نکاتی که زائران ایرانی اربعین باید بدانند

دستگاه‌های فرهنگی و اجرایی دست اندرکار زیارت میلیونی اربعین مجموعه‌ای از توصیه‌های ساده و بسیار مفید را برای رفاه حال زائران ایرانی در مراسم اربعین حسینی ارائه کرده اند که می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات در مسیر حرکت تا کربلا و بازگشت به میهن جلوگیری کند.

خبرگزاری جمهوری اسلامی با انتشار اهم این نکات و توصیه‌ها تلاش می‌کند سهمی هر چند اندک در تسهیل این سفر داشته باشد تا این آیین عبادی بیش از پیش به فرصتی برای برخورداری‌های معنوی و اخلاقی تبدیل شود، آیینی که به باور بسیاری از کارشناسان، مدرسه اخلاق و انسانیت و آموزشگاه وحدت و برادری و میعادگاه محبان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و دلکده عبودیت و پرهیزگاری است.

***بخش اول/ پیش از حرکت
- توجه به اینکه عراق کشوری خارجی با شرایط و مقررات خاص خود است و داشتن گذرنامه با روادید کشور عراق لازم و حتمی است و برای همین ورود بدون مجوز، زائر را با عواقب قانونی سخت مواجه می‌کند.
- آمادگی کامل و برخورداری از سلامت جسمانی با توجه به مسیر طولانی (بر حسب مسیر فاصله از کربلا از ۷۰ تا ۵۰۰ کیلومتر پیاده روی است)، برای همین داشتن لباس گرم با توجه به سرمای هوا بویژه در شب‌های کویر و دارو‌های ضروری و مجاز و نیز لباس راحتی و کفش راحت برای پیاه روی ضروری است.
- هر جا زائر احساس کرد قادر به ادامه پیاده روی نیست توصیه می‌شود از خودرو‌های موجود برای ادامه مسیر یا رسیدن به کربلا بهره ببرد و هرچه مسیر نزدیکتر به کربلا باشد معمولا خودرو‌های صلواتی نیز قابل دسترسی است که روی خودرو پلاکارد (نقل الزوار مجانا) نصب شده است.
- کهنسالان، کودکان، بیماران قلبی، عصبی و زنان باردار حتی الامکان از سفر اربعین به دلیل مشقت‌هایی که دارد خودداری کرده و زیارت را به فرصت دیگری بعد از پایان اربعین و اتمام ازدحام جمعیت موکول کنند.
- اعتیاد در عراق، جرم است نه بیماری، به همین دلیل در صورت حمل مواد مخدر توسط هر فرد ابتدا با وی برخورد فیزیکی و سپس رسیدگی قضایی می‌شود و معمولا احکام قضایی علیه حاملین و تجارت کنندگان مواد مخدر بسیار شدید است.
- زائر از همراه داشتن وسایل زیاد خودداری کند و توصیه می‌شود وسایل همراه او شامل کوله پشتی، کیسه خواب، وسایل شخصی ضروری، مقادیری پول برای ضرورت و در صورت تمایل دفترچه یادداشتی برای ثبت خاطرات باشد.
- با توجه به استقرار خودپرداز‌ها در عراق به همراه داشتن کارت بانکی بلامانع است، اما لزومی به همراه داشتن مقدار زیادی پول نیست. البته این بدان معنی نیست که زائر تمهیدات لازم را در نظر نگیرد بلکه برای امنیت بیشتر او و پیشگیری از فقدان پول و یا سرقت احتمالی آن است.
- نیازی به همراه داشتن کارت پایان خدمت، کارت ملی و دفترچه بیمه نیست، فقط تصاویر آنرا در موبایل داشته باشید. مهمترین مدرک شناسایی برای زائر در عراق، گذرنامه با روادید معتبر است.
- از سفر انفرادی (به خصوص از سوی خواهران) اجتناب شود و تلاش شود به صورت کاروانی یا گروهی سفر انجام شود و خواهران همراه کاروان حرکت کنند.
- یکی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین مشکلات اربعین بحث گمشدگان و مفقودین و اموال گمشده افراد است که باید قبل از سفر، مشخصات فرد در گذرنامه و تلفن همراه و کوله پشتی شامل نام و نام خانوادگی، شهر و شماره تلفن در آن قید شود تا در صورت فقدان امکان تماس و باز گرداندن آن باشد.
- احتمال گم شدن کهنسالان و کودکان و بیماران بیشتر از بقیه است، اگر اصرار بر حضور این افراد وجود دارد حتما مشخصات فردی، شهر اعزام کننده، تلفن همراه یکی از همراهان در عراق، تلفنی از شهر اعزام کننده و بیماری احتمالی در کارتی درج و بصورت گردن آویز و یا در جیب افراد قرار داده شود.
- زائران توجه کنند که در پشت تلفن‌های همراه خود شماره دیگری جز شماره خط یاد شده قید کنند تا هنگام گم شدن تلفن همراه امکان تماس با شماره اضطراری میسر شود و در آخرین صفحه گذرنامه هم یک شماره تلفن قید شود که در صورت گم شدن آن بتوان در اسرع وقت آنرا به صاحبش باز گرداند.
- در سال ۹۶ بیش از ۲۰۰ دستگاه تلفن همراه و ۱۷۰ ساک و ۷۰۰ گذرنامه در کربلا پیدا شد که متاسفانه تلاش برای یافتن صاحبان ساک‌ها به نتیجه نرسید و تلفن‌های همراه هم با دشواری تمام به صاحبان آن برگردانده شد.
اگر این اقدامات ساده از سوی زائران محترم مراعات شود به گفته دستگاه‌های ذیربط بیش از ۹۰ درصد مشکل گمشدگان حل می‌شود و زائران از وقت و فرصت ارزشمند خود از نظر کمی و کیفی بهتر می‌توانند بهره‌مند شوند.

*** بخش دوم/ عبور از مرز
توصیه علما و مبلغان دینی این است که زائر بعد از آماده شدن معنوی، مادی و تدارکاتی برای زیارت اربعین حسینی از لحظه‌ای که پا را از منزل به سمت کربلا بیرون می‌گذارد بلکه از لحظه‌ای که نیت سفر به کربلا را می‌کند زائر حسینی محسوب می‌شود و باید اخلاق و رفتار حسینی را منعکس کند.
برهمین اساس مهمترین صفت زائر از دید دست اندرکاران زیارت میلیونی اربعین از لحظه خروج از منزل تا بازگشت به منزل داشتن صبر و حوصله و پرهیز از خودخواهی و زیاده طلبی است.
نکات ضروری و یا توصیه‌هایی که به زائران برای عزیمت به کربلا می‌شود به شرح زیر است:
- زائران خصوصا خواهران از همراه داشتن طلا و جواهر و اشیاء گرانبها جدا خودداری کنند و اگر ضرورتی برای همراه داشتن آن وجود دارد در حفظ آن بکوشند و هوشیاری لازم را داشته باشند.
- با توجه به کمبود امکانات رفاهی و اقامتی در نجف و کربلا، زائر از همان بدو سفر باید برنامه ریزی کند تا در سریعترین زمان ممکن زیارت‌ها را به جا آورده و از نجف و کربلا و دیگر اماکن زیارتی مانند کاظمین وسامراء خارج شود، زیرا فقط در کربلا در ایام ۱۵ روزه زیارت اربعین حسینی روزانه به طور میانیگن حدود ۴ میلیون نفر وارد شده و از آن خارج می‌شوند و باقیماندن در کربلا و نجف مشکلاتی از قبیل: افزایش ازدحام جمعیت بوجود می‌آورد که توصیه دست اندرکاران اجرایی و امنیتی مراسم نیست.
- اگر سفر هوایی باشد باید در فرودگاه‌های داخلی و فرودگاه‌های داخل عراق (بغداد، نجف یا بصره) در خصوص اجرای تدابیر قانونی و درج مهر خروج و ورود به گذرنامه صبر و حوصله وجود داشته باشد.
- اگر سفر زمینی باشد با توجه به احتمال ازدحام جمعیت در برخی ساعات یا روز‌ها در مرز زائر باید برای ساعاتی در پشت مرز و حین عبور از مرز معطلی داشته باشد که نیازمند سعه صدر و تحمل سختی در این مرحله است.
- احترام به دیگر زوار مخصوصا بزرگتر‌ها و افراد کم سن و سال و نیز افراد معلول و بیمار در اوقات ازدحام جمعیت خصوصا در مرزها، انعکاس اخلاق و رفتار حسینی است.
- توصیه به پرداخت صدقه و ذکر ادعیه‌های ویژه و طهارت کامل بدن به عنوان تمهیدات سفر اربعین توصیه می‌شود.
- ورود زائرین بدون ویزا و مهر ورود به خاک عراق غیر قانونی است و حداقل ۳ سال محکومیت به زندان را در پی خواهد داشت برای همین معطلی چند ساعته پشت مرز بهتر از چند سال زندانی شدن و یا چندین ماه معطلی است. درهمین راستا اطمینان از درج مهر خروج و ورود در گذرنامه نیز اکیدا توصیه می‌شود.
- عراق علی رغم داشتن مرز بسیار طولانی با ایران و روابط خوب میان دو کشور، یک کشور خارجی به حساب می‌آید و دارای قوانین و مقررات خاص خود است، بنابراین احترام به حاکمیت و قانون این کشور مورد تاکید مقام معظم رهبری، مراجع دین و تمامی مسوولان دولتی است.
- زائران بعد از عبور از مرز باید تکلیف خود را مشخص کنند که مایل به ادامه طریق با خودرو هستند یا پای پیاده تا سریعا بتوانند از نقطه مرزی دور شده و در بطن پیاده روی اربعین قرار گیرند.
- حتی الامکان زائران در استفاده از خودرو‌های جمعی تلاش کنند که سوار اتوبوس یا کامیون‌های باربند دار شده و از سوار شدن بر کامیون‌های روباز به دلیل خطر احتمال سقوط خودداری کنند.
- مرحله سوار شدن به خودرو‌های جمعی یکی از مراحل مهم انعکاس دهنده اخلاق و رفتار حسینی است و طبیعی است در این مرحله باید به زنان و کودکان و معلولان و بیماران اولویت داده شود، زیرا در عراق معروف است که هیچ زائری سردرگم نمی‌ماند و بالاخره جا و مکان برای استراحت موقت و یا وسیله نقلیه‌ای برای انتقال زائر امام حسین (ع) فراهم می‌شود.

***بخش سوم/ ورود به خاک عراق
زائر اربعین حسینی که از مرز عبور کرده و وارد خاک عراق شده عملا تبدیل به بخشی ازخیل عظیم شرکت کنندگان در آیین باشکوه اربعین حسینی می‌شود که در آن ملیت رنگ می‌بازد و همه به یک عنوان واحد 'زائر اباعبدالله الحسین (ع) ' محسوب شده و مورد خطاب قرار می‌گیرند.
- از این مرحله به بعد ایرانی، عراقی، هندی، پاکستانی، افغان و اروپایی و قریب ۸۰ ملیتی که در مراسم اربعین حسینی در کشور عراق شرکت می‌کنند، با یک چشم نگریسته می‌شوند و موکب داران به صرف زائر اباعبدالله الحسین (ع) بودن به آن‌ها با جان و دل خدمت می‌کنند.
بهترین قدردانی و تشویق برای موکب داران و دست اندرکاران پذیرایی و خدمت رسانی به زائران، تقدیر زبانی از خدمات آن‌ها با روی بشاش و خنده رو و نیز در آغوش گرفتن و بوسیدن پیشانی یا چهره‌هایی است که آثار داغی آفتاب در ساعات میانی روز و یا سوز سرما در سحرگاهان در آن هویداست.
بر اساس تجربه و نیز تاکید دست اندرکاران مراسم اربعین، یک زائر اربعین حسینی در مسیر حرکت به سمت کربلای معلا بهتر است پاره‌ای مسائل را که روح انسانی و الهی اربعین حسینی در آن متبلور است، رعایت کند.
- زائران ایرانی باید توجه کنند که عراق هنوز شرایط امنیتی دارد و تازه از جنگ با گروه تروریستی داعش خارج شده و طبیعی است که نیرو‌های امنیتی نسبت به هر چیزی به دیده شک و تردید و تهدید نگاه کنند بنابراین از عکاسی یا فیلمبرداری از اماکن یا مراکز امنیتی و سیطره‌ها (ایست‌های بازرسی) و یا انجام رفتار‌های شک برانگیز خودداری شود و در بازرسی‌ها و تفتیش‌ها و یا پرس و جو‌های احتمالی نیز باید کاملا صبور بود و حداکثر همکاری را با نیرو‌های امنیتی داشت.
- توصیه‌های ایمنی، حفاظتی و بهداشتی اکیدا باید رعایت شود و زائر در مسیر‌های از پیش تعیین شده حرکت کرده و از استفاده از راه‌های میانبر و نامتعارف و اعتماد به افراد یا رانندگان ناشناس برای رسیدن به کربلا خودداری کند.
- از گرفتن امانت و هدیه از افراد ناشناس اعم از کتاب، قرآن، مفاتیح الجنان، کادو، خودکار، ساک و امثال آن خودداری شود.
- از دریافت مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که تحت عنوان ثواب و نذری از مواکب ناشناس و بخصوص سیار در خارج از مسیر‌های تعیین شده، توزیع می‌شود، اجتناب شود.
- عدم اقدام به هرگونه کاری که به تقدس ارزشمند اربعین خدشه وارد کند همانند تکدی گری، خرید و فروش ارز و ... و در مقابل باید الگو‌هایی از رفتار‌های اسلامی همانند احترام به بزرگتر‌ها و رعایت احکام حجاب رعایت شود.
-عرف حجاب در عراق چادر و آنهم مشکی است لذا چادر رنگی و مانتو و روسری مورد قبول جامعه عراقی نیست.
- شرکت در مراسم عزاداری در موکب‌ها از مواردی است که به زائران ایرانی توصیه می‌شود. خصوصا وقتی یک موکب عزاداری عراقی از کنار آن‌ها عبور می‌کند خوب است مسافتی حتی به اندازه چند قدم را با آن همراهی کنند.
- عدم خروج از مسیر‌های تعیین شده برای راهپیمایی در مسیر نجف - کربلا و عدم ورود به مسیر ماشین رو ضروری است، زیرا متاسفانه سال گذشته بخاطر حضور زوار پیاده در مسیر ماشین رو چند نفر در اثر برخورد خودرو با آنان جان باختند.
- عدم توجه به شایعات و جلوگیری از انتشار آن در مواکب یکی از مسوولیت‌های مهم زائران در ایام اربعین حسینی است که باید زائران ایرانی نیز به آن توجه جدی کنند.
- با توجه به تشابه فراوان ظاهری میان موکب ها، به خاطر سپردن آدرس موکب محل اقامت یا استراحت، آدرس دقیق آن‌ها و اخذ کارت موکب و از همه مهمتر شماره عمود (تیر چراغ برق) که موکب در نزدیکی آن است، یکی از راه‌های پیشگیری از مفقود شدن و جا گذاشتن وسایل در یک موکب است.
- دقت در حفظ امنیت برای جلوگیری از سرقت و آتش سوزی نیز بسیار مهم است و زائر حسینی باید از خودسری در تامین برق خودداری کرده و حتما از موکب داران در این خصوص برای شارژ تلفن همراه یا مسائل دیگر کمک بطلبد.
- دقت کنیم که ما از مردم عراق طلبکار نیستیم، آنان میزبانان بسیار کریمی هستند که آنچه دارند در طبق اخلاص می‌گذارند و خالصانه در خدمت زوار هستند و بابت آن باید به آن‌ها دستمریزاد گفت و سپاسگزار بود.
- هر زائر ایرانی می‌تواند سفیر دوستی ایران با برادران عراقی و دیگر ملت‌های حاضر در اربعین حسینی باشد و ذهنیت زیبا و مثبتی را از شهروند ایرانی در اذهان دیگر ملت‌های حاضر در اربعین حسینی ایجاد کند.
- بهتر است زوار محترم با عرف مردم عراق آشنا شوند مثلا عرف پذیرایی در منزل سه روز است نه بیشتر و از باقیماندن در منازل بیش از حد متعارف خودداری کنند.
- دقت در تعاملات و برخورد‌ها و سخنانی که در طول سفر اعم از هنگام گرفتن غذا، استراحت و پرسیدن سوال و ... بر زبان جاری می‌شود بسیاری ضروری است. استفاده از کلمات و واکنش‌ها و نیز زبان بدن مناسب بسیار مهم است بویژه آنکه بسیاری از مردم عراق به خصوص در کربلا و نجف و کاظمین با زبان فارسی نسبتا آشنایی دارند.
- احتمال گرفتن فیلم و تصویر از برخی برخورد‌های نامناسب و انتشار آن از سوی جریان‌هایی که خواهان تخریب روابط دو کشور هستند، در اربعین امسال با توجه به رویداد‌های مشابه هفته‌های اخیر بسیار جدی و مراقبت در این زمینه مورد تاکید است.
- با توجه به نظرات علما از جمله حضرت آیت الله سیستانی و بسیاری از مراجع ایران مبنی بر قبول زیارت در ایام اربعین و نه فقط روز اربعین بنابراین زایران در صورت وصول زودتر به کربلا، پس از زیارت، کربلا را ترک تا به مشکلات بعد از مراسم برخورد نکنند.
- دقت داشته باشیم که قبل از اتمام مدت روادید نسبت به خروج اقدام شود، زیرا اقامت غیر مجاز در عراق جریمه سنگینی خواهد داشت به این شکل که جریمه روز اول ۳۰ دلار و به ازاء هر روز اضافه ۱۰ دلار به مبلغ جریمه افزوده می‌شود.
- توجه داشته باشیم که در روز‌های پایانی یا هنگام برگشت از سفر اربعین این تنها ما نیستیم که احساس خستگی داریم همه دست اندرکاران، خدام عتبات و موکب داران و همچنین سائر زائران نیز خسته هستند و باید صبر و تحمل لازم را داشته باشیم و مراقب تحریک پذیری خود و دیگران باشیم.
- طبعا خروج میلیونی افراد و زواری که در طول حداقل دو هفته وارد شهر کربلا شده و اکنون حداکثر طی دو روز می‌خواهند از کربلا خارج شوند با مشکلات بسیاری همچون کمبود وسیله نقلیه و ازدحام جمعیت و ... مواجه خواهند شد و در این مرحله نیز باید صبر و حوصله به خرج داد.
- به دلیل جمع آوری موکب‌های عراقی از بعد از ظهر اربعین، زائرین نسبت به خروج از کربلا باید سریعتر اقدام کنند تا در میانه راه با نبود تدارکات و محل استراحت مواجه نشوند.
- از سفر به اماکن غیر مطمئن خودداری باید کرد و باید از همان راهی که زائر آمده به همان ترتیب برگردد به میهن برگردد.
- عبور از مرز به دلیل ازدحام جمعیت نیز لحظه تجلی مجدد صبر و حوصله زائران حسینی است و باید از ازدحام و عجله خودداری کرد تا در روند خروج زائران تسریع شود و این مرحله نیز با آرامش و بدون مشکل انجام پذیرد.

** نکته پایانی
این نکات بر اساس تجربه ناشی از مسائل و مشکلاتی است که برای هزاران زائر طی سال‌های اخیر بوجود آمده و از سوی دست اندرکاران این مراسم تهیه و تدوین شده است.
بر این اساس رعایت نکات یاد شده علاوه بر تضمین آسایش برای زائر، صرفه جویی بسیار در وقت و انرژی او خواهد داشت تا بهتر بتواند بر روی اصل زیارت و اهداف معنوی آن تمرکز کند.
گفتنی است: بخشی از این گزارش نتیجه ملاحظات مطرح شده در نشست‌های دست اندرکاران ایرانی و عراقی اربعین و بخش عمده آن نیز با استفاده از نکات مطرح شده از سوی 'میر مسعود حسینیان' سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در کربلا تهیه و تدوین شده است.