پاسخ علامه طباطبائی به سوال خبرنگار کویتی درباره امام حسن

نیمه ماه رمضان سال سوم هجرت بود که در مدینه چشم به جهان گشود. او سى سال کنار پدرش زندگی کرد و پس از شهادت پدر، 10 سال هدایت امت را به عهده داشت. در چنین روزی بود که نخستین فرزند فاطمه(س) و علی(ع) در این جهان چشم گشود.

حکمت و علم آموزی از پیامبر خاتم

نخستین نوه پیامبر گرامی از همان دوران کودکی از نبوغ سرشاری برخوردار بود. او در کودکی آیاتی از وحی را که پیامبر اکرم(ص) در منبر مسجد می خواند، می‏شنید و همه را حفظ می‏کرد و وقتی به خانه می‏رفت‏ برای مادرش می‏خواند.

پیامبر(ص) اولین فرزند دخترش را بسیار دوست می داشت، آنچنان که درباره او می گوید: « هر کس می‏خواهد آقای جوانان بهشت را ببیند به حسن علیه السلام نگاه کند». نقل است که روزی پیامبر اکرم(ص) به منبر رفت و امام حسن(ع) را در کنارش نشانید و نگاهی به مردم کرد و نظری به امام حسن علیه السلام انداخت و فرمود: «این فرزند من است و خداوند اراده کرده که به برکت و جود او بین مسلمانان صلح را برقرار سازد».

از ذکاوت و علم او در کودکی سخن بسیار گفته شده است، چنان که یک بار به اذن پدرش، علی(ع) شش سوال مبهم فرستاده پادشاه روم را با حکمتش پاسخ گفت و حاضران را متحیر ساخت.

او را کریم اهل بیت می نامیم

فرزندی که ثمره ازدواج بهترین زوج عالم بود و در کانون گرم پاک ترین انسان های عالم پرورش یافت، خوی و خصلتی یافت که او را به کریم خاندانش می شناسیم. امامی که در بذل و بخشش و کمک به نیازمندان سرآمد بود. هیچ نیازمندی از در خانه اش دست خالى برنمى گشت و هیچ پریشان دلی جز آن که با سخنان امامش آرام شود از آنجا نمی رفت و آن قدر بخشش داشت که در طول عمر خود دو بار تمام دارایى اش را در راه خدا بخشید.

به حکیمانه سخن گفتن شهرت داشت

حکمت و اخلاق شیوه ای است که میراث ماندگار پیامبر(ص)، امام علی(ع) و فرزندان بزرگوارشان است. میراثی که سومین امام نیز به آن شهرت بود.

حسن ابن علی (ع) در گفتاری این چنین گفته است که: «اى فرزند آدم! از حرام‏هاى الهى خود را پاک نگهدار، عابد خواهى بود. راضى به آنچه خدا تقسیم کرده باش، بى نیاز خواهى بود. با همسایگانت خوب رفتار کن، مسلمان خواهى بود. با مردم همان گونه رفتار کن که دوست دارى با تو رفتار کنند، عادل خواهى بود.»

دکتر رسول جعفریان، مورخ ، محقق تاریخ اسلام و مولف آثار دینی و تاریخی در مطلبی در این باره به تفصیل سخن گفته و مثال های متعددی از سخنان حکمت آمیز این امام نقل کرده است.

همچون نامش، رفتار می کرد

از فرزند پیامبری که به حسن خلق عظیم مشهور است و به عیادت کسی می رود که هر روز بر سرش خاکستر و زباله می ریخت، جز این نمی توان انتظار داشت که داستان هایی از خلق نیکویش بر زبان ها جاری شود. چنان که نقل شده :

« مردى از شامیان از سفری که به مدینه داشت گوید: روزى در مدینه شخصى را دیدم با چهره‌اى آرام و بسیار نیکو و لباسى در بر کرده که به طرز زیبایى آراسته و سوار بر اسب. در باره او پرسیدم. گفتند: حسن بن على بن ابى‌طالب است.
خشمى سوزان سر تا پاى وجودم را فرا گرفت و بر على بن ابى‌طالب حسد بردم که چگونه او چنین پسرى دارد. پیش او رفته و پرسیدم آیا تو فرزند على هستى؟

وقتى تأیید کرد، سیل دشنام و ناسزا بود که از دهان من به سوى او سرازیر شد. پس از آن که به ناسزاگویى پایان دادم از من پرسید: آیا غریب هستى؟ گفتم: آرى. فرمود: با من بیا، اگر مسکن ندارى به تو مسکن مى‌دهم و اگر پول ندارى به تو کمک مى‌کنم و اگر نیازمندى، بى‌نیازت سازم. من از او جدا شدم در حالى که در روى زمین محبوبتر از او نزد من کسى نبود.»

برخورد امام با حسدها و کینه ورزی ها

با او شب و روز می زیستند و سخنانش را می شنیدند و رفتار نیکو و سنجیده اش را می دیدند، اما جای بسی شگفتی است که ذره ای او را نشناخته و به نقد کارهایش پرداختند. شاید از روی حسد و کینه ورزی بود که به او تهمت زدند که 50 زن گزفت و طلاق داد تا نگاه مردم به او را عوض کنند و او را مردی دنیا طلب معرفی کنند.

و وقتی در جنگ با معاویه صلح را پذیرفت، او را متهم به سازش کرده و از او رو گرداندند. و پس از آن داستان صلح امام حسن(ع) را در تقابل با قیام امام حسین(ع) قرار دارند و تلاش نکردند که تفاوت های این دو حرکت به مصلحت زمانه را درک کنند. نفهمی که در طول تاریخ هم ادامه یافت.

پاسخ علامه طباطبائی به خبرنگار کویتی

او حتی بین ما شیعیان نیز غریب است. چنانچه علامه طباطبایی درباره اش گفت: «آن حضرت بین ما شیعیان هم یک چهره متهم است.»

در اوایل پیروزی انقلاب خبرنگار یک مجله کویتی برای گفت و گو با مرحوم علامه طباطبایی(ره) به ایران آمدند. سوالاتی با موضوعات مختلف حدیث، کلام، فقه، اصول، تاریخ و حکمت مطرح شد تا اینکه به مساله امامت و قضیه امامت امام مجتبی (ع) رسید. مصاحبه کننده پرسید: «شما درباره صلح امام مجتبی (ع) چه نظری دارید و آن را چگونه توجیه می‌کنید؟»

مرحوم علامه که در طول مصاحبه با اشتیاق و با سعه صدر به سؤالات پاسخ می‌داد، با شنیدن پرسش های نادرست خبرنگار درباره شخصیت امام حسن، ناراحت شد و برافروخت و پس از دقایقی گفت: «آقا، آقا، آقا! مثل اینکه امام حسن مجتبی (ع) در زندگی و در امامتش مرکتب خلافی شده و در طول تاریخ هر کسی به نوعی مسأله را توجیه کرده و حالا هم نوبت به من رسیده که من چگونه آن را توجیه کنم. این چه سؤالاتی است که مطرح می‌کنید؟ وای بر ما که امام مجتبی (ع) در بین شیعه یک چهره مظلوم و نعوذبالله گنه‌کار است که عملکردش احتیاج به توجیه دارد. مظلومیت امام حسن (ع) به این نیست که قبرش چراغ و گنبد و بارگاه ندارد. ما تا اسم مظلومیت امام مجتبی (ع) را می‌آوریم، مسأله قبر و زائر و چراغ و فرش و گنبد را مطرح می‌کنیم. مظلومیت امام مجتبی (ع) به این است که آن حضرت بین ما شیعیان هم یک چهره متهم است.»

محققان حوزه دین و تاریخ همواره سعی کرده اند تا وقایع زندگی و صلح امام حسن(ع) را به درستی شرح کنند تا گوشه ای از این مظلومیت را بزدایند.

او را با سخنانش بشناسیم

از او خوانده ایم که فرمود: «بکوشید که دلهایتان ظرف دانش باشد و چراغ هدایت. آنگاه از جانتان علم و از دلتان نور به امت اسلامی افاضه می شود.» و در روزهای آخر عمرش ابن حنفیه را خواست تا سخنانی بگوید که انسان ها را زنده می کند.

امام عصر در آیینه کلام جدش

روایاتی از امام حسن(ع) داریم که از آخرین فرستاده این خاندان سخن می گوید و آخرالزمان را به تصویر می کشد:

«نفر دوازدهم، مهدی از ما است که نخستین آنان علی بن ابیطالب و آخرین آنها نهمین فرزند من است که امام قائم به حق است. خداوند زمین مرده را به وسیله او زنده می کند و دین حق را بر تمام ادیان پیروز می گرداند. برای او غیبتی است که در آخر الزمان، گروه هایی در آن، از دین برمی گردند و گروه‌هایی دیگر بر آئین خود استوار می مانند و در این راه آزارها می بینند، به آنها گفته می شود این وعده کی واقع خواهد شد اگر راست می گویید. آنانکه بر این آزارها و تکذیب ها صبر کنند مانند کسی هستند که شمشیر به دست گرفته در پیشاپیش رسول اکرم صلی الله علیه و آله جهاد کند. همه خیرها در آن زمان است، زیرا قائم ما قیام می کند و همه این حوادث را از بین می برد.»

40 کتاب برای شناخت امام دوم شیعیان

در این قسمت به معرفی 40 کتاب ارزشمند در موضوع زندگی و شخصیت و تحلیل عصر امام حسن مجتبی پرداخته ایم که توسط گروه خبرآنلاین در جدول زیر دسته بندی شده است:

در این روز مبارک بر او و تمام خاندان بزرگوارش سلام و درود می فرستیم که برای برقراری حق و عدالت زیستند و همچون ستارگانی در کهکشان الهی درخشان ماندند.