روش جدید درمان دیسک کمر در اصفهان در صحبت با پزشکان متخصص

پارسینه: بر اساس برخی مطالعات، کمر درد در جهان چیزی حدود ۱۲ الی ۳۳ درصد جمعیت را درگیر خود کرده و دومین دلیل عمده مراجعه به پزشک میان مردم است. همچنین تقریبا ۸۴ درصد مردم در طول زندگی خود با آن درگیر می‌شوند. [۱] این عارضه در اثر آسیب یا تخریب دیسک‌های بین مهره ای که نقش بالشتک و ضربه گیر را بین مهره های ستون فقرات دارند، ایجاد می شود. طبق بررسی‌های میدانی، کمردرد ناشی از فتق دیسک کمر در ایران دومین علت مراجعه به پزشک , پنجمین علت بستری در بیمارستان و سومین علت اعمال جراحی است. [۲] همچنین بر اساس بررسی‌های صورت گرفته در بیمارستان آیت‌الله کاشانی اصفهان، علل فتق دیسک در ۲٬۲۷٪ موارد بلند کردن جسم سنگین، در ۲٬۱٪ موارد سقوط و در ۱۰٬۲٪ نیز بدنبال تمرینات ورزشی مختلف بود. همچنین ۳۴٪ بیماران مشمول حوادث کار بوده‌اند. [۴]

دیسک های بین مهره ای از یک هسته داخلی نرم (نوکلیوس پالپوزوس) و یک لایه خارجی محکم (آنولوس فیبروزوس) تشکیل شده اند. آسیب به آنولوس فیبروزوس و بیرون زدگی یا پارگی آن می تواند منجر به فشار بر روی ریشه های عصبی نخاع شود که در نهایت منجر به بروز درد، بی حسی، ضعف یا گزگز در کمر و پاها می گردد. این پارگی می تواند ناشی از فرسودگی تدریجی دیسک بر اثر افزایش سن، بلند کردن اجسام سنگین به صورت مکرر، ضعف عضلات مرکزی و یا ترکیبی از این عوامل باشد.

در صورتی که دچار مشکلات مربوط به کمر درد یا دیسک کمر هستید، توصیه می‌کنیم هر چه زودتر برای دریافت نوبت از یک دکتر متخصص دیسک کمر اقدام کنید. پزشکان متخصص ارتوپد، جراحی دیسک و ستون فقرات و حتی تخصص جراحی مغز و اعصاب می‌توانند به شما کمک کنند. مطب این پزشکان را می‌توانید در خیابان‌های چهار باغ، محتشم کاشانی، دروازه شیراز، و هشت‌بهشت پیدا کنید و یا به سادگی و به کمک وب‌سایت‌های نوبت‌دهی پزشکی، از متخصصان اصفهانی دیسک کمر نوبت مراجعه حضوری دریافت کنید.

نظر متخصصان درباره روش های درمان دیسک کمر

دکتر رضا ابوسعیدی، متخصص مغز و اعصاب در تاریخ ۱۰ آبان ۱۳۹۰، در گفتگو با ایرنا ضمن اشاره به وضعیت نشستن و بلند کردن اجسام سنگین از زمین بدون آمادگی به عنوان مهمترین علل شیوع دیسک کمر در ایران، گفت اکثر موارد بیرون زدگی دیسک کمر (هرنی) با انجام فیزیوتراپی، آموزش و ورزش درمان شده و تنها تعدادی از آنها نیاز به عمل جراحی دارند. اما مداوای سنتی نه تنها مشکلات را برطرف نخواهد کرد، بلکه موجب عود بیماری می‌شود. باید توجه داشت که در صورت آسیب به نخاع، احتمال ترمیم بسیار کم بوده و ممکن است عوارضی چون ناتوانی در راه رفتن و بی اختیاری مدفوع هم ایجاد شود. در حال حاضر درمان دارویی قطعی برای هرنی دیسک کمر جز مسکن و ضد التهاب، وجود ندارد.

در اکثر موارد دیسک کمر، به خصوص در مراحل اولیه، می توان با روش های غیر جراحی مانند استراحت نسبی، مصرف داروهای ضد درد و ضد التهاب، فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی، علائم را کنترل کرد و از جراحی اجتناب نمود. جراحی معمولا برای موارد شدید دیسک کمر که با روش های غیر جراحی قابل درمان نیستند و منجر به درد شدید، ضعف عضلانی یا اختلالات روده و مثانه می شوند، در نظر گرفته می شود. همچنین دکتر زهرا سادات رضائیان، عضو هیئت علمی و معاون پژوهش دانشکده علوم توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفت‌وگویی خبرگزاری مهر اظهار داشت: انجام معاینه دقیق توسط فیزیوتراپیست اهمیت زیادی در موفق بودن درمان بیمار دارد؛ چرا که فرآیند معاینه و تشخیص در فیزیوتراپی با معاینه پزشکی تفاوت‌هایی دارد.

جدیدترین راه های درمان دیسک کمر بر اساس یافته های پژوهشگران اصفهانی

خوشبختانه، در حال حاضر، طیف وسیعی از روش های درمانی غیر جراحی، کم تهاجمی و جراحی های کم تهاجمی برای درمان دیسک کمر در اصفهان در دسترس است. انتخاب روش درمانی مناسب بر اساس شدت عارضه، علائم بیمار و شرایط بالینی وی صورت می گیرد. در موارد شدید دیسک کمر که با روش های غیر جراحی و کم تهاجمی قابل کنترل نیستند، ممکن است پزشک جراحی کم تهاجمی ستون فقرات را برای بیمار تجویز کند. این جراحی ها نسبت به جراحی های باز سنتی، مزایای قابل توجهی از جمله برش های کوچک تر، خونریزی کمتر، دوره نقاهت کوتاه تر و درد بعد از عمل کمتر دارند.

نوکلئوپلاستی 

نوکلئوپلاستی (Nucleoplasty) یک عمل جراحی کم تهاجمی برای درمان دیسک کمر است. در این عمل، جراح با استفاده از ابزارهای ظریف و هدایت تصویربرداری (مثل فلوروسکوپی)،  قسمت مرکزی نرم دیسک (هسته - Nucleus)  را برداشته و یا کوچک می‌کند تا فشار روی ریشه‌های عصبی خارج شده از نخاع کاهش یابد و در نتیجه علائم بیمار مانند درد، ضعف و بی حسی بهبود یابد. 

در بررسی که در سال 2015 در در بیمارستان بیمارستان الزهرا (وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان) از بین داوطلبان با تشخیص فتق دیسک کمر و کمردرد که کاندید عمل جراحی باز دیسککتومی بودند انجام شد، دو گروه تحت عمل جراحی باز و گروه دیگر نوکلئوپلاستی را به عنوان روش درمانی دریافت کردند. نویسندگان با توجه به عوارض پس از درمان مانند کمردرد، درد اندام تحتانی و عوارض شایع جراحی (مانند دیسیت (عفونت ستون فقرات)، عفونت و هماتوم) و عود فتق نتیجه گرفتند که نوکلئوپلاستی می‌تواند به عنوان اولین روش برای درمان بیماران مبتلا به فتق دیسک تک سطح در نظر گرفته شود. [۳]

برخی از انواع شایع نوکلئوپلاستی عبارتند از PLDD و RFA. این دو روش جزو درمان‌های مداخله‌ای دیسک کمر محسوب شده و به عنوان جایگزین‌هایی برای جراحی باز دیسک کمر در برخی موارد استفاده می‌شوند. تحقیقات بیشتری برای تعیین اثربخشی بلندمدت این روش‌ها در حال انجام است.

رادیوفرکانسی (Radiofrequency Ablation - RFA)

رادیو فرکوئنسی ستون فقرات از روش‌های محبوب و کم‌تهاجمی به‌شمار می‌آید که برای درمان انواع مختلفی از فتق دیسک کاربرد دارد. بیمارانی که با این روش درمان می‌شوند دوران نقاهت کوتاهی را تجربه می‌کنند و می‌توانند خیلی زود به زندگی روزمره خود باز گردند. در راه‌کار RFA 

در این روش، از طریق سوزن پروب فلزی نازک امواج رادیوفرکانسی به قسمتی از دیسک وارد می‌شود. گرما تولید شده توسط امواج رادیوفرکانسی باعث سفت شدن و کوچک شدن قسمتی از هسته دیسک با و کاهش فشار بر روی ریشه های عصبی می‌گردد. در این روش، بخشی از بافت دیسک تبخیر شده و حجم آن کاهش می یابد.  این امر به کاهش فشار بر روی عصب و تسکین درد کمک می کند. لیزر درمانی درون دیسکی روشی سرپایی بوده و بیمار بعد از انجام آن می تواند به منزل بازگردد.

لیزر درمانی یا لیزر دیسکوژل (Percutaneous Laser Disc Decompression - PLDD)

روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان از سال ۱۳۹۴، از روش درمانی بیرون زدگی دیسک ستون فقرات بدون جراحی باز و بیهوشی عمومی، توسط لیزر پلاسما به روش پی ال دی اچ در مرکز آموزشی درمانی آیت الله کاشانی استفاده می‌کند. در این روش سوزن لیزر با هدایت توسط فلوروسکوپ در محل خاصی از هسته (نوکلئوس) قرار گرفته و آن را تبخیر می کند و می سوزاند که با این عمل فشار داخل دیسک بین مهره‌ها کم شده و به علت ایجاد مکش، سبب جابجایی دیسک هرنیه به داخل فضا می‌ شود و در نتیجه فشار روی اعصاب کاهش می‌یابد. تحقیقات اولیه نشان داده است که استفاده از لیزر کم توان ممکن است به کاهش درد ناشی از دیسک کمر کمک کند. با این حال، مکانیسم اثر لیزر درمانی در دیسک کمر به خوبی شناخته نشده است و تحقیقات بیشتری برای تایید اثربخشی آن مورد نیاز است. 

بیمارستان کاشانی یکی از مراکز درمانی آموزشی زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان است که یکی از بزرگترین اورژانسهای حوادث منطقه مرکزی کشور را در اختیار دارد. دکتر احمد شکرچی زاده، متخصص جراحی مغز و اعصاب، دیسک و ستون فقرات و عضو هیات علمی دانشگاه  علوم پزشکی اصفهان در این زمینه گفت: این روش جدید با استفاده از لیزر کروی پلاسما به صورت سرپایی و با بی‌حسی موضعی انجام می‌ شود. 

در PLDD کانال نخاعی باز نمی‌شود. ازاین‌رو احتمال ایجاد آسیب در بافت‌های مختلف نیز وجود ندارد. در واقع پزشک تنها با ایجاد یک سوراخ، به دیسک دسترسی پیدا می‌کند و با منقبض کردن بخش بیرون‌زده، به ازبین‌بردن فشار ایجادشده روی اعصاب می‌پردازد. 

میکروسکوپی دیسککتومی (Microdiscectomy)

میکرودیسککتومی یک جراحی کم تهاجمی است که با استفاده از میکروسکوپ انجام می شود. جراح برشی کوچک در پشت بیمار ایجاد کرده و با استفاده از ابزارهای میکروسکوپی، قسمت بیرون زده دیسک (herniated disc material) را که بر روی ریشه عصبی فشار وارد می کند، بر می‌دارد. میکروسکوپی دیسککتومی یک جراحی کم تهاجمی با برش کوچک در ناحیه کمر انجام می شود و به دلیل استفاده از ابزارهای ظریف، آسیب وارده به بافت های سالم اطراف دیسک به حداقل می رسد و و دوره نقاهت بعد از جراحی نیز کوتاه تر است.

میکروسکوپی دیسککتومی تحت بیهوشی عمومی انجام می شود و بیمار معمولا یک شب را در بیمارستان بستری خواهد بود. پس از جراحی، بیمار نیاز به فیزیوتراپی جهت تقویت عضلات و بازیابی تحرک کمر خواهد داشت. میکروسکوپی دیسککتومی روشی ایمن و موثر برای درمان دیسک کمر با نتایج بلندمدت مطلوب است.

آندوسکوپی ستون فقرات (Endoscopic Spine Surgery)

در روش نسبتا جدید جراحی های کم تهاجمی داخل سوراخ مهره (Endoscopic discectomy)، جراح با فرستادن آندوسکوپ از طریق سوراخ کوچکی در پشت بیمار، به محل دیسک آسیب دیده دسترسی پیدا کرده و با استفاده از ابزارهای کوچک که از همان سوراخ وارد می‌شوند، قسمت بیرون زده دیسک را بر می‌دارد. جراحی های داخل سوراخ مهره مزایای  مزایای بسیاری نسبت به جراحی های باز ستون فقرات  از جمله کاهش اندازه برش، کاهش درد و دوره بستری بعد از جراحی دارند.

لامینکتومی (Laminotomy/Laminectomy)

لامینکتومی یک جراحی باز است که در آن قسمتی از استخوان لامینا (Lamina) که قسمت پشتی مهره را تشکیل میدهد، برداشته می شود. برداشتن لامینا باعث ایجاد فضای بیشتر برای نخاع و ریشه های عصبی می شود. این جراحی برای بیرون زدگی های بزرگ دیسک و یا موارد تنگی کانال نخاعی (spinal stenosis) مناسب است. با اینکه لامینکتومی باعث کاهش فشار بر روی عصب می شود، اما می تواند باعث بی ثباتی ستون فقرات شود. برای جبران این بی ثباتی، ممکن است از فیوژن ستون فقرات (spinal fusion) همزمان با لامینکتومی استفاده شود.

در مقاله بررسی نتایج عمل جراحی فتق دیسک کمر در بیمارستان آیت اله کاشانی بین سالهای 1373 لغایت 1378، گزارش نتایج اعمال جراحی 745 مورد فتق دیسک کمر که در طی پنج سال در بیمارستان آیت اله کاشانی اصفهان مورد عمل جراحی دیسک کمر قرار گرفته اند بررسی شده است. روشهای عمل جراحی شامل لامینکتومی دو طرفه و دیسککتومی - اینترلامینار دو طرفه و دیسککتومی - اینترلامینار یک طرفه و دیسککتومی می باشد. در این بررسی نوع درمان صورت گرفته بر نتایج اثرگذار ارزیابی نگردد، اما بر مدت اقامت در بیمارستان موثر شناخته شد. [۴] 

فیوژن ستون فقرات (Spinal Fusion)

فیوژن ستون فقرات یک جراحی است که برای ایجاد اتصال استخوانی بین دو یا چند مهره انجام می شود. این کار باعث افزایش ثبات ستون فقرات و کاهش حرکت بین مهره های فیوز شده می شود. فیوژن ستون فقرات ممکن است به تنهایی و یا همراه با لامینکتومی برای درمان دیسک کمر مورد استفاده قرار گیرد. استفاده از پیچ، پلاک و قفس های پر از استخوان یا م Materialien allogene (مواد آلوژن) برای ایجاد فیوژن بین مهره ها صورت می گیرد. مواد آلوژن به این معنی است که این مواد از استخوان فرد دیگری و یا بانک استخوان تهیه می شوند. تحقیقات اخیر در حال بررسی استفاده از مواد بیولوژیکی مانند پروتئین های محرک رشد استخوان (Bone Morphogenetic Proteins - BMPs) برای تسهیل فیوژن ستون فقرات هستند.

 فیوژن قدامی گردن (ACDF) یک روش جراحی پذیرفته شده برای بسیاری از ناهنجاری های نخاع و گردن رحم مانند اسپوندیلولیز، فتق دیسک بین مهره ای، شکستگی ها و ضایعات نئوپلاستیک است که اولین بار در دهه 1950 توسط این تکنیک اسمیت و رابینسون توسعه یافت. [۵]

تعویض پروتز دیسک (Artificial Disc Replacement)

تعویض پروتز دیسک یک روش جراحی نسبتا جدید است که در آن دیسک آسیب دیده با یک پروتز مصنوعی از جنس فلز و پلاستیک تعویض می شود. این روش جراحی این مزیت را دارد که تحرک بیشتر ستون فقرات نسبت به فیوژن ستون فقرات حفظ می شود. تعویض پروتز دیسک برای افراد جوانتری که سطح فعالیت بالایی دارند، مناسب تر است. با این حال، این روش هنوز به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است و عوارض طولانی مدت آن به خوبی شناخته نشده است. علاوه بر این، هزینه این جراحی معمولا بالاتر از سایر جراحی های دیسک کمر است.

اوزون تراپی روش جدید درمان دیسک کمر در اصفهان

یکی دیگر از روش‌های نوین و کاربردی برای درمان دیسک کمر، اوزون تراپی نام دارد. در این‌ روش از دستگاه اوزون‌ساز استفاده می‌شود تا گاز تولیدشده توسط آن را برای درمان دیسک دارای مشکل و سایر بیماری‌ها مانند آرتروز مفاصل و سیاتیک مورد استفاده قرار دهند.

پزشک باید با توجه به شدت آسیب، به تنظیم دستگاه بپردازد تا گازی با غلظت مشخص از آن خارج شود. گاز اوزون که از دیگر شکل‌های اکسیژن است با وارد شدن به بافت باعث آزادسازی رادیکال‌ها و انرژی می‌شود. این فرآیند در نهایت به کوچک شدن دیسک، بهبود التهاب و دردهای ناشی از آن منجر خواهد شد.

تزریق اپیدورال استروئید روش جدید درمان دیسک کمر در اصفهان 

در این روش که بیشتر برای کاهش دردهای ناشی از فتق دیسک مورد استفاده قرار می‌گیرد پزشک باید دارو را به ناحیه اپیدورال ستون فقرات تزریق کند. در این تکنیک، سوزن از پشت وارد ستون فقرات می‌شود و به‌دلیل عدم نزدیکی به ریشه عصبی، دارو به‌خوبی در تمام فضای اپیدورال پخش خواهد شد. در نتیجه بیمار در مدت کوتاه‌تری شاهد بهبود وضعیت خود خواهد بود. در حال حاضر  دکتر سلمان فلاح و دکتر پویان نادری افشار در اصفهان این درمان را انجام می‌دهند

طب فیزیکی در تشخیص و درمان دیسک کمر

طب فیزیکی شاخه ای از پزشکی است که بر تشخیص، درمان و پیشگیری از اختلالات سیستم اسکلتی - عضلانی و عصبی تمرکز دارد. متخصص طب فیزیکی از روش های مختلفی برای درمان دیسک کمر استفاده می کند.  همچنین پس از انجام هر نوع جراحی دیسک کمر، فیزیوتراپی نقش کلیدی در بهبودی بیمار ایفا می کند. 

برنامه فیزیوتراپی به بیمار کمک می کند تا قدرت و انعطاف پذیری عضلات کمر را بازیابی کند، دامنه حرکتی ستون فقرات را افزایش دهد و یاد بگیرد که چگونه با رعایت اصول ارگونومیک در فعالیت های روزانه، از فشار بر روی کمر جلوگیری نماید. فیزیوتراپی همچنین به کاهش درد و بهبود عملکرد کلی بیمار کمک شایانی می کند.

در مقاله تاثیر حرکت درمانی بر کیفیت زندگی بیماران پس از جراحی فتق دیسک کمر، کارآزمایی بالینی حاضر به صورت سه مرحله ای با طرح مداخله قبل و بعد بر روی بیماران تحت جراحی فتق دیسک کمر بستری در یکی از بیمارستان های شهر اصفهان در سال 1392 انجام شد. در این مقاله، حرکت درمانی موجب ارتقای کیفیت زندگی بیماران پس از جراحی فتق دیسک کمر شناخته و به کارگیری آن توسط کادر بهداشتی درمانی جهت بهبود کیفیت زندگی بیماران پیشنهاد گردید. [۶]

منابع علمی مورد اشاره در این مقاله

1. Omidi-Kashani F, Hasankhani EG, Moghadam MH, Esfandiari MS. Prevalence and severity of preoperative disabilities in Iranian patients with lumbar disc herniation. Arch Bone Jt Surg. 2013 Dec;1(2):78-81. Epub 2013 Dec 15. PMID: 25207293; PMCID: PMC4151421. لینک
2. Mousavi SJ, Akbari ME, Mehdian H, Mobini B, Montazeri A, Akbarian B, et al. Lowback pain in Iran: a growing need to adapt and implement evidencebased practice in developing countries. Spine 2011; 36(10): 638-46. لینک
3. Abrishamkar, Saeid; Kouchakzadeh, Masih; Mirhosseini, Ahmad; Tabesh, Homayoun; Rezvani, Majid; Moayednia, Amir1; Ganjeifar, Babak2; Mahabadi, Amir; Yousefi, Elham3; Kooshki, Ali Mehrabi4. Comparison of open surgical discectomy versus plasma-laser nucleoplasty in patients with single lumbar disc herniation. Journal of Research in Medical Sciences 20(12):p 1133-1137, December 2015. | DOI: 10.4103/1735-1995.172979 لینک
4. میرحسینی، سیداحمد. (1382). بررسی نتایج عمل جراحی فتق دیسک کمر در بیمارستان آیت اله کاشانی بین سالهای 1373 لغایت 1378. پژوهش در علوم پزشکی، 8(3)، 15-18. SID. https://sid.ir/paper/26718/fa
5. Fraser JF, Härtl R. Anterior approaches to fusion of the cervical spine: a metaanalysis of fusion rates. J Neurosurg Spine. 2007 Apr;6(4):298-303. doi: 10.3171/spi.2007.6.4.2. PMID: 17436916.
6. علی محمدی، نصراله، اسلامی، منیژه، و یوسفی، حجت اله. (1394). تاثیر حرکت درمانی بر کیفیت زندگی بیماران پس از جراحی فتق دیسک کمر. پرستاری داخلی و جراحی، 4(2)، 33-40. SID. https://sid.ir/paper/251405/fa