کلنگ زنی یا آجر روی آجر گذاشتن

علی متقیان مدیر عامل مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران نوشت: رئیس جمهوری در مراسم طرح مردمی مدرسه‌سازی در منطقه پردیس اهواز، برخلاف رویه معمول لباس بنایی به تن کرد و به صورت نمادین برنامه ملی خشت‌گذاری در یک مدرسه در حال ساخت را آغاز کرد تا با کمک خیران و مردم مدرسه‌سازی رونق بیشتری بگیرد.

این کار متفاوت رئیس جمهوری در مراسم به اصطلاح معروف کلنگ زنی تعداد قابل توجهی مدرسه، در شبکه‌های اجتماعی با واکنش‌های متفاوتی روبه رو شد. برخی این کار را عوامانه توصیف و نقد کردند و رئیس جمهوری را به جای وقت گذاشتن برای این کارهای پیش پا افتاده! به انجام کارهای زیر بنایی رهنمود کردند. برخی هم این کار را در شأن رئیس جمهوری ندیدند. برخی هم رئیس جمهوری را تحسین کردند. البته بیان نظر متفاوت درباره این موضوع از سوی اهل قلم و جامعه، قابل تجلیل و بسیار قابل ستایش است.

این تشریفات در ایران، هم قبل و هم بعد از انقلاب اسلامی رواج داشت. رسم براین بود که در مراسم آغاز به کار پروژه‌های بزرگ و قابل توجه یا دارای شأنیت، برنامه تشریفاتی در زمین وسیع تدارک دیده می‌شد و همه مقامات محلی نیز حضور می‌یافتند. در مراسم رسمی مربوطه نیز سخنرانی‌های متعدد انجام می‌شد و مقامات بلندپایه برای کلنگ زنی دعوت می‌شدند. پس از اجرای ساعت‌ها برنامه تشریفاتی در یک زمین بایر و با امکانات فراوان، در نهایت دور دایره‌ای که روی زمین رسم شده بود، جمع می‌شدند و مقام ارشد با سلام و صلوات، کلنگ تزیین شده را برداشته و آن را بر زمین می‌زد و به این ترتیب به اصطلاح مراسم‌ کلنگ زنی اجرا می‌شد. البته اینکه چنین مراسم بیهوده‌ای چقدر بر بیت المال هزینه تحمیل می‌کرد و آیا این کلنگ بر زمین زده شده، به طرحی عظیم و قابل استفاده تبدیل می‌شد، خود جای طرح و بحث دارد که اکنون مجالی برای ورود به آن نیست. آنچه مسلم است اینکه تکرار این مراسم تشریفاتی برای همه مردم و مسئولان عادی شده و این رویه نیز کمتر آسیب شناسی شده است.

حالا در سفر استانی به خوزستان و در جریان اجرای احداث مدارس هم دست‌اندرکاران و دولتمردان می‌توانستند چنین مراسم تشریفاتی عَلَم کنند و در این چهارچوب نیز همه مقامات، وزرا ومسئولان استان به خط می‌شدند. اما در این سفر چنین نشد. آنچه در عکس‌ها و فیلم‌های منتشر شده مشخص است، نه جایگاهی برای سخنرانی درست شده، نه تعداد زیادی صندلی اجاره شده بود و نه تعداد زیادی گل برای زیبایی مراسم خریداری کرده بودند. از آن تشریفات کذایی خبری نبود. رئیس جمهوری، بسیار ساده و مردمی، به جای شرکت در مراسم کلنگ زنی، به کارگاه احداث مدرسه وارد شد، همانند کارگران ساختمانی ملات ریخت و آجر روی آجر گذاشت و این پیام را به دست اندرکاران و ایرانیان عزیز داد که اگر تصمیم داریم ایران را آباد کنیم و مدرسه بسازیم و پروژه‌های عظیم را برای رفاه آیندگان بنیان نهیم، ابتدا باید آجر روی آجر گذاشت و احداث بنا را آغاز کرد. پس آغاز مراسم احداث و ساخت بنا با کلنگ زدن مغایرت دارد. آن چه در فرهنگ ساختمانی ما مطرح است و برای کلنگ وظیفه تعیین کرده‌اند، تخریب و ویران کردن است. درست است که ویرانی مقدمه سازندگی است، اما به‌کار بردن مراسم کلنگ زنی در مقابل مقوله آجر روی آجر گذاشتن، مفهوم کار را تغییر می‌دهد. مگر در اصطلاح رایج به بناهایی که کهنه شده کلنگی نمی‌گویند؟ در واقع معنای کلنگی بودن یا کلنگی شدن این است که این بنا باید به‌وسیله کلنگ ویران شود.

معتقدم کار بدون تشریفات رئیس جمهوری در استان خوزستان در مراسم ساخت مدارس، سرآغاز تحول خواهد شد و در آینده دیگر مراسم کلنگ زنی به دور از تشریفات پرهزینه انجام خواهد شد. این شیوه جدید به مسئولان و مدیران این پیام را می‌دهد که برای ساختن ایران آباد و تأمین رفاه و آسایش مردم که ولی نعمت هستند، باید دست به‌کار شد و از این پس به‌جای کلنگ زنی که پیام ویرانی در خود دارد و البته بدون تشریفات و تحمیل هزینه‌های ویرانگر، تمام توان خود را بر اجرای پروژه‌‌ها بگذاریم. یعنی آجر روی آجر بگذاریم.