چه تعداد از ایرانی ها دارای «جت شخصی» هستند؟

 پارسینه: سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرده است که خرید و فروش جت شخصی برای عموم مردم آزاد است. موضوعی که واکنش زیادی از سوی کاربران ایرانی در فضای مجازی به دنبال داشت. برخی کاربران با اشاره به محدودیت واردات گوشی آیفون و آزاد بودن معامله جت شخصی نوشتند که بازار گرفتار مداخلات عجیب دولت شده است و برخی دیگر به کاهش مداوم قدرت خرید مردم و کاهش سرانه مصرف برخی اقلام غذایی اشاره کرده و نوشتند که در این شرایط برخی جت شخصی معامله می‌کنند. آنها با این مقایسه به افزایش شکاف طبقاتی و نابرابری کنایه زدند اما ماجرای جت های شخصی چیست و چه کسانی در ایران با هواپیمای شخصی تردد می‌کنند؟

*معامله جت شخصی از چه سالی آزاد شد؟

 در سال 1382 وزارت راه وقت، لایحه‌ای را در رابطه با اجازه پرواز هواپیماهای شخصی به دولت برد و از آن تاریخ بود که مالکیت حقیقی و حقوقی هواپیماهای شخصی در ایران آزاد شد و هرکس می‌توانست بر اساس ضوابطی که سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرده بود هواپیمای شخصی داشته باشد. بعد از این مصوبه تنها ١٦٠ الی ١٧٠ هواپیمای یک‌موتوره فوق سبک که از آنها به‌عنوان هواپیماهای ورزشی نام برده می شود، وارد کشور شد. این هواپیماها که وزنی کمتر از ٦٠٠کیلوگرم دارند و تعداد سرنشینان آن حداکثر دو نفر است، تنها در تفریحات استفاده می‌شوند. خلبان‌های هواپیماهای فوق سبک معمولاً قادر به پرواز در مسیرهای طولانی نیستند. آرمان بیات، کارشناس صنعت هوانوردی در بهمن سال 1397 به روزنامه شهروند گفته بود «نخستین‌بار سال 1376 فردی یک فروند هواپیمای چهار نفره یک‌موتوره پیستونی وارد کرد اما به دلیل مشکلات قانونی امکان استفاده از آن نبود و درنهایت بعد از سال‌ها خاک‌خوردن در فرودگاه قلعه‌مرغی به یکی از ایرلاین‌ها واگذار شد. بعد از آن، در سال 1379 شرکت بلند پرواز یک هواپیمای ورزشی وارد کرد که به دلیل محدودیت‌هایی که وجود داشت، این هواپیما در بخش آموزش مورد استفاده قرار گرفت.

بیات در سال 1397 به این رسانه گفته بود که «در حال حاضر هیچ هواپیما و جت شخصی با ظرفیت بالای دونفر و وزن ٦٠٠کیلوگرم در ایران وجود ندارد.»

حالا اما آمار هواپیماهای تفریحی فوق سبک بین 220 تا 250 فروند اعلام شده است. سازمان هواپیمایی کشوری شمار هواپیماهای فوق سبک را 250 فروند دانسته، اما مهر به نقل از صدا و سیما نوشته است که بر مبنای اعلام محمد معاضدی، مدیر کل دفتر صنایع هوایی وزارت صنعت، معدن و تجارت تعداد هواپیماهای تفریحی و آموزشی فعال در کشور 220 فروند هواپیماست.

*تاکسی هوایی یا جت شخصی؟

با این حال پس از مدتی بحث ایرتاکسی‌ها یا تاکسی‌های هوایی در کشور داغ شد و بحث معامله «جت‌های شخصی» دوباره به رسانه‌ها کشید.

در آذر سال 1399 ایرنا خبر داد که اولین تاکسی‌های هوایی از بهمن همان سال شروع به فعالیت کرده‌اند. این رسانه نوشت که ایر ‌تاکسی یا همان تاکسی هوایی، هواپیمای سبک یا حتی فوق‌ سبک است و می‌تواند با حداقل ظرفیت ممکن که چیزی در حدود ظرفیت یک تاکسی یا اتوبوس معمولی است در مسیرهای کوتاه و در زمان دلخواه جابه‌جا شود. هواپیمای معمولی موجود در ناوگان هوایی کشور به دلیل وجود برخی محدودیت‌ها در هر فرودگاهی امکان نشست و برخاست ندارند، اما تاکسی‌های هوایی با ابعاد و وزن کم و قابلیت کنترل بالا می‌تواند در بسیاری از فرودگاه‌های کوچک نشست و برخاست کند.

ایرنا به نقل از آرمان بیات، عضو کمیته هوانوردی عمومی شرکت فرودگاه‌ها نوشت که «طرح عملیات ایرتاکسی از بهمن‌ماه 1399 و در فرودگاه مهرآباد تهران پس از اخذ مجوزات لازم از سازمان هواپیمایی کشوری به مرحله بهره‌برداری آزمایشی خواهد رسید تا فرصتی برای بررسی آسیب‌ها و چالش‌های احتمالی حین فرایند عملیاتی، ایجاد و نسبت به رفع آنها اقدام شود.»

او در ادامه گفته بود: «از آنجایی که این نوع فعالیت‌ها از سال 1359 مغفول مانده و تاکنون به دلایلی همچون فقدان وجود داده‌های عملیاتی، تجاری و اقتصادی، بخش خصوصی فضای این نوع از کسب و کار را سرشار از ریسک می‌داند و به سرمایه‌گذاری در زمینه ایرتاکسی اعتمادی ندارد، دولت در نظر دارد این طرح را به صورت آزمایشی با ناوگان کوچک در فرودگاه مهرآباد تهران اجرا کند. در برنامه‌ریزی انجام شده ضمن افتتاح اپرون هواپیماهای کوچک (محل پارک هواپیما) و آشیانه تعمیرات مرکز وارسی پروازی و خدمات هوایی در فرودگاه بین‌المللی مهرآباد با ناوگان کمتر از ۹ و چهار صندلی، بهره‌برداری آزمایشی انجام خواهد شد.»

بنا بر داده های این گزارش پویا ایر نخستین ایرلاینی است که برای راه اندازی تاکسی هوایی اقدام کرد و در آن زمان 6 فروند هواپیما از نوع آنتونف، ایلوشین، امبرائر و چلنجر داشت که از این تعداد، دو فروند هواپیما در زمینه آمبولانس هوایی، یک فروند در زمینه اطفای حریق و یک فروند چلنجر در زمینه ایرتاکسی فعال بوده و بنا داشت دو فروند هواپیمای امبرائر با ظرفیت ۵۰ نفر و یک فروند چلنجر ۶۰۴ با ظرفیت ۹ نفر خریداری کند.

حالا به نظر می‌رسد که ماجرای معامله جت های شخصی جدی تر شده است. اخیرا محمد محمدی‌بخش، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری به ایلنا گفته است که «خرید و فروش هواپیماهای جت 7 نفره برای عموم آزاد است و در حال حاضر بسیاری از مردم از این فضا استفاده می‌کنند و تاجرها، برخی از مسئولان، تیم‌های ورزشی و تیم‌های اقتصادی از متقاضیان جت‌های خصوصی هستند.»

او توضیح داده است که در حال حاضر 250 فروند هواپیمای فوق سبک در ایران فعالیت دارند که البته از این هواپیماها برای مسیر سفر استفاده نمی‌کنند زیرا پرواز مسافری این نوع هواپیماها محدود است و آنها اغلب برای پروازهای تفریحی و آموزشی کاربرد دارند اما هواپیماهای بیزنس جت 6 و 7 نفره مانند هوکر و فالکن از انواع هواپیماهایی هستند که پروازهایی در قالب سفر و جابه‌جایی‌ها در مسافت دور دارد و هر چند تعداد سرنشینان این هواپیما محدود است اما جزو هواپیماهای سبک محسوب نمی‌شوند.

*مالکان جت شخصی نمی‌توانند بلیت بفروشند

با این حال مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت های هواپیمایی ایران توضیح می‌دهد که هواپیماهای شخصی سالهاست در ایران استفاده می‌شود و اتفاق جدیدی درباره معامله اینگونه هواپیماها رخ نداده است اما بیشتر این هواپیماها به صورت جت های فوق سبک بوده که برای تفریحات مورد استفاده قرار می‌گیرد.»

او با اشاره به اینکه انجمن ایرلاین های ایران اطلاعی ندارد که چند نفر در ایران با جت و شخصی تردد می‌کنند، ادامه می‌دهد: «مالکان جت های شخصی اجازه ندارند برای پروازهای آن بلیت بفروشند و پروازهای این جت‌ها به صورت رفع نیازهای شخصی است.»

دبیر انجمن شرکت های هواپیمایی تاکید می‌کند که در حال حاضر جت‌های شخصی به صورت ایرتاکسی یا تاکسی هوایی در کشور مورد بهره برداری قرار می‌گیرد اما مشخص نیست که چند نفر در ایران جت با کاربرد و استفاده شخصی دارند؟

سامانی درباره اینکه در شرایط تحریم می‌شود جت شخصی خریداری کرد؟ توضیح می‌دهد که معامله هواپیما در شرایط تحریم دشوار است، اما سختگیری‌ها برای خرید و فروش‌های جت‌های شخصی و هواپیماهای سبک به اندازه هواپیماهای تجاری نیست.

روزنامه شهروند نوشته است که جت های شخصی معمولاً در بازار جهانی بین ١٠٠ تا ١٥٠‌هزار دلار قیمت دارند و البته هزینه نگهداری این هواپیماها قابل توجه است.