«اشتباه بزرگ» را چه کسی مرتکب شد؟

پس از دو شبانه روز پرالتهاب در کاخ سفید، «دونالد ترامپ» در تازه‌ترین گفت: وگوی رسانه‌ای با شبکه «ان بی سی» باز هم خواسته خود برای مذاکره بی قید و شرط با مسؤولان ارشد ایرانی و گفت: وگو در مورد مسائل گوناگون از جمله فعالیت‌های موشکی را صراحتاً عنوان داشته است گویا شخص ترامپ هم قصد دارد به سرعت از سناریوی صدور دستور حمله به اهدافی در ایران و سپس انصراف از این تصمیم عبور کند.

پس از اسقاط پهپاد آمریکایی ترایتون که به دنبال اخطار‌های مکرر در محدوده سرزمینی ایران صورت گرفت، جنگ طلبان آمریکایی برای اقدامات تلافی جویانه همصدا شدند و رئیس جمهوری آمریکا تصمیم ایران را «اشتباهی بزرگ» خواند؛ اشتباهی که ترامپ گفت: می‌توانست در صورت هدف قرار گرفتن هواپیمایی دارای سرنشین بسیار بزرگ‌تر به نظر آید و وضعیت متفاوتی را رقم بزند.

در همین پیوند بود که فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حاشیه رونمایی از قطعات پهپاد سرنگون شده به خبرنگاران گفت: همراه با پهپاد آمریکایی در منطقه، یک هواپیمای جاسوسی «پی هشت» آمریکایی نیز بود که این هواپیما ۳۵ نفر سرنشین داشت و می‌توانست هدف قرار گیرد، اما این کار را نکردیم.

در کش و قوس اظهارنظر‌ها درباره سرنگونی پهپاد آمریکایی ترامپ کوشید تا چنین القا کند که این رخداد احتمالاً به صورت غیرعمدی روی داده تا از زیر بار فشار جنگ طلبان و اتهام انفعال خلاصی یابد.

اقدام دیگر همچنان که اشاره شد نمایش سناریوی حمله به سه هدف مشخص در ایران و سپس انصراف به دلیل احتمال کشته شدن شماری نزدیک به ۱۵۰ نفر بود که ابتدا روزنامه «نیویورک تایمز» به نقل از منابعی در کاخ سفید آن را انتشار داد.

این در حالی است که رسانه‌های آمریکایی همچون «وکس» (VOX) و شبکه «ان. پی. آر» در صحت و سقم این سناریو تردید‌هایی را وارد آورده‌اند و رئیس مجلس نمایندگان آمریکا نیز از آن اظهار بی اطلاعی کرده است. به گفته «نانسی پلوسی»، در جلسه‌ای که در کاخ سفید با ترامپ داشته چیزی درباره حمله به سه سایت در ایران نشنیده است.

در مقابل، رسانه‌هایی نزدیک به ترامپ نظیر «فاکس نیوز» سعی کرده‌اند به توجیه موضع گیری تهدیدآمیز ترامپ و سپس عقب نشینی وی بپردازند.

بسیاری از تحلیلگران می‌گویند ترامپ به این موضوع باور دارد که هر اقدام نظامی علیه جمهوری اسلامی ایران به منزله بسته شدن کامل دریچه‌های هرگونه مصالحه خواهد بود و از این رو می‌کوشد از نزدیک شدن به این خط قرمز و بازی با آینده سیاسی خود پرهیز کند.

از سوی دیگر، رهبران قدرت‌های جهانی نیز درمورد هرگونه درگیری در خلیج فارس هشدار داده‌اند از جمله «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه که کاربرد خشونت و استفاده از راه حل نظامی در تنش میان دو کشور را برای منطقه فاجعه بار خوانده یا «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه که جمهوری اسلامی ایران و آمریکایی‌ها را به حفظ آرامش و پرهیز از رویارویی نظامی فراخوانده است.

در داخل آمریکا به رغم اینکه جنگ طلبان کابینه، چون «جان بولتون» و «مایک پمپئو» و نیز سناتور‌های تندرویی نظیر «لیندسی گراهام» و «مارک روبیو» تلاش کردند از حادثه سحرگاه پنجشنبه برای برانگیختن ترامپ علیه تهران سود جویند، اما خواسته اصلی ترامپ را می‌توان در همین یک جمله «برایان هوک» مسوول بخش ایران در وزارت امور خارجه آمریکا جست که جمهوری اسلامی باید به دیپلماسی با دیپلماسی و نه برخورد نظامی پاسخ گوید.

بسیاری از تحلیلگران می‌گویند ترامپ به این موضوع باور دارد که هر اقدام نظامی علیه جمهوری اسلامی ایران به منزله بسته شدن کامل دریچه‌های هرگونه مصالحه خواهد بود و از این رو می‌کوشد از نزدیک شدن به این خط قرمز و بازی با آینده سیاسی خود پرهیز کند. تکلیف ورود به جنگی با یک پایان نامعلوم و دامنه‌ای نامشخص هم که برای ترامپ و متحدان وی مشخص بوده و احتمالی ضعیف نیز برای آن چندان قابل تصور نیست.

گفته‌های اصلی‌ترین رقیب ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰ توصیفی جالب توجه از شرایط جاری رئیس جمهوری آمریکا است. پس از سقوط پهپاد ترایتون بود که «جو بایدن» نامزد دموکرات‌ها برای انتخابات آتی تصریح کرد ترامپ با تصمیمات خود دو اولویت اساسی آمریکا در خاورمیانه یعنی حرکت نکردن ایران به سمت تسلیحات هسته‌ای و عبور امن نفت از تنگه هرمز را به باد داده است. وزارت خارجه ترامپ از ایرانی که اکنون تهاجمی عمل می‌کند می‌خواهد به همان توافقی که آمریکا از آن خارج شده پایبند باشد و آنچه می‌توان بر این شرایط نام نهاد «فاجعه‌ای خودساخته» است.

با توجه به وضعیتی که اکنون بر روابط دوطرف حاکم است اصرار ترامپ برای نشاندن ایران پای میز مذاکره دورنمایی از امکان را به دست نمی‌دهد.

برخلاف نظر رئیس جمهوری آمریکا که اقدام اخیر جمهوری اسلامی ایران را اشتباهی بزرگ دانسته، بسیاری از ناظران به این باور رسیده‌اند که خروج ترامپ از برجام شایسته دریافت لقب «اشتباه بزرگ» و راه انداختن جنگ اقتصادی و لشکرکشی به منطقه «اشتباه بزرگتر» وی بوده است.

برخلاف نظر رئیس جمهوری آمریکا که اقدام اخیر جمهوری اسلامی ایران را اشتباهی بزرگ دانسته، بسیاری از ناظران به این باور رسیده‌اند که خروج ترامپ از برجام شایسته دریافت لقب «اشتباه بزرگ» و راه انداختن جنگ اقتصادی و لشکرکشی به منطقه «اشتباه بزرگتر» وی بوده است.

بسیاری از تحلیلگران می‌گویند ترامپ پس از ورود به کاخ سفید در دام وعده‌های انتخاباتی خود گرفتار آمد، در حالی که می‌توانست بدون تقابل جدی با توافق هسته‌ای و گرفتاری در هزینه‌های نقض آن و از طریق هماوردی تعلیقی وصرفا اعلانی با ایران و برجام، شبیه برخی اسلافش هم از کارت سعودی‌ها و صهیونیست‌ها استفاده کند و هم خود را پایبند به وعده‌ها نشان دهد.

ترامپ همچنان که رقیب وی می‌گوید درگیر فاجعه‌ای خودساخته برای آمریکا و خود است و اصرار بر این خطای بزرگ و راهبردی وضعیت وی را پیچیده‌تر خواهد ساخت. این در حالی است که پایان جنگ اقتصادی اولین گام برای گشودن کلاف سردرگم پیش روی دولت ترامپ خواهد بود و عمل به تعهدات بین المللی امکان فرار از تله خودساخته، مهلک و بی فایده را برای رهبران کاخ سفید مهیا می‌سازد.