم غنیمت بشمارید.

با توجه به اهمیت شب‌های قدر و این که سرنوشت انسان‌ها در طول سال در این شب‌ها رقم می‌خورد، اگر فردی به دلایلی نتوانست بهره کافی را از این شب‌های پرفضیلت ببرد، آیا باید تا ماه رمضان سال بعد صبر کند؟
چنین نیست که شرط بهره بردن از این شب مبارک، انجام اعمال خاص آن باشد. هر عمل نیکی در آن خوب است. در روایات مذاکره علمی، دینی از بهترین اعمال شمرده شده است.

آن چه بیش از همه مهم است شب زنده داری و تفکر و توجه و تذکر است. تفکر در صنع و قدرت الهی، توجه به برکات این شب و تذکر حضور خدا. قرآن به سر گرفتن و دعای جوشن خواندن راه خوبی برای این توجه و تذکر است.

ایام دیگری در سال به عنوان شب‌هایی یاد شده اند که اگر کسی از شب‌های قدر محروم ماند، تلاش کند آن ایام را دریابد. شب عید فطر و عید قربان و نیمه شعبان از این شب‌ها است. روز و شب عرفه هم از این ایام و لیالی است.

به هر حال، راهیابی به حضور خدا، و باب رحمت او هیچگاه بسته نیست. حتی در روایات است که عمل نیک در ایام دیگر هم می‌تواند تقدیر شب قدر را تغییر دهد؛ ولی باید تلاش بیشتری کرد.

منبع: تبیان