مراحل تربيت ديني

پارسینه-گروه فرهنگی: یکی از دغدغه های والدین و نهادهای آموزشی این است که فرزندان و نسل جدید را بر اساس اصول دینی تربیت کنند و بتوانند آنها را در مسیر ارزش های دین قرار دهند. از این رو آگاهی از روند و روش درست تربیت دینی برای والدین و مسئولان آموزشی لازم است. در همین راستا باید یادآور شد که در تربيت ديني پنج مرحله به طور طبيعي وجود دارد كه اين مراحل به صورت مستمر و منظم يكي پس از ديگري فراهم و امكان پذير خواهد شد.

انس ديني

اولين مرحله تربيت ديني،انس ديني است. كودكي كه در سالهاي اول زندگي با قرآن و نماز خواندن پدر و مادر و راز و نياز ما آشنا مي شودو در سه يا چهار چهار سالگي در كنار ما جانماز پهن مي كند و به تقليد از ما قيام، قنوت، ركوع و سجده اي بر پا مي كند كم كم زمينه اي در او ايجاد مي شود به نام انس و الفت ديني. وقتي فرزند ما در كنارمان سجده و ركوعي كرد و سلام نماز را داد و ما دستش را به گرمي فشرديم و يك لبخند رضايت بخش در صورت او شكوفا گرديد،به يادش مي ماند كه هر موقع اين حركات را انجام داده از ما يك پاداش دروني و رضايت بخشي را دريافت كرده، اين رفتارها او را كم كم به نوعي تعلقات ديني گرايش خواهد داد كه پايه آن انس و الفت با دين است.

در روانشناسي به اين پديده شرطي كردن مي گويند به اين صورت كه اگر دو امردر مجاورت يكديگر قرار بگيرد و با حضور يكي ديگري هم حضور پيدا كند،كودك كم كم بين اينها پيوندي برقرارمي كند كه به آن پيوند شرطي برقراركردن گفته مي شود. كودك در سالهاي بعدي كه زندگي مستقلي را دنبال مي كند هر موقع به ياد مي آورد كه وقتي نماز مي خواند سيماي ما شاد مي شد و او را تشويق مي كرديم در او شوق و علاقه به دين بوجود مي آيد.

عادت ديني

وقتي كاري را بارها و بارها تكرار كرديم اين عمل در شخصيت ما نفوذ مي كند و استوارو پايدار مي شود، مثل عادت نظم، سحرخيزي، مسئليت پذيري يا هر عادت ديگر. از خصوصيات مهم دوران كودكي و دبستان عادت پذيري است. اگر ما در اين سالها همت كنيم و عادت ارزشمندي را در فرزند يا دانش آموز به وجود بياوريم در سالهاي بعد نيازي به صرف نيرو و هزينه زیاد نخواهد بود. در سن دبستان عادت ديني بهتر جايگزين مي شود مثلا ما بايد بچه ها را به خواندن نماز اول وقت تشويق كنيم و عادت دهيم و به آنها ياد دهيم كه صبحها قدري زودتر بيدار شده آماده نماز شوند. همچنين بايد تلاش كنيم كه قرآن را در حد ظرفيت و بر اساس جاذبه هايي كه ما بر ايشان داريم ايجاد مي كنيم حفظ كنند. حفظ آيات قرآن و سوره هاي كوتاه آن را در سالهاي بعد او را مصون مي دارد. و وقتي فرزندان به سن تكليف مي رسند بايد مسائل شرعي و تكليفي را بر ايشان بيان كرد.

معرفت ديني

مرحله سوم معرفت و تفكر ديني است كودكي كه در سالهاي پيش دبستاني و دبستاني با آداب ديني انس پيدا مي كند و عادات ديني در او به وجود مي آيد بايد در سالهاي راهنمايي معرفت ديني پيدا كنددر اين مرحله ما بايد از طريق دليل و استدلال و نيز تعقل و تحليل مسائل ديني با ذهن آماده و مستعد او ارتباط برقرار سازيم و با او صحبت كنيم. از نظر ساختار ذهن سن 13 سالگي دوره رشد انتزاعي يا رشد تدريجي تفكر است، يعني تفكر مي تواند به درجه اي برسد كه انسان در غياب اشيا هم درباره آنها فكر مي كند در حالي كه در سال هاي قبل از راهنمايي رشد و تفكر انتزاعي حاصل نشده است.

پس ما مي توانيم در دوره راهنمايي با آمادگي بيشتري از معرفت ديني و انديشه و تفكر ديني صحبت كنيم و به پرسش هايي كه نوجوانان راجع به دين دارند، پاسخ بگوييم و استنباط، فهم، آگاهي و ادراك آنها را در اين مرحله بالا ببريم.

شاكله ديني

مرحله چهارم، شاكله ديني است اگر در گام سوم معرفت ديني ايجاد شد،گام چهارم شاكله ديني است؛ يعني تمام تار و پود وجود او، نگاه او،توجه او و سخن او، همه و همه جنبه شخصيت بارز ديني پيدا كند و دين در وجود او كاملا متجلي و متبلور شود. اين گفته اند دوستي برگزين كه ديدن او تو را به ياد خدا بيندازد،به همين علت است؛به چهره اش نگاه مي كنيد به ياد خدا مي افتيد.

خود جوشي ديني

مرحله پنجم خودجوشي ديني است. يعني وقتي شخصيت او از نظر ديني كاملا شكل گرفت،در آن مرحله از يك نيروي خود جوش استفاده مي نمايد و به دنبال عشق بر تر حركت مي كند. او ديگر سري شوريده دارد و به دنبال گمشده اي به نام عشق بر تر است. عشق برترعشق خدايي و الهي است.اگر به عشق برتر رسيد، ديگر به سادگي تحت تاثير جاذبه هاي نفساني و دنيايي قرار نمي گيرد.

حاصل تلاش ما به عنوان پدر و مادر نبايد تنها معرفت ديني باشد بلكه بايد شاكله ديني باشد. فرزندي كه از زير دست ما بيرون مي آيد و بعد به دبيرستان و دانشگاه و جامعه قدم مي گذارد نبايد طعمه تهاجم فرهنگي بيگانگي قرار گيرد و خود را ببازد،اگر او تنها داراي علم ديني باشد ممكن است لغزش پيدا كند،اما اگر شاكله ديني داشته باشد مي تواند مقاومت كند و اگرخود جوشي ديني داشته باشد تسخير ناپذير خواهد بود.