چرا «خاموشی» در راه است؟

در روزهای گذشته شبکه های مختلف تلویزیونی، رادیویی و رسانه های دیگر پر از اخباری در ارتباط با احتمال خاموشی در برخی از استان های کشور است و دائم شاهد هشدار های جدی نسبت به احتمال قطع برق در تعدادی از استان های کشور هستیم؛ تا جایی که معاون توانیر از آمادگی برای قطع ۱۰ درصد مشترکان در صورت تداوم وضعیت کنونی خبر داد و گفت:« میزان برق مصرفی کشور با ۹ درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ۵۵ هزار و ۴۰۰ مگاوات رسید، امکان تامین برق بیش از این میزان وجود ندارد و برای جلوگیری از خاموشی به ویژه در مناطق گرمسیر نیازمند همراهی عمومی هستیم.» او همچنین دو روز پیش نیز هشدار جدی نسبت به قطع برق استان تهران و چهار استان دیگر داد. در حال حاضر از ۳۵ میلیون مشترک برق در کشور ۲۸ میلیون مربوط به بخش خانگی است و بیش از ۳۳ درصد برق تولیدی در این بخش مصرف می شود. البته در روزهای گذشته مسئولان وزارت نیرو برای مدیرت منابع، برق تعدادی از صنایع و کشاورزی را قطع کرده ادند تا بتوانند برق بیشتری برای مصرف خانگی هدایت کنند.

در روزهای گذشته مسئولان وزارت نیرو اعلام کرده اند با ۴۰۰۰ مگاوات مدیریت مصرف از سوی مشترکان خانگی و تجاری این مشکل به طور کامل برطرف خواهد شد، اما ۴ هزار مگاوات صرفه جویی به معنی چیست؟ اگر تاکنون از جاده کرج به قزوین عبور کرده باشید، نیروگاه عظیم برق شهید رجایی را حتما دیده اید، نیروگاهی که ۲ هزار مگاوات برق تولید می کند و برای رسیدن به عدد ۴ هزار یعنی باید اندازه دو برابر میزان تولید این نیروگاه صرفه جویی در کشور صورت گیرد. از طرف دیگر هر مگاوات برق معادل یک میلیون وات است و وقتی از ۴ هزار مگاوات صرفه جویی صحبت به میان می آید یعنی ۴ هزار باید در یک میلیون ضرب شود تا به عدد میزان وات آن برسیم که معادل ۴ میلیارد وات است؛ حالا اگر این عدد را تقسیم بر ۱۰۰ وات ( لامپ های معمولی پر استفاده در خانه ها کنیم) به عدد ۴۰ میلیون لامپ ( برای نمونه) می رسیم و این یعنی برای صرفه جویی در زمان پیک مصرف و جلو گیری از قطع شدن برق نیاز است که ۴۰ میلیون لامپ ( یا معادل آن) وسیله برقی خاموش شوند.

اما در این بین سوال اصلی این است که چرا برق در کشور باید به نقطه بحرانی و در آستانه خاموشی برسد؟ سوالی که پاسخ آن را به اعتقاد کارشناسان باید در «اقتصاد صنعت برق» دنبال کرد. اقتصاد صنعت برق ایران بیماری مزمن دارد و هر از چندی این مشکل خود را به خوبی نشان می دهد به خصوص با گرم شدن هوا. براساس اعلام مسئولان وزارت نیرو قیمت هر کیلووات ساعت برق در کشور بین ۵۰ تا ۶۰ تومان است در شرایطی که قیمت تولید آن حداقل ۱۵۰ تومان تمام می شود و همین موضوع هم هست که اقتصاد صنعت برق را دچار مشکلات شدید کرده است؛ یعنی در واقع قیمت برق در کشورما واقعی نیست و این موضوع باعث شده که وزارت نیرو از عهده تعهدات خود برنیاید و با بدهی های بسیار زیادی رو به رو شود. به گفته علی رضا کلاهی رئیس سندیکای برق:« دليل ريشه‌اي تمام اين مشكلات، بحث عدم تعادل در اقتصاد صنعت برق است. از زمان «طرح تثبيت قيمت‌ها توسط مجلس هفتم»، كمترين تورم را در مورد نرخ برق داشتيم. يعني در مقايسه با هزينه مخابرات، بنزين، آب، گاز و غيره، كمترين افزايش قيمت در بخش برق اعمال شده و متاسفانه صنعت برق دستخوش يكسري تصميم‌گيري‌هاي سياسي نيز شده است كه همين مساله باعث عدم تعادل ريشه‌اي در اقتصاد صنعت برق نيز شده است. اين همان موضوعي است كه اشاره كردم و گفتم مطالبات كمرنگ شده اما مشكلي كه الان با آن مواجه هستيم چيز ديگری است.» او در ادامه در مورد میزان بدهی ها می گوید:« مطالبات حوزه‌ پيمانكاري تامين تجهيزات حدود ۶۱۱ ميليارد تومان و در حوزه توليدكنندگان برق حدود هشت هزار ميليارد تومان است.»

وجود بدهی های چند هزار میلیارد تومانی وزارت نیرو ( که البته در چند سال گذشته به دلیل تعریف نشدن پروژه های جدید افزایش پیدا نکرده و روند رو به کاهش داشته ) باعث شده سرمایه گذاری های جدید روی این حوزه و راه اندازی واحدهای جدید نیروگاهی آن چنان که باید و شاید لازم است صورت نگیرد و همین موضوع نیز به کمبود منابع منجر شود. اگرچه که از نظر کلی میانگین مصرف انرژی در ایران بیشتر از بسیاری از کشورها هست ولی موضوع مهم تر تامین نشدن منابع لازم برای توسعه زیر ساخت هاست.

چندی پیش وزیر نیرو اعلام کرد که در برنامه ششم توسعه قیمت برق رو به واقعی شدن خواهد رفت، اتفاقی که به اعتقاد کارشناسان هم می تواند روی کاهش و مصرف بهینه تاثیر بگذارد و هم سامان دهی اقتصاد صنعت برق شود.