چند پرده از مشکلات بیماران دیالیزی

در این نوع دیالیز، بیماران به صورت متوسط روزانه چهار مرتبه دیالیز انجام می‌دهند و محلول و تجهیزات مورد نیاز را به صورت مستقیم از شرکت پخش دریافت می‌کنند، اما فعلا به دلیل وضعیت بحرانی تولید این محلول و همچنین تجهیزات مصرفی آن، به بیماران توصیه می‌شود که دفعات دیالیز خود را به دو مرتبه و حتی یک بار در روز کاهش دهند. این توصیه در شرایطی از سوی مراکز دیالیز صفاقی مطرح می‌شود که کاهش دفعات دیالیز باعث بروز عوارضی مانند تورم پاها، جمع شدن آب در ریه، خارش بدن و ... در بیماران مشاهده شده است.
مشکل دیگر مربوط به"مینی‌کپ" است که به عنوان درپوش در دیالیز صفاقی کاربرد دارد و این بیماران مدعی استفاده چندباره از آن به دلیل برخی کمبودها هستند؛ این درحالیست که این کار برخلاف توصیه‌های بهداشتی دیالیز صفاقی است؛ یعنی به دلیل حساسیت این نوع دیالیز، از هر مینی‌کپ فقط باید «یک مرتبه» استفاده شود.
برای دیالیز صفاقی سه نوع محلول استفاده می‌شود که تفاوت آنها در غلظت قند محلول است. هر بیمار نیز با توجه به شرایط خاص خود باید از یکی از انواع سه گانه محلول استفاده کند، اما عنوان می‌شود که اخیرا این بیماران مجبور بودند از هر نوع محلولی که به دست‌شان می‌رسید، استفاده کنند. بیشترین محلولی که در این نوع از دیالیز استفاده می‌شود، نوع یک است، اما در بازه زمانی که این کمبود ایجاد شد، محلول نوع دو بیشتر از سایر انواع آن توزیع می‌شد.
در همین راستا دکتر ایرج نجفی - عضو انجمن نفرولوژی ایران در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به آنچه که "شرایط نامساعد دیالیز صفاقی در کشور و عوارض متنوع و رو به رشد آن" خواند، گفت: متاسفانه مجموعه این مشکلات، مرگ ومیر بیماران در بخش‌های دیالیز را به دنبال داشته است؛ به طوری که در بخشی که فعالیت می‌کنم تنها در ماه گذشته شاهد عوارض سنگین در پنج بیمار جوان بودیم که همگی در حال آمادگی‌های نهایی برای پیوند کلیه بوده‌اند.
وی افزود: عوارض عفونی و پریتونیت‌های بسیار مقاوم ناشی از مصرف یک "کپ" برای چند نوبت و همچنین علائم قلبی و ریوی ناشی از کاهش اجباری دیالیز به بیماران توسط شرکت ثامن (شرکت تولید کننده تجهیزات مصرفی و محلول مورد نیاز دیالیز صفاقی) به بهانه کمبود محلول دیالیز، بحران‌ و استرس روحی فراوانی را درباره ادامه روند تحویل مایع و ضمائم ایجاد کرده و باعث برهم خوردن بنیادین شاکله دیالیز صفاقی در کشور شده است.
این عضو انجمن نفرولوژی ایران و متخصص کلیه باانتقاد از اینکه با وجود تماس‌های مکرر ما هیچ نهاد و سازمانی احساس مسئولیتی در این خصوص نمی‌کند و جان بیماران دیالیز صفاقی در معرض خطر قرار دارد، افزود: اگر هر شرکت دارویی و فارماسوتیکال به خاطر نداشتن نقدینگی ناشی از پرداخت دیرهنگام تعهدات شرکت‌های بیمه‌گر، کمبودهای خود را توجیه کند، اما شرکت ثامن وابسته به آستان قدس رضوی با نقدینگی بسیار بالا و املاک وقفی عظیم در سطح کشور نمی‌تواند از آن به عنوان توجیهی برای ضعف مدیریت‌های خود استفاده کند.
نجفی افزود: شرکت کار و اندیشه (شرکت وارد کننده تجهیزات مصرفی دیالیز صفاقی در کشور) نیز به دلیل پشتوانه مالی در ایران و همچنین داشتن بیمه و بانک، هیچ توجیهی در این زمینه ندارند. آیا این شرکت نمی‌تواند از تسهیلات بانک خود حداقل به صورت موقت بهره‌مند شود تا زمانی که مطالبات خود را از شرکت‌های بیمه‌گر وصول کند؟ در مجموع با وجود صحبت‌هایی که با مقامات شرکت‌های کار و اندیشه و ثامن انجام شده، متاسفانه هیچ ترتیب اثرجدی در این رابطه شاهد نبودیم.
وی در ادامه به پیگیری‌های خود از وزارت بهداشت و مجلس شورای اسلامی اشاره کرد و گفت: این گفت‌وگوها تاکنون تاثیری در جلوگیری از روند این مشکلات نداشته است. متاسفانه عدم تامین منابع مالی لازم از طرف سازمان‌های بیمه و وزارتخانه و حتی تشکیل نشدن جلسه پیشنهادی و عدم حمایت لازم از طرف انجمن نفرولوژی ایران منجر به تکرار مشکلات کمبود سرم کاپ و سایر ملزومات شده است. بنابراین نمی‌توان بیمار جدیدی را روی دیالیز صفاقی پذیرش کنیم و حتی ناچارا بیماران موجود نیز از دیالیز صفاقی خارج شوند.
به گفته این عضو انجمن نفرولوژی ایران، دیالیز صفاقی در حال حاضر ۲۰ درصد گران‌تر از دیالیز خونی برای وزارتخانه تمام می‌شود؛ به همین دلیل مسئولین رغبتی برای اضافه‌تر کردن بیماران صفاقی ندارند. پولی که وزارتخانه و بیمه‌ها بابت دیالیز خونی می‌پردازند در دل خودش سهم پزشک، پرستار، بخش دیالیز، مواد مصرفی، تعمیرات دستگاه و ... را شامل می‌شود.
وی مدعی شد که در طول ۲۵ سال گذشته تمام بودجه دیالیز صفاقی در اختیار این دو شرکت بود و پزشک و پرستار و بخش‌های صفاقی نادیده گرفته‌ شده‌اند و متاسفانه بعد از ۲۵ سال با وجود در خواست‌های مکرر از شرکت‌های ثامن، کار و اندیشه و باکستر هنوز نمی‌دانیم چه محلولی و با چه کیفیتی مصرف می‌کنیم.
این نفرولوژیست از دیگر دلایل مشکلات بیماران دیالیز صفاقی را کادر تخصصی محدود، قدیمی بودن خط تولید ، نبودن سرم، کاتر، کیت و ... در این دو شرکت خواند که باعث شده قطار دیالیز صفاقی سرعتی نگیرد.
وی تاکید کرد: در شرایط پیچیده اقتصادی کشور و مشکلات طرح سلامت، برون‌سپاری بیمارستان‌های دولتی از روی اجبار کلید خورده است و کار واگذاری بخش‌های دیالیز خونی به اتمام رسیده است. اگر صاحبان سرمایه و سودهای هنگفت شرکتی، به کمک دیالیز صفاقی نیایند و بخش‌های خصوصی را گسترش ندهند، این روش محکوم به شکست و در نهایت تعطیلی خواهد بود.


گلایه بیماران

در همین راستا نیز فرزند یکی از بیماران دیالیزی می‌گوید که پدرش بیماری دیابت و آلزایمر دارد و نرسیدن محلول باعث شده آلزایمر عوارض خود را بیشتر نشان دهد.
او همچنین می‌گوید: بارها با شرکت ثامن تماس گرفته است و آنها پاسخ داده‌اند که مواد اولیه در گمرک مانده و هنوز ترخیص نشده است.
یکی از مهم‌ترین گلایه‌هایی که بیماران مطرح می‌کنند وعده‌هایی است که درباره حل مشکلات داروی بیماران خاص اعلام شده‌ است؛ آنها می‌گویند از یک طرف گفته می‌شود که مشکلی در تامین ارز و داروی بیماران خاص وجود ندارد، اما از طرف دیگر نزدیک به دو ماه است که محلول حیاتی دیالیز صفاقی پیدا نمی‌شود.
یکی از این بیماران که در بوشهر زندگی می‌کند، به ایسنا می‌گوید: تا دو ماه پیش سهمیه محلول به اندازه‌ای زیاد بود که می‌گفتیم جایی برای نگهداری از آن‌ها نداریم، اما از فردای روزی که ترامپ برجام را لغو کرد، سهمیه محلول به صورت قطره چکانی توزیع می‌شود. به جز آن می‌گویند مینی کپ وارد نمی‌شود و باید به جای یک بار مصرف، چهار بار از آن استفاده کنید.
او ادامه می‌دهد: دو هفته است که به جای چهار بار دیالیز، دو بار در روز دیالیز انجام می‌دهیم، داروی جایگزین دیگری هم وجود ندارد. الان هم چشم امیدمان به شرکت ثامن است. از این شرکت پرسیدیم چرا محلول کم است، گفتند مواد اولیه آن در گمرک مانده و اجازه خروج نداده‌اند. به تازگی هم گویا این مواد ترخیص و تولید آن شروع شده، اما هنوز هم به صورت قطره چکانی توزیع می‌شود. چطور است که از گمرک پورشه ترخیص می‌شود، اما اجازه خروج مواد اولیه دارو داده نمی‌شود؟ درمان ما همین محلول است و الان برای تامین آن استرس داریم. این نگرانی برای ما خیلی ضرر دارد.


گفتند پیوند کلیه کن

بیمار دیگری از تهران می‌گوید که پزشک به او توصیه کرده است پیوند کلیه انجام دهد؛ چون نمی‌توان وضعیت تولید این محلول را برای آینده پیش‌بینی کرد. او درباره مشکل تامین محلول و «مینی‌کپ» و عوارض آن بر بدن خود توضیح می‌دهد: کلیه من به صورت کامل از بین نرفته‌ است، اما به دلیل کمبود محلول و مینی‌کپ می گویند پیوند کلیه انجام بده؛ چون اصلا آینده را نمی‌توان پیش بینی کرد. ممکن است این محلول دیگر تولید نشود یا با همین وضعیت تولید آن ادامه پیدا کند. آیا من از ترس اینکه محلول پیدا نشود، باید پیوند کلیه انجام دهم؟ به نظر شما داروی پیوند راحت‌تر از این محلول پیدا می‌شود؟
این بیمار به مینی‌کپ‌های تاریخ مصرف گذشته‌ای که توانسته تهیه کند، اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: مرکز دیالیز صفاقی که در حال حاضر به کمک آن می‌توانم محلول تهیه کنم، توانسته پنج مینی کپ به من بدهد که همین چند عدد هم تاریخ مصرفش گذشته است. من چهار بار در طول روز دیالیز می‌کنم و برای هر چهار بار هم باید از همین یک مینی‌کپ استفاده کنم، اما با وجود استفاده از موادی برای ضد عفونی آن، دچار عفونت شده‌ام. سه هفته است که محلول ندارم و از دیگران گدایی می‌کنم که بتوانم آن را پیدا کنم.»


محلول دیالیز نداریم

یکی از پرستاران مرکز دیالیز صفاقی در کرج نیز به ایسنا می گوید: بیماران به دلیل نبود محلول خیلی تحت فشار هستند. به ما می‌گویند که محلول در گمرک گیر کرده است. بیماران الان به جای چهار بار دیالیز صفاقی سه بار انجام می‌دهند، آن هم با هر نوع محلولی که به دست‌شان می‌رسد. اگر این شرایط ادامه پیدا کند، جان بیماران در خطر است.
او ادامه می‌دهد: شرکت ثامن می‌گوید مشکل در تامین محلول وجود ندارد. این محلول‌ها باید مدتی در قرنطینه باشند، اما این شرکت همین که محلول را تولید می‌کند، توزیع را هم انجام می‌دهد. تا پیش از این سعی می‌کردیم که برای بیماران محلول تهیه کنیم، اما الان در مرکز ما محلول وجود ندارد و از امروز نمی‌توانیم به آنها محلول برسانیم.


محلول را از بیماران خارج از طرح می‌گیریم

مسئول بخش دیالیز صفاقی یکی از مراکز درمان بیماران کلیوی نیز توضیح می‌دهد که چگونه در شرایطی که محلول دیالیز صفاقی پیدا نمی‌شود، تلاش می‌کنند تا خودشان این محلول را به دست بیماران برسانند و می‌گوید: محلول‌هایی که در حال حاضر داریم با هزینه شخصی از بیمارانی که از طرح (دیالیز صفاقی) خارج یا فوت شده‌اند یا اینکه پیوند کلیه انجام داده‌اند، تهیه می‌شود. با تمام بیماران تماس می‌گیریم که محلول را به این جا بفرستند. این محلول‌ها از قبل به آنها داده شده و خودشان دپو کرده‌اند وگرنه الان کسی محلول ندارد. مادر یکی از بیماران می‌گفت هر ۱۲ ساعت یک بار فرزندش را دیالیز می‌کنند، آن هم برای بیماری که باید هر شش ساعت یکبار دیالیز انجام دهد.
او ادامه می‌دهد: آخرین باری که شرکت برای ما محلول و مینی‌کپ آورد، چهارم مردادماه بود. البته به نظر می‌رسید که محلول‌ها خیلی سریع توزیع شده بودند؛ چون باید سه روز در قرنطینه باشند. اما این محلول ها هم کیفیت خوبی ندارند..

توضیح شرکت ثامن

شرکت ثامن که زیر مجموعه آستان قدس رضوی است تنها تولید کننده محلول و تجهیزات مصرفی دیالیز صفاقی است. به جز آن شرکت کار و اندیشه نیز که در چهار بخش پزشکی و دارویی، ماشین آلاتِ آشامیدنی، ماشین آلاتِ دارویی و تهویه مطبوع فعالیت دارد، این محصولات را وارد می‌کند.
دکتر محمد صادق مهدوی - مدیرعامل شرکت ثامن نیز در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به برطرف شدن مشکل تخصیص ارز برای واردات مواد موردنیاز دیالیز صفاقی، می‌گوید: از اواسط اسفندماه و زمانی که ترامپ تاریخی را برای لغو برجام اعلام کرد، تخصیص ارز با مشکل روبرو شد. ریال برای واردات آماده بود، اما در مورد تخصیص ارز مشکل داشتیم.
وی ادامه می‌دهد: با فشارهای وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو، بالاخره مشکل ارزی ژدر ماه گذشته حل شد و توانستیم تخصیص ارزی خود را دریافت کنیم. در این مدت تولید ما حدود ۳۰ درصد کاهش پیدا کرد. واردات مینی‌کپ نیز کاهش یافت. از طرف دیگر ما به شرکت باکستر که این مواد اولیه را تامین می‌کند، گفتیم پول را از کانال دیگری برایتان می‌فرستیم، اما قبول نکردند و گفتند منبع واریز پول باید از داروسازی ثامن و بانک مرکزی شما باشد، ال سی هم قبول نمی‌کنیم.
مدیرعامل شرکت دارویی ثامن تاکید می‌کند: از حدود ۱۰ روز قبل وضعیت تولید ما به حالت اولیه بازگشته است و تولید هر سه نوع محلول برای جبران وضعیت گذشته با دو برابر سرعت گذشته انجام می‌شود. این محصولات نیز تحویل شرکت پخش شده است.

رفع مشکل ترخیص مواد اولیه

وی با تایید مشکل ترخیص مواد اولیه در گمرک، ادامه می‌دهد: این مشکل در حال حاضر برطرف شده است. وقتی ماده اولیه در گمرک می‌ماند، با توجه به اینکه در انبارها به اندازه‌ای ذخیره وجود دارد، تولید متوقف نمی‌شود، اما مجبور هستیم میزان آن را کاهش دهیم؛ در نتیجه به جای اینکه روزی چهار محلول تحویل بیمار دهیم، روزی سه عدد به بیمار می‌دهیم که دچار مشکل نشود.
مهدوی در ادامه تصریح کرد: این اتفاق هیچ وقت نیفتاده بود، همه این مشکل نیز مربوط به اتفاقاتی است که در کشور اتفاق افتاده و خوشبختانه نیز رفع شده است.
مدیرعامل شرکت دارویی ثامن با بیان اینکه اگر بیماران به خوبی ضدعفونی کردن مینی‌کپ را آموزش ببینند، استفاده چندباره از آنها باعث عفونت نمی‌شود، می‌افزاید: باید اثبات شود که علت عفونت «پریتونیت» در بیمار چیست؟ گاهی این نوع عفونت علت شیمیایی دارد. میزان این عفونت در ایران در مقایسه با کشورهای منطقه که دیالیز صفاقی انجام می‌دهند و حتی کشورهای اروپایی بالا نرفته است. خود بیماران می‌دانند چگونه برای مصرف دوباره مینی‌کپ آن را استریل کنند. حتی هر کاتتری که از اول استریل شود مانعی برای مصرف دوباره ندارد.
وی ادامه داد: شرکت باکستر ۸۵ درصد بازار دنیا را در زمینه تولید تجهیزات دیالیز صفاقی در دست دارد. متاسفانه تولیداتی در زمینه تجهیزات دیالیز صفاقی در کشور داشتیم، اما استاندارد نبود و تایید نشد؛ به همین دلیل به خود اجازه ندادیم از آنها استفاده کنیم. همین الان تولید کارخانه ما به راحتی تا شش ماه دیگر به راحتی جلو می‌رود. تصور ما این است که مشکل دیالیز صفاقی کشور تا یک هفته دیگر بدون کمبود حل می‌شود.

همکاری با باکستر بعد از تحریم ادامه داد

مدیرعامل شرکت دارویی ثامن درباره وضعیت ادامه همکاری این شرکت با شرکت باکستر بعد از آغاز تحریم‌ها، می‌گوید: ما شرکت باکستر را ملزم کردیم که «افک» را از خزانه‌داری آمریکا دریافت کند. این شرکت نیز «افک» را دریافت کرده؛ در این صورت ما با آنها مشکلی پیدا نمی‌کنیم، ولی شرکت‌های تولید کننده داخل هم باید فعال شوند و رو به استانداردسازی محصولات بروند. هر لحظه‌ای که محصول استانداردی در کشور پیدا کنیم که مطمئمن باشیم به بیماران آسیب نمی‌رساند، دست به واردات نمی‌زنیم. ما اصلا تمایل به واردات نداریم. در دنیا شرکت‌های دیگری نیز در این زمینه فعال هستند، اما جایی که باکستر فعال است وارد رقابت نمی‌شوند.
وی می‌گوید: محلول‌هایی که به تازگی تولید می‌شوند قرنطینه‌های دو و سه روزه را می‌گذرانند.
مهدوی در ادامه، تاکید می‌کند: اگر روند فعلی بانک مرکزی برای تخصیص ارز به کالاهای اساسی و داروها به خصوص آنهایی که در گروه یک قرار دارند، ادامه پیدا کند، هیچ وقت با مشکل تامین دارو روبرو نمی‌شوند. اگر روزی در مورد تامین دارو ناامید شویم از شش ماه جلوتر به بیماران و پزشکان اعلام می‌کنیم که به سمت دیالیز صفاقی نروند. الان با شرایطی که می‌بینیم و همچنین مجوز افک که باکستر گرفته‌است، کار ما حتی در شرایط تحریم نیز جلو می‌رود.
مهدوی همچنین تعداد بیمارانی که نیاز به دیالیز صفاقی دارند را ۱۷۰۰ نفر در کشور اعلام کرد و گفت: این تعداد ماه به ماه به دلایل مختلفی مانند پیوند شدن، فوت و ... تغییر می‌کند. هر بیمار روزانه چهار کیسه سه لیتری محلول مصرف می‌کند که سه کیسه آن را ما و یک کیسه را هم شرکت وارد کننده دیگری تامین می‌کند. وقتی کسی نتواند محلول تهیه کند و همودیالیز هم نمی‌تواند انجام دهد، به بیمارستان مراجعه می‌کند. هیچ وقت اجازه ندادیم در اثر کمبود بیماری آسیب ببیند.


وزارت بهداشت: تولید محلول دیالیز صفاقی از سر گرفته شد

دکتر جمشید کرمانچی مشاور معاون درمان وزارت بهداشت نیز در همین راستا و با اشاره به مشکل کمبود محلول دیالیز در کشور، می‌گوید: شرکت تولیدکننده محلول مقداری از نظر مالی و اعتباری تحت فشار قرار گرفته بود و محدودیت‌هایی در تولید برایش ایجاد شده بود. با تلاش‌هایی که طی یک‌ماهه اخیر انجام شد این محدودیت مالی برطرف شد و با صحبت‌هایی که با مجموعه این شرکت انجام دادیم، از ابتدای هفته جاری مجددا تولید این محلول آغاز شده است.
کرمانچی به ایسنا می‌گوید: درباره مباحث مربوط به کمبود محلول و ملزومات دیالیز صفاقی، گفت: دیالیز صفاقی روش بسیار خوب و جایگزین بسیار خوبی برای دیالیز خونی است و از آنجایی که خود بیماران می‌توانند این اقدام را انجام دهند، در بسیاری از مناطق کشور می‌توانند از این نوع دیالیز به‌جای دیالیز خونی استفاده کنند.
وی می‌افزاید: لازمه دیالیز صفاقی این است که اولا فرد آموزش دیده باشد و بتواند این نوع دیالیز را خودش انجام دهد و دوم اینکه محلولی را که در خود کشور تولید می‌شود، در اختیار فرد قرار گیرد. بیمار این محلول را استفاده می‌کند و بعد از مدتی محلول در فضای صفاقی می‌ماند و سپس دفع می‌شود. بیماران در بسیاری از استان‌ها از دیالیز صفاقی استقبال کردند و یکی از برنامه‌های استراتژیک وزارت بهداشت این است که بتوانیم در هر شهر و استانی دیالیز صفاقی را توسعه دهیم و این جزو برنامه‌هایمان است.
کرمانچی با اشاره به ایجاد کمبودهایی در محلول دیالیز صفاقی، ادامه می‌دهد: شرکت تولیدکننده محلول مقداری از نظر مالی و اعتباری تحت فشار قرار گرفته بود و محدودیت‌هایی در تولید برایش ایجاد شده بود. با تلاش‌هایی که طی یک‌ماهه اخیر انجام شد این محدودیت مالی برطرف شد و با صحبت‌هایی که با مجموعه این شرکت انجام دادیم، از ابتدای هفته جاری مجددا تولید این محلول آغاز شده است. در حال حاضر با بررسی مناطقی که کمبود این محلول را گزارش داده‌اند، به تدریج کمبود برطرف می‌شود.
وی همچنین می‌گوید: بر این اساس از استان‌هایی مانند کرمان و البرز که مصرف کننده این محلول‌ها هستند، ‌گزارش کمبود محلول دیالیز صفاقی را داشتیم که با اقدامات انجام شده محلول‌ها را به این مناطق رساندند و کمبود را جبران کرده‌اند. باید توجه کرد که محلول‌های دیالیز صفاقی یکبار مصرف هستند و بعد از ورود به فضای صفاق، مواد دفعی خون را گرفته و دفع می‌شوند. بنابراین به‌هیچ وجه موضوعی به نام استفاده مجدد از این محلول‌ها مطرح نمی‌شود و وجود ندارد. مهم این است که این محلول‌ها در یک شرایط استریل در خط تولید شرکت داخلی تولید می‌شود و کیفیت مناسبی دارند. تاکنون هم موردی از مشکلات ناشی از آنها نداشتیم. زیرا تحت نظارت سازمان غذا و دارو هستند و با کیفیت خوبی تولید می‌شوند.

کمبودها را به 190 اطلاع دهید

کرمانچی تاکید می‌کند: توصیه ما این است بیمارانی که از این روش استفاده می‌کنند، اگر دچار مشکل کمبود هستند، حتما با وزارت‌بهداشت از طریق سامانه ۱۹۰ مطرح و مورد را گزارش کنند تا ما کمبود را برطرف کنیم. زیرا خط تولید محلول فعال شده و ما در حال شناسایی نقاطی هستیم که دچار کمبود شده‌اند.
مشاور معاون درمان در امور بیماری‌ها با بیان اینکه وسیله اتصال محلول با ناحیه صفاقی که اصطلاحا میکروکپ گفته می‌شود نیز یکبار مصرف است، می‌گوید: در یک ماه اخیر بحث کمبود مطرح بوده است، اما هیچ‌کجا اجازه استفاده مجدد از این محلول و تجهیزات داده نشده است.
وی با بیان اینکه محلول و میکروکپ دیالیز صفاقی در کشور تولید می‌شود، می‌گوید: شرکت تولیدکننده مواد اولیه را وارد کرده و محصول نهایی را در کشور تولید می‌کند. بنابراین این موضوع که بگوییم دو نوع داخلی و خارجی از این محصول داریم، درست نیست؛ چراکه این محلول به اندازه کافی در کشور تولید می‌شود و نیازی به واردات وجود ندارد.


سلامت نیوز