جزئیاتی دقیق از کاغذ و مرکب‌هایی که امنیت تعرفه‌های اخذ رای را برعهده دارند

شور و حال انتخاباتی ناشی از رویارویی جناح‌های مختلف سیاسی و نتیجه‌ی تبلیغات نامزدها نهایتا قرار است روی کاغذهای تعرفه‌ی اخذ رای یا همان کاغذهایی که تجمیع‌شان سرنوشت انتخابات را روشن می‌کند، ثبت و ضبط شود و صندوق‌های رای به عنوان مخازن دموکراسی کشور؛ با پر شدن میلیون‌ها برگ‌ رای ملت این‌بار معنای مشارکت قرار است داشته باشد. اما نحوه‌ی چاپ و آماده‌سازی تعرفه‌های رای، تعداد آن‌ها، میزان کاغذ مورد استفاده برای چاپ و آماده‌سازی آن‌ها؛ در کنار چگونگی تامین امنیت چاپ و توزیع کاغذهایی که سرنوشت چند ساله‌ی کشور را در خود جای می‌دهند؛ یکی از موضوعاتی‌ست که باتوجه به در پیش بودن انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان در اسفند ماه سال جاری؛ می‌تواند برای هر شهروندی جالب باشد.

کلیاتی پیرامون چاپ تعرفه‌های اخذ رای

به گفته‌ی معاون توسعه‌ی مدیریت و منابع انسانی وزارت کشور در گفت‌وگو با ایلنا؛ چاپ تعرفه‌ها از آغاز فرآیند یعنی طراحی، بررسی، ارزیابی، تالیف، لیتوگرافی، چاپ، صحافی و بسته‌بندی معمولا حدود 3 ماه زمان می‌برد. چاپ تعرفه‌های موردنیاز برای انتخابات اسفند ماه نیز حدودا از مهرماه سال 1394 آغاز و در آذرماه به پایان رسید. امسال تعداد تعرفه‌های چاپ شده برای انتخابات روی‌هم رفته 130 میلیون برگه و برای هر انتخابات؛ مجلس و خبرگان هریک 65 میلیون برگ عنوان شده است.

چاپ و آماده‌سازی تعرفه‌های انتخاباتی باتوجه به نوع دستگاه‌ها و تجهیزات طراحی، لیتوگرافی، چاپ و بسته‌بندی و درنظر گرفتن فاکتورهایی مثل ظرفیت چاپ و انبارداری، تجربه‌ی طراحی و چاپ اوراق بهادار اسناد و اوراق امنیتی، تجربه‌ی موفق در چاپ تعرفه‌‌های اخذ رای در سنوات گذشته انتخابات، لحاظ نمودن شاخص‌های امنیتی و حفاظتی در طراحی، رنگ‌آمیزی تعرفه‌های اخذ رای، کنترل همه‌جانبه‌ی حفاظتی در کلیه مراحل تولید و چاپ و تمامی بخش‌ها و قسمت‌های چاپخانه سفارش داده می‌شود. بر همین اساس و باتوجه به سابقه‌ی چاپخانه بانک ملی که سالیان متمادی و دوره‌های مختلف در امر چاپ تعرفه‌ها به لحاظ وجود فضا، امکانات و تجهیزات موردنیاز تجربه لازم را داشته؛ این دوره نیز در امر چاپ و آماده‌سازی تعرفه‌های اخذ رای انتخابات با وزارت کشور همکاری دارد.

ویژگی‌های کاغذهایی که برای چاپ برگ‌های رای استفاده می‌شوند

جواد ناصریان (معاون توسعه‌ی مدیریت و منابع انسانی وزارت کشور) درباره‌ی نوع کاغذهای مورد استفاده برای چاپ تعرفه‌ها نیز به خبرنگار ایلنا می‌گوید: برای چاپ تعرفه‌ها از کاغذ تحریر 70 گرمی مرغوب استفاده می‌شود که به‌صورت متمرکز توسط چاپخانه بانک ملی تهیه شده و وزارت کشور؛ راسا؛ به‌صورت مستقیم درخصوص تهیه کاغذ اقدامی انجام نمی‌دهد.

به گفته او؛ وزارت کشور صرفا مشخصات و ابعاد و میزان نیاز به کاغذ را اعلام و باتوجه به مشخصات ارائه شده؛ چاپخانه موظف به تهیه، چاپ و تحویل برگ تعرفه‌های اخذ رای می‌شود. البته کاغذهای مذکور با کاغذهای 70 گرمی معمول که ممکن است در چاپ و انتشار موارد مختلف استفاده شوند، تفاوت داشته و چاپخانه‌ی بانک ملی از کاغذهای امنیتی برای چاپ تعرفه‌های انتخاباتی استفاده می‌کند.

معمول‌ترین فاکتور موجود در کاغذ امنیتی، واترمارک است که در حال حاضر به‌طور معمول در اسناد کاغذی از دو نوع واترمارک مولد (‌MOULD) یا قالبی که جلوه خاکستری دارد یا دندی رول (Dandyroll) با اثر‌گذاری سفید یا سیاه رنگ استفاده می‌شود. به‌طور مثال هم‌اکنون روی چک‌پول‌ها از تصویر چهره برای واترمارک استفاده شده است که دارای تن‌های خاکستری از 0 تا 100 درصد است. واترمارک مولد که دارای تن‌های خاکستری از 0 تا 100 درصد است، درجه اهمیت و امنیت بالایی دارد و به‌طور کلی تصاویری مانند چهره در اسکناس‌ها یا چک‌پول‌ها برای اینکه به بالاترین ضریب امنیتی و کیفیت نیاز دارند؛ با این نوع واترمارک تهیه می‌شوند تا با نفوذ بیشتر در عمق کاغذ و جزییات بیشتر؛ جعل آن تا حد ممکن دشوار شود. این در حالی است که امکان و تعدد جعل واترمارک‌هایی که دارای تون سفید هستند؛ بیشتر است. از دیگر ویژگی‌های این کاغذهای امنیتی؛ حساسیت به حلا‌ل‌های شیمیایی و حرارت است تا در صورت هرگونه دست‌بردن در سند مربوطه؛ به راحتی قابل شناسایی و پیگیری باشند. البته کاغذهایی که سی سال پیش مورد استفاده قرار می‌گرفتند نیز دارای همین ویژگی بودند اما آنها تنها در برابر 4 الی 5 نوع حلال (که بسیار متداول بود) حساسیت داشتند. لذا هر ساله بر تعداد این حلال‌ها افزوده شد تا امروز کاغذهای مورد استفاده در چاپ‌های امنیتی به کلیه خانواده‌های حلال قطبی، غیرقطبی و سفیدکننده‌ها حساسیت نشان داده و حدود بیش از صد ماده شیمیایی را پوشش دهند.

46

براساس آمار و ارقام در مجموع برای 130 میلیون برگ تعرفه، حدودا 475 تن کاغذ (1398 رول/ هر رول حدودا 340-300 کیلوگرم) مورد استفاده قرار گرفته است. باتوجه به اینکه تنها یک نوع کاغذ امنیتی دارای واترمارک مولد در ایران تولید می‌شود (آن‌هم از سال 1382 به این‌طرف) که این کاغذ نیز تنها برای چاپ اسکناس، چک‌پول و برخی اسناد شناسایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، علی‌رغم اظهارات سال گذشته‌ی سیدمحمود احمدی (دبیرکل بانک مرکزی) که با تیتر «در زمینه تولید کاغذ امنیتی خودکفا هستیم» رسانه‌ای شده بود؛ برای چاپ تعرفه‌های انتخاباتی عموما از کاغذهای وارداتی استفاده می‌شود.

لازم به ذکر است که توضیحات بیشتر درباره‌ی میزان این واردات و کشورهایی که در این امر دخیل هستند؛ به دلیل حساسیت موضوع در شرایط نزدیک به انتخابات به ایلنا ارائه نشد.

افزایش امنیت چاپ تعرفه‌های اخذ رای از مرکب تا طراحی

اصطلاح امنیتی تنها پسوند کاغذهای مورد استفاده در چاپ تعرفه‌های انتخاباتی نیست زیرا حتی مرکب‌هایی که برای انتشار محتوای این برگه‌ها درنظر گرفته می‌شود نیز ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند که امنیت چاپ تعرفه‌ها را بالاتر می‌برد. اصولا تمامی اوراق امنیتی یا با استفاده از مرکب‌های خاص و امنیتی چاپ می‌شوند، یا با شیوه چاپی و تکنیک خاص یا با تلفیقی از هر دو روش به زیر چاپ می‌روند.

مرکب مغناطیسی؛ یکی از انواع مرکب‌های امنیتی به حساب می‌آید که بیشتر برای دسته‌چک‌ها و چاپ اطلاعات متغیر مورد استفاده قرار می‌گیرد. اطلاعاتی که با مرکب‌های مغناطیسی به نام MICR چاپ می‌شود تنها برای ماشین (Reader) قابل بازخوانی هستند.

مرکب‌های فسفری؛ نوعی دیگر از مرکب‌های امنیتی هستند که زیر نور یووی UV تغییر رنگ داده و شبرنگ می‌شود، با این وجود این نوع مرکب درمقابل که مرکب‌هایی که تنها زیر نور ماورای بنفش و یا مادون قرمز تغییر رنگ یافته دیده می‌شوند، درجه امنیت پایینی دارد. گاهی هم برای چاپ تعرفه‌های انتخاباتی با تهیه‌ی گونه‌های متفاوتی از مرکب‌های امنیتی و ترکیب کردن آن‌ها؛ به فرمولی اختصاصی می‌رسند که ضریب امینیت را برای مواردی با حساسیت انتخابات بسیار بالاتر می‌برد. نیاز به تاکید و یادآوری نیست که عموما؛ مرکب‌های امنیتی نیز وارداتی هستند و اصولا صنعت چاپ ما به دلیل بالا بودن نرخ واردات و میزان ارزی که تهیه‌ی مواد اولیه نیاز دارد؛ دچار فرسودگی و رخوت شده است.

جدای از مواد اولیه‌ای همچون کاغد و مرکب، روند طراحی چنین سفارشاتی نیز امنیتی محسوب شده و ویژگی‌های خاص خودش را دارد. مدیر بخش طراحی چاپخانه‌ی بانک ملی در گفت‌وگویی که در زمان انتخابات یازدهمین دوره‌ی ریاست جمهوری با شبکه خبر داشته؛ در توضیح چگونگی طراحی امنیتی گفته بود: طراحی تعرفه‌ها در نرم‌افزارهای خاص امنیتی صورت می‌گیرد که این نرم‌افزارها در محیط خارج از اینجا وجود ندارد یعنی در واقع نرم‌افزارهای عمومی امکان پیاده‌سازی این طرح را ندارند.

در واقع، با طراحی امنیتی، کار چاپ شده نهایی؛ فاقد هر‌گونه نقطه یا ترامی خواهد بود یا عبارت دیگر؛ طرح نهایی به صورت خطی چاپ می‌شود. مواردی مانند NanotextوMicrotext همگی در مرحله طراحی به چاپ امنیتی اضافه می‌شوند. علاوه بر این‌ها؛ فاکتور طراحی خاصی تحت عنوان «گیلوش» نیز وجود دارد که در قالب شکلی هندسی بازسازی شده و طراحی آن با نرم‌افزارهای معمولی مثل فتوشاپ، کورل، فری‌هند و ... غیرممکن است. همچنین «طرح مخفی»، مشخصه امنیتی دیگری است که در زمان طراحی اعمال می‌شود و نهایتا برای دیده شدن به یک فیلتر رمزگشا (Decode Film) نیاز دارد.

طرح سی‌ترو (See-through) هم یکی از روش‌های طراحی امنیتی محسوب می‌شود. این روش به دو بخش تقسیم شده و با استفاده از ماشین‌های چاپ همزمان نیمی از آن روی کار و نیم دیگر پشت کار چاپ می‌شود. زمانی که طرح سی‌ترو در مقابل نور قرار می‌گیرد، دو بخش همدیگر را تکمیل کرده و طرح به‌صورت کامل؛ امکان دیده شدن می‌یابد. جعلی بودن طرح سی‌ترو با چشم غیرمسلح کمی مشکل است و برای کنترل دقیق اصالت طرح سی‌ترو ذره‌بین‌هایی با بزرگ‌نمایی مناسب باید مورد استفاده قرار بگیرد.

نکته‌ی دیگر اینکه، چاپ تعرفه‌های رای به علت لزوم اعمال سرعت و دقت بالا به‌صورت رول انجام می‌شود و کنترل و نظارت بر آن‌ها نیز الکترونیکی است، یعنی چنانچه تعرفه‌ای مشکل‌دار تشخیص داده شد؛ ماشین چاپ به‌صورت خودکار آن را از مابقی تعرفه‌های زیر چاپ جدا می‌کند.

45

آغاز سفر تعرفه‌ها به سراسر کشور

بعد از تمامی این کارها نوبت به بسته‌بندی تعرفه‌ها برای ارسال به سراسر کشور می‌رسد. حتی چاپ بارکد بسته‌بندی تعرفه‌ها مکانیزه است و کاغذ برگه‌های مذکور به انواع مرکب امنیتی مثل مغناطیسی، ضدکپی، متغیر فلورسنت و حرارتی آغشته می‌شود تا غیرقابل جعل بودن برگه‌ها روی بارکدها نیز محقق شود. اساسا با چاپ شماره روی قالب‌های واحد امکان رهگیری مکانیزه فراهم می‌شود و احتمال تقلب به واسطه‌ی شماره سریال‌ها هم از این طریق به صفر می‌رسد.

معاونت توسعه‌ی مدیریت و منابع انسانی وزارت کشور همچنین تاکید می‌کند که؛ نمایندگان وزارت کشور و ستاد انتخابات کشور به‌عنوان دستگاه اجرایی، نمایندگان شورای نگهبان به‌عنوان دستگاه نظارتی (نظارت در امر انتخابات) و همچنین نمایندگانی از چاپخانه بانک ملی به‌صورت مشترک، همزمان و البته شبانه‌روزی از آغاز فرایند چاپ تا پایان زمان توزیع بر امر چاپ تعرفه‌های اخذ رای نظارت می‌کنند. البته گویا، سیستم‌های مداربسته موجود نیز، تمامی مراحل تولید را ثبت و ضبط می‌کنند.

ارسال و توزیع تعرفه‌ها به استان‌های مختلف کشور درکنار تعیین میزان تعرفه‌ی درنظر گرفته شده برای هر استان نیز ازجمله موضوعاتی است که در هر انتخابات؛ برنامه‌ریزی و تصمیات خاص خود را می‌طلبد. ناصریان درباره‌ی چگونگی تعیین میزان تعرفه‌ی ارسالی به هرکدام از 33 استان کشور این‌گونه توضیح می‌دهد: سهم هر استان جهت تحویل تعرفه‌های اخذ رای براساس جمعیت و شرایط هر استان و نیز موقعیت آن از حیث زیارتی و توریستی و... تعیین می‌شود. نهایتا هم 10درصد بالاتر از میزان تعیین شده نسبت به ارسال تعرفه‌ها اقدام می‌شود تا درصورت بروز هرگونه مشکل احتمالی بحث کمبود تعرفه‌ به‌وجود نیاید. اگر هم تعرفه‌های هر استان مورد استفاده قرار نگیرد، پس از پایان انتخابات تایید صحت انتخابات و نیز اتمام کلیه فرایندهای اجرایی آن، مطابق آیین‌نامه اجرایی قانون برگزاری انتخابات به دستور وزیر کشور امحاء می‌شوند. امحاء شامل تعرفه‌های مازاد و نیز تعرفه‌های مصرف شده در انتخابات است.

رحمانی‌فضلی (وزیر کشور) هم چندی ‌پیش درخصوص تعرفه‌های انتخاباتی موردنیاز برای استان‌ها گفته بود: تعرفه‌های انتخاباتی به گونه‌ای چاپ می‌شنود که امکان جابجایی تعرفه‌ها در هیچ‌یک از استان‌ها وجود ندارد زیرا تعرفه هر استان با استان دیگر متفاوت است و هر استان از رنگ خاصی برخوردار است.

البته باتوجه به اینکه در دوره‌های قبل تا 90 درصد فرآیند انتخابات به‌صورت الکترونیکی برگزار می‌شد و اخذ و شمارش آرا‌ی الکترونیک در انتخابات قبل در 14 شهرستان به‌صورت نمونه انجام و نتایج آن از سوی مسئولان امر مثبت و مطلوب ارزیابی شد، وزارت کشور در تلاش است انتخابات اسفند ماه در یک سوم حوزه‌های انتخابیه به‌ویژه‌ کلان‌شهر‌های بزرگ به شکل تمام الکترونیکی برگزار شود. در همین‌رابطه رایزنی‌ها بین ستاد انتخابات کشور و شورای نگهبان برای تایید نهایی دستگاه اخذ رای الکترونیکی در بخش نرم‌افزاری ادامه دارد تا چنانچه برگزاری انتخابات الکترونیک مورد موافقت شورای نگهبان قرار بگیرد؛ میزان تعرفه‌های کاغذی مورد نیاز کاهش خواهد یافت.