با قربانی تجاوز جنسی چه برخوردی باید داشت؟

پارسینه: سرهنگ دکتر غنی‌لو مسئول باشگاه خبرنگاران پلیس در گفتگو با نشریه "امین جامعه" به سوالاتی در خصوص تجاوز به عنف و آسیب شناسی این مسئله پرداخت.

آقای دکتر لطفا برای آگاهی خوانندگان ابتدا به طوراجمالی در خصوص بار معنایی کلمه عنف و موضع قوانین ایران در برابر جرم تجاوز به عنف توضیحی بفرمایید.

از عنف به دو تعبیر اکراه و اجبار در متون فقهی و حقوقی یاد شده که تعاریف آن با یکدیگر تفاوت دارد اما اکراه عبارت است از وادار کردن فرد بر کاری که اگر ترس از زیان مادی، معنوی و جسمی ناشی از تهدید اکراه کننده نبود اکراه شده آن را انجام نمی داد و از نظر فقهی تحقق آن منوط به چهار شرط است 1- تهدید نسبت به مال ،جان و آبروی اکراه شونده یا بستگان 2- باور اکراه شونده بر توانایی اکراه کننده در عملی ساختن تهدید3- عارض شدن ترس4- عدم امیدواری به پشیمان شدن اکراه کننده و مجازات تجاوز به عنف یا زنای به عنف نيز برابربند د ماده 82 قانون مجازات اسلامی كه صراحتا بيان مي دارد حکم حد زنای به عنف و اکراه را قتل زانی اکراه کننده مي باشد نشان از حساسیت بالای قوانین کیفری به این موضوع است و به تجویز ماده 67 همان قانون هر گاه زانیه ادعا کند که به اکراه مجبور به زنا شده است ادعای او در صورتی که یقین بر خلاف آن نباشد پذیرفته مي‌شود. این جرم از جرایم خشن است که علاوه بر تضییع حقوق فردی بشدت جامعه را متاثر ساخته و احساس امنیت خانواده ها و به خصوص بانوان جوان را متزلزل مي‌سازد و در صورت تکرار وباندی و مسلحانه بودن و یا چنانچه به قصد ایجاد ارعاب و وحشت در جامعه باشد تحت عناوین محارب و مفسد فی الارض با آن برخورد خواهد شد.

استفاده از پلیس زن در رسیدگی به قربانیان تجاوز به عنف تا چه حد مهم است؟

پر واضح است که چون قربانیان مطلق جرم تجاوز به عنف زنان هستند با توجه به آلام روحی و شوک روانی تجاوز به عنف و با در نظر گرفتن ارزش‌ها و هنجارهای حاکم بر اجتماع، یک خانم در بیان رویداد جنایی با یک افسر پلیس زن و یا مددکار و مشاور زن احساس راحتی بیشتری مي‌کنند و شما مطلع هستید که در فرآیند رسیدگی به جرایم جنسی برای اثبات اتهام حتما باید به ریزه‌کاری‌های نحوه ارتکاب پرداخته شود زیرا هماهنگی و تطبیق سه عنصر مادی، معنوی و قانونی در صدور احکام بر اساس مستندات وقوع است و پی‌جویی‌ها و جرم‌یابی بر اساس بیان و مشاهده آثار صورت مي‌پذیرد و خوشبختانه علیرغم تمام مشکلات نیرويي که سازمان در بخش بکارگیری بانوان متخصص در امور جنایی با آن مواجه است با دستورالعمل‌های ابلاغی اینگونه موارد توسط بانوان و یا در حضور و به کمک آنان صورت مي‌پذیرد.

آیا تلفنی برای کمک فوری و گزارش دهی قربانیان در ایران وجود دارد؟

البته خط تلفنی ویژه‌ای برای این جرم بخصوص وجود ندارد زیرا ستون فقرات عملیات پلیس از طریق سامانه 110 طراحی و بسته شده است و اپراتورها بر اساس موضوع، آن را به رده مربوطه یا کارشناس مستقر در سامانه ارجاع مي‌دهند.

آيا تسهیلات لازم در موارد تجاوز برای قربانیان به منظور مداخله در بحران فراهم شده است؟

همانگونه که مطلع اید بخش عظیمی از پتانسیل معاونت اجتماعی ناجا در تمام استانها به موضوع مشاوره و مددکاری اختصاص یافته است امروز در تمام استان‌ها حداقل یک مرکز مشاوره و مددکاری پلیس به صورت رایگان به شهروندان ارائه خدمت مي‌کند و این خانم‌ها حداقل دارای مدرک کارشناسی روانشناسی و یا حقوق هستند و در تمام کلانتری‌های ویژه و درجه یک کشور نیز از نظر سازمانی حداقل یک عنصر اجتماعی مسئول انجام امورمددکاری با تحصیلات و تخصص مرتبط وجود دارد.

آیا مجازات شدید ارتکاب به جرم را کاهش مي‌دهد؟

مکاتب جرم‌شناسی در خصوص تاثیر شدت مجازات بر کاهش جرایم به دو دسته موافق و مخالف تقسیم مي‌شوند. در کل مکاتب قدیمی‌تر که از زمان دوران طلایی یونان باستان تا اواسط قرن بیستم حکمرانی کرده و نظر غالب بودند به بازدارندگی مجازات فیزیکی مانند اعدام، حبس و مصادره اموال تاکید داشتند و معتقد بودند مجرم قبل از هر اقدامی محاسبه هزینه فایده را خواهد کرد و مجازات جانیان برای جامعه هم درس عبرت خوبی خواهد شد اما مکاتب جدید بیشتر بر روی شرایط اجتماعی متمرکز شده‌اند و مجرم را محصول کج کاركردی‌های نهادهای اجتماعی مي‌دانند و معتقدند مجازات مجرم برخورد با معلول است و باید سرچشمه‌های ارتکاب را خشکاند مثلا در جرم تجاوز به عنف بایدبه برآوردن نیازهای جنسی نسل جوان از طریق مشروع و آگاه‌سازی مردم و شناسایی مجرمین بالقوه و کنترل آنها همت گماشت.

نقش پلیس و دستگاه قضایی در کاهش بروز جرم تجاوز به عنف چیست؟

پلیس و دستگاه قضا در مجموع دو وظیفه اصلی دارند: 1- برنامه ریزی و اقدام برای پیشگیری از وقوع جرم 2- شناسایی و رسیدگی و برخورد قانونی با مرتکبین اینگونه افعال در بخش اول ما باید بسترهاو جغرافیای ارتکاب جرایم و افراد در آستانه خطر را رصد کرده و شناسایی کنیم و حضور پیشگیرانه خود را در آن نقاط و آن زمانها افزایش دهیم تا احتمالات را کاهش دهیم و همچنین با آگاهسازی اجتماع از خود آنها استمداد بجوییم مانند همین کاراطلاع رسانی که شما انجام می‌دهید در بخش دوم هم واکنش سریع در شناسایی و دستگیری مجرمان و تحویل آنان با ادله و مدارک اثباتی لازم و قانونی به دستگاه قضایی باعث کاهش آلام و دردهای جامعه بستگان و خود قربانی خواهد شد البته با توجه به حساسیت نظام باید گفت که برابر آمار و ارقام موجود اقدامات مجموعه ناجا بخصوص پلیس آگاهی در این زمینه واقعا قابل تقدیر است.

برنامه‌های کلان و کوتاه مدت دولت برای کاهش مشکل تجاوز و کمک به قربانیان چه مي‌تواند باشد؟

برای مقابله با هر جرم خاصی نیاز به برنامه‌ریزی دولتی نمی باشد رسیدگی به جرایم از وظایف قوه قضاییه با ابزار پلیسی است و ما جرایم را به صورت خانوادگی مي‌بینیم مانند جرایم خشن یا مجموعه سرقت ها و برای تمام آنها برنامه سالیانه بر اساس برنامه های راهبردی تنظیم می‏کنیم و شاخص های آن چک و کنترل مي‌شوند و خوشبختانه علیرغم مشکلات اقتصادی اخیر با تلاش ماموران سختکوش ناجا در وقوع جرایم خشن کاهش و در کشف آن شاهد رشد هستیم و این آمارها رسمی است و در اختیار مجامع داخلی و پلیس بین المللی هم قرار مي‌گیرد.

یکی از مشکلاتی که در مشرق زمین با آن مواجه هستیم کتمان جرم به علت جلوگیری از آبروریزی‌های خانوادگی و طایفه‌ای است که احیانا به طریق دیگری بعدها مجرم یا خانواده وی را در صورت شناسایی به صورت پنهان مجارات مي‌کنند ما باید بدانیم که در تجاوز به عنف آن دختر بچه یا خانم یک قربانی بوده و باید با او همدردی کنیم نه اینکه با نگاه جاهلانه خود و پخش شایعه خانواده او را منزوی کنیم وعذاب دهیم و مجرمان نیز با سوء استفاده از فضای موجود پیگرد قانونی نشوند، در اینگونه موارد اجتماع نیز باید برای دفاع از خود به خانواده قربانی تسلی داده و در کشف و پیگیری و احقاق حق به آنها کمک کند.