نقشه‌ های بزرگ سعودی‌ ها برای هند

برای درک استراتژی جدید ریاض در دهلی نو، کافی است به پیشنهاد خرید ۲۵ درصد از سهم بزرگترین پالایشگاه هند (که بزرگترین پالایشگاه جهان نیز است) از سوی شرکت دولتی آرامکو به ریلاینس اینداستریز نگاه کنیم. هند و عربستان سعودی در طول یک دهه تلاش کردند با حل مسائلی که میان آن‌ها شکاف ایجاد کرده است، از جمله حمایت عربستان سعودی از پاکستان در افغانستان و کشمیر و ایجاد یک شراکت تاکتیکی برای مدیریت تجارت و سرمایه‌گذاری دوجانبه رو به رشد، مناسبات خود را بهبود ببخشند.

تجارت دوجانبه میان ریاض و دهلی‌نو اکنون به ۲۸ میلیارد دلار رسیده که بخشی از آن واردات روزانه ۸۰۰ هزار بشکه نفت از عربستان سعودی به هند است. این رقم با تشدید تحریم‌های دولت ترامپ علیه صادرات نفت ایران مطمئناً بیش‌تر خواهد شد. هند دومین مشتری بزرگ نفت ایران بوده است و عربستان سعودی هیچ چیزی را به اندازه تصرف سهم بازار رقیب دیرینه خود نمی‌خواهد.

بدین‌سان سرمایه‌گذاری گسترده آرامکو در صنایع پالایش و پتروشیمی هند به منظور مستقر شدن در این کشور منطقی به نظر می‌رسد. به خصوص که در سال‌های آینده نیازهای انرژی هند همزمان با راه اندازی شدن پروژه‌های صنعتی این کشور رشد خواهد کرد.

حرکت آرامکو در هند نشان می‌دهد که این شرکت دیگر به نقش سنتی تأمین کننده نیازهای انرژی هند اکتفا نمی‌کند بلکه می‌خواهد در پالایش و صادرات نیز به یک پیشرو تبدیل شود. به این منظور این شرکت کنترل بزرگترین پالایشگاه آمریکا در پورت آرتور تگزاس را به دست گرفته است و در فوریه یک جوینت ونچر ۱۰ میلیارد دلاری با غول دفاعی نورینکو برای ساخت یک مجتمع پالایش و پتروشیمی در شمال شرقی چین امضا کرد. سرمایه‌گذاری آرامکو در بخش انرژی هند در چارچوب دارایی‌های آسیایی رو به رشد این شرکت جای می‌گیرد.

در این بین از نقطه نظر دهلی‌نو استفاده از آرامکوی سعودی به عنوان یک شریک انرژی تنها یک قطعه از پازل با ریاض است. هندی‌ها بزرگترین جامعه اتباع خارجی در عربستان سعودی را تشکیل می‌دهند و عمدتاً در بخش ساخت و ساز مشغول به کار بوده و سالانه ۱۱ میلیارد دلار پول به خانه می‌فرستند. در سال ۲۰۱۴ به نشانه توسعه روابط، دهلی‌نو و ریاض توافقی را برای مدیریت استخدام و نیازهای بیش از دو میلیون کارگر هندی در عربستان سعودی امضا کردند.

به مدت چند دهه عربستان سعودی در مبارزات ژئوپلیتیکی خود در این شبه قاره، پاکستان را ترجیح می‌داد و به نظر می‌رسید روابطش با هند معاملاتی بوده و در هیچ ارزش مشابهی ریشه ندارد. اگرچه ریاض به هیچ وجه به متحد دیرینه خود پشت نکرده و اخیراً متعهد شده یک پالایشگاه ۱۰ میلیارد دلاری در بندر گوادار پاکستان احداث کند اما روشن است که روابط قوی با هند این روابط را متوازن خواهد کرد.

اقتصاد هند هفت برابر بزرگ‌تر از اقتصاد پاکستان است و فرصت‌هایی که در این کشور وجود دارند پرمنفعت‌تر هستند. ریاض بر این باور است که هیچ تضادی در داشتن روابط اقتصادی قوی با هر دوی دهلی‌نو و اسلام آباد وجود ندارد.

برای هند که جمعیت مسلمانانش به ۲۰۰ میلیون نفر بالغ می‌شود، دوستی با عربستان سعودی بی منفعت نیست. هند هم برای خود معادلاتی دارد. این کشور از نظر تاریخی به ایران نزدیک‌تر بوده و سرگرم توسعه بندر چابهار در جنوب شرق ایران است. با این حال با افزایش فشار واشنگتن برای ایجاد محدودیت برای ایران، دهلی‌نو نیز ناچار شده برای انرژی و سرمایه‌گذاری به دنبال منابع دیگری باشد. اما اگر دولت جدیدی در آمریکا پس از انتخابات سال ۲۰۲۰ روی کار بیاید، هند روابط خود را متوازن خواهد کرد.

بر اساس گزارش فارین پالیسی، در سال‌های آینده آرامکوی سعودی با رقابت شدید در بازارهایی مواجه می‌شود که زمانی تحت سلطه‌اش بود زیرا آمریکا و روسیه قدرت رقابت خود را در بخش انرژی گسترش می‌دهند. این شرکت نفتی اکنون باید مشتریان فعلی خود را در اولویت قرار دهد و پیشنهادش به نفت منحصر نشود و ورودش به بازار پرمنفعت هند نشان می‌دهد که چنین کاری را آغاز کرده است. اهمیت اقتصادی و طبقه متوسط رو به رشد، هند را نه تنها برای ایران و عربستان سعودی که رقیبان استراتژیکی هستند بلکه برای آمریکا و روسیه نیز مصرف کننده انرژی باارزشی ساخته و این مسئله به نفع آینده دهلی‌نو تمام می‌شود.