"مخمل" پسر محبوب پدر عروسک‌ها

بزدوده این روزها به دنبال اجرای دوباره نمایشی با نام "آهای تو دیگه کی هستی" بعد از 20 سال است. این نمایش تئاتر عروسکی کودک و نوجوان است و به صورت تئاتر سایه اجرا خواهد شد. اجرای دوباره این نمایش بهانه‌ای شد تا با عادل بزدوده درباره تئاتر سایه و بعد از آن جایگاه تئاتر عروسکی کودک و نوجوان به گفتگو بنشینیم.

* بعد از مدت‌ها تصمیم گرفتید تئاتری متفاوت از نوع تئاتر کودک و نوجوان را به روی صحنه ببرید. دلیل اجرای دوباره نمایش "آهای تو دیگه کی هستی" چیست؟

- تئاتر عروسکی "آهای تو دیگه کی هستی" برای اولین بار 20 سال پیش با همکاری کانون پرورش فکری کودک و نوجوان اجرا شد، نمایشی متفاوت با استفاده از تکنیک سایه که توانست برای بسیاری از مخاطبان جذاب باشد اما از بعد از آن سال استفاده از عروسک های سایه برای تئاتر کودک و نوجوان در کشور منسوخ شد.

نباید فراموش کرد که در حال حاضر در کشور بهروز غریب‌پور، من و اردشیر کشاورزی تنها کسانی هستیم که توانایی اجرای تئاتر سایه را داریم. همین مسئله سبب شد شرایطی را فراهم کنم تا نمایش "آهای تو دیگه کی هستی" را دوباره با یک گروه جوان به روی صحنه ببرم تا نه تنها این نوع از تئاتر را دوباره زنده کنم، بلکه بتوانم شرایطی را فراهم کنم تا با اجرای این نمایش راهی برای آموزش تئاتر سایه آن هم برای کودک و نوجوان ایجاد شود. البته خیلی دوست داشتم که با همان گروه قبلی این کار را دوباره اجرا کنم اما چنین امکانی وجود ندارد. اما برای آن که یاد و خاطره دوستان هنرمندی را که در آن زمان با من همکاری کردند زنده نگه دارم از موسیقی و صداهای ضبط شده هنرمندان همکار در اجرای 20 سال پیش استفاده خواهم کرد.

* برای اجرای این نمایش از ابزار و عروسک‌های اجرای اول استفاده خواهید کرد یا دوباره بازسازی می‌شود؟

- خوشبختانه بخشی از عروسک‌های مورد نظر سالم و قابل استفاده است و تنها بخش اندکی از این عروسک ها نیاز به بازسازی دارند. درباره طراحی صحنه نیز باید بگویم که تصاویر اجرای آن زمان این تئاتر موجود است و با استفاده از آن تصاویر طراحی صحنه برای اجرای جدید انجام خواهد شد.

در واقع این مسئله ادای دین من به سه تن از دوستانم است که 20 سال پیش در اجرای این نمایش با من همکار بوده و امروز از دنیا رفته اند؛ زنده‌یادان بیژن نعمتی شریف طراح و سازنده عروسک، کامبیز صمیمی مفخم طراح صحنه و حمید حمزه شاعر شعرهای این نمایش سه هنرمندی هستند که در تولید و اجرای این نمایش با من همکاری داشتند.

* این روزها تئاتر عروسکی کودک و نوجوان کمتر به روی صحنه می رود، علت این اتفاق چیست؟

- این اتفاق دلایل مختلفی دارد که مهمترین دلیل می توان به سیستم آموزشی نسبت داد. متاسفانه زمانی که دانشجویان تئاتر فعالیت در رشته تئاتر عروسکی را انتخاب می‌کنند، تنها 2 واحد برای تئاتر عروسکی کودک و نوجوان دارند و این زمان کمی برای آشنایی و یادگیری تئاتر عروسکی کودک و نوجوان است. همین مسئله سبب می شود تا دانشجویان این رشته هنری کمتر به سمت این گونه تئاتری بروند. حال تصویر کنید که دانشجویان آموزش مناسبی در رابطه با تئاتر عروسکی سایه به خصوص برای کودک و نوجوان نمی بینند و تنها زمانی آموزش های مورد نظر در این زمینه را می بینند که به صورت تصادفی کاری به آنها پیشنهاد شود، آن زمان است که کارگردان مجبور است همه چیز را به هنرمند جوانی که با وی همکاری می کند آموزش دهد. این آموزش ها به خصوص در رابطه با تئاتر سایه از نوع در دست گرفتن عروسک تا زاویه ای که باید با پرده داشته باشد تا نوع نورپردازی را شامل می شود.

البته آموزش چنین هنری به هنرمندان جوان بسیار خوب بوده و افرادی مثل من از دل و جان این کار را انجام می دهیم اما نباید فراموش کرد که چنین آموزشی برعهده دانشکده های تئاتر است و اگر نظر من را بخواهند باید یک دپارتمان جداگانه برای تئاتر عروسکی کودک و نوجوان در نظر گرفت.

* زمانی شاهد آن بودیم که تئاتر عروسکی کودک و نوجوان در تلویزیون حضور پررنگی داشت، اما سال ها است که چنین برنامه هایی در تلویزیون هم ساخته نمی‌شود. خود شما خالق بسیاری از عروسک‌های محبوب دهه 60 و 70 بودید.

- این مسئله بر می‌گردد به نوع افرادی که در سطح مدیریت صدا و سیما حضور دارند و آقای ضرغامی در مقام رئیس رسانه ملی می‌تواند پاسخگوی این مساله باشد که چرا سریال‌های فاخر عروسکی ساخته نمی‌شود. زمانی مدیرانی اتاق فکر تلویزیون را تشکیل می دادند که آگاهی کامل به تاثیر برنامه هایی چون سریال‌های عروسکی برای کودک و نوجوان داشتند و سرمایه‌گذاری مناسبی نیز در این زمینه انجام می دادند، نتیجه این برنامه‌ریزی‌ها ساخت سریال های عروسکی ماندگاری چون "خونه مادربزرگه" ، "هادی و هدا"، "زی زی گولو" و ... بود اما در مقطعی ساخت این فیلم ها در تلویزیون متوقف شد. اما بعد از سال ها دوباره برنامه های عروسکی برای کودک و نوجوان به روی آنتن آمد. اما این آثار بعضا برنامه‌های سخیفی از ذهن کوچک افرادی است که کمترین آشنایی با این هنر ندارند. این برنامه ها معمولا شامل یک عروسک، یک مجری و چند کودک می شود.

زمانی افرادی مانند خانم‌ها خامنه، شمشکی، میرجهانگیری تهیه‌کنندگی برنامه های کودک و نوجوان را برعهده داشتند، اما امروز این افراد حضور ندارند که راهنمایی لازم در این زمینه را به تهیه‌کنندگان جوان بدهند. طی سال های اخیر پخش سریال کلاه قرمزی در تعطیلات نوروز نشان می دهد که هنوز علاقه از سوی جامعه برای تماشای چنین سریال هایی وجود دارد، چرا که افرادی مانند ایرج طهماسب و حمید جبلی به خوبی با هنر تئاتر عروسکی کودک و نوجوان آشنا بوده و آن را اجرا می کنند. البته نباید فراموش کنیم که این سریال تنها برای کودک و نوجوان نبوده و موضوعات روز جامعه را به زبان کودکانه بیان می کند.

به هر حال اگر مدیران تلویزیون کمی در این زمینه بیشتر فکر کنند، به دنبال هنرمندانی که با برنامه های عروسکی کودک و نوجوان آشنا بوده، بروند و برای تولید سریال های عروسکی هزینه کنند. عزت الله ضرغامی به عنوان رئیس سازمان صدا و سیما باید پاسخگوی این مسئله باشد که چرا جای برنامه های عروسکی در تلویزیون خالی است.

* از بین سریال های عروسکی که تا امروز در تلویزیون کار کرده اید، کدام را بیشتر دوست دارید؟

- من در سریال‌های عروسکی مختلفی در تلویزیون کار کرده ام که از آن جمله می توان به "خونه مادربزرگه"، "هادی و هدا"، "زی زی گولو" و ... حضور داشته و شخصیت های عروسکی بسیاری را خلق کرده ام. اما محبوب ترین عروسک من طی سال ها فعالیتم "مخمل" در "خونه مادربزرگ " بوده است. البته در این مجموعه شخصیت های دیگری چون نوک طلا، نوک سیاه را نیز خلق کرده ام. زمانی که این نقش ها را در سریال "خونه مادربزرگه " بازی می کردم، تنها 35 ساله بودم اما بهترین دوران کاری من با حضور مرضیه برومند بود.