سریال های حاشیه ساز تلویزیون

شش سریالی که در پنج سال اخیر دچار حاشیه شده اند؛ از مرد هزار چهره تا کلاه پهلوی. چرا اعتراض کردند و نتیجه چه شد؟

نگاتیو و قیچی از زمان ورود پدیده تصویر در کشور ما دو همنشین جدانشدنی بوده اند. طبق یک اصل کلی و به این بهانه که مخاطب تلویزیون بیشتر و گسترده تر است، این پیوند در سریال ها بیشتر و نزدیکتر بوده! ربطی به زمان و مدیریت خاصی هم ندارد. جالب اینجاست که گاهی تیغ ممیزان تلویزیون چندان تیز نیست اما افکار عمومی، صنوف و نهادهای خاص چنان عرصه را تنگ می کنند که گاهی مدیران این رسانه مجبور به عقب نشینی می شوند.

در سال های اخیر نمونه های زیادی بوده اند که موقع پخش به خاطر اعتراض یک گروه، مدیران و حتی سازندگان مجبور به توضیح و سپس حک و اصلاح سریال شده اند. گاهی هم البته مقاومت کرده اند و سریال بدون توقف یا تغییر به پخشش ادامه داده.

تازه ترین مورد سریال «کلاه پهلوی» است که به رغم هیاهوی بسیار مورد حمایت واقع شده و این هفته بسته می شود. کاری به درست یا نادرست بودن انتقادات نداریم؛ این اتفاق را بهانه قرار دادیم و شش سریال پرحاشیه پنج سال اخیر را مرور کرده ایم. چه بسا اگر بازه زمانی را گسترده تر ببینیم، هستند سریال هایی که حتی می توان گفت قلع و قمع شده اند. ساعت شنی بهرام بهرامیان به خاطر سوژه حساس رحم واسط و تصویر عریانش از مشکلات جامعه، خیلی زود با اعتراض و در نهایت با جرح و تعدیل مواجه شد. نوع روایت کمال تبریزی از شهریار انتقادات فراوانی به همراه داشت تا جایی که سریال با کلی حذفیات به پایان رسید.

مسعود جعفری جوزانی هم از گزندن انتقادات در امان نبود. منتقدان او را متهم کردند که جنبه ملی بودن روایت در چشم باد از انقلاب پررنگ تر است. در این میان چند سریال هم هستند که گرفتار حاشیه شده اند اما آنقدر پررنگ نبوده که در پخش دچار مشکل شوند. پرستاران به روزگار قریب کیانوش عیاری نیمچه اعتراضی داشتند و برخی رسانه ها به تلخی بیش از حد زیر هشت سیروس مقدم. مختارنامه هم از سوی کارگردان ارزشی از جمله جمال شورجه مورد انتقاد قرار گرفت. آنها معتقد بودند درش رایط کنونی نشاندادن اختلاف مسلمانان به صلاح نیست. داستان ادامه دارد.

1- مرد هزار چهره - صدای اعتراض روشنفکران

«مرد هزار چهره» نقطه عطف فعالیت مهران مدیری در تلویزیوناست. پیمان قاسمخانی با نگاهی به داستان پخمه نوشته «عزیزنسین» ترک، کاراکتر مسعود شصت چی را در موقعیت های مختلف قرار داد. این آقای همیشه اشتباهی در جلد آدم های مختلف رفت و تا خروج از آن قالب که خیلی هم طول نمی کشید کلی انتقاد از سوی نمایندگان آن قشر متوجه اش می شد.

اسیر حاشیه ها آن سوی خط قرمز

حاشیه ها: مسعود شصت چی با خیلی ها شوخی کرد و خیلی ها معترض او شدند. اولین اعتراض از اداره ثبت احوال فسا (هر مورد علاقه مدیری در سریال هایش) به بیرون درز کرد. نامه ای تایید نشده از سوی ماداره ثبت احوال فارس منتشر شد که در آن انتصاب شخصیت اصلی داستان به عنوان شخص کلاهبردار شیاد و متقلب در مجموعه ثبت احوال شیراز را مورد انتقاد قرار داده بود. بخش روشنفکرها و جمع شاعران هم انتقادات زیادی به همراه داشت. اعتراض ها باعث شد سریال 15 قسمتی با مقداری جرح و تعدیل نهایتا در 13 قسمت روی آنتن برود. دیگجر حاشیه سریال حذف پسوند «فرهنگ» بعد از اسم رئیس گروه خلافکاران (قزاقه مندیان) در تکرار پخش آن بود.

واکنش ها: مهران مدیری بعد از پایان سریال در گفتگو با مجله فیلم درباره واکنش مربوط به بخش حلقه ادبی، گفت: «ما معتقدمی که جامعه روشنفکری اینطور نیست و این بلاهت و آلودگی برای چهار کاراکتری است که ساخته ذهن ما هستند تا ما با خودمان هم شوخی کرده باشیم. چطور می شود با پزشکان شوخی کرد با نیروی انتظامی شوخی کرد کسی چیزی نمی گوید اما به محض اینکه پای چنین بحث هایی پیش می آید عده ای واکنش نشان می دهند.»


2- بزنگاه - اعتراض شورای نظارت و نمازگزاران

رضا عطاران در تلویزیون همه کار کرده؛ از بازیگری و نگارش فیلمنامه گرفته تا کارگردانی و خواندن تیتراژ. او بعد از ساخت خانه به دوش و متهم گریخت به کارگردان محبوب مردم و مسئولان برای باکس ماه رمضان تبدیل شد اما «بزنگاه» مسیر او در تلویزیون را به کلی تغییر داد.
اسیر حاشیه ها آن سوی خط قرمز

حاشیه ها: هنوز پنج قسمت از پخش «بزنگاه» نگذشته بود که صدای اعتراض مجلسی ها درآمد. پس از آن شورای نظارت بر سازمان صدا و سیما در نامه ای به عزت الله ضرغامی، تمسخر غیرمستقیم مراسم عزاداری و نیز سوگواری پیشوایان اسلامی، لوث کردن آئین و مراسم تشییع جنازه و عزاداری مسلمانان، توهین به اذکار و مفاهیم دینی، نمایش تصویری مذموم از بانوان چادری، نمایش چهره ای مذموم و زشت از طبقات متوسط و پایین اقتصادی را از اشکالات اساسی سریال بزنگاه دانست. این شورا همچنین خواستار جلوگیری از پخش آن شد. با ادامه پخش سریال دامنه اعتراض ها به نماز جمعه تهران هم کشیده شد. نمازگزاران با توزیع و قرائت بیانیه هایی در واکنش به ادامه پخش «بزنگاه»، خواستار برخورد قاطع با عوامل تولید شدند.

واکنش ها: در بحبوحه افزایش اعتراض ها، شایعاتی مبنی بر توقیف کامل سریال در رسانه های رسمی منتشر شد. روابط عمومی شبکه سه اما اعلام کرد که پخش سریال ادامه خواهدداشت. با اینحال «بزنگاه» با کلی حذفیات روی آنتن رفت و بعد از آن هم عطاران عطای تلویزیون را به لقایش بخشید. او در معدودواکنش رسمی اش هم گله ای از اتفاقات نداشت و حتی عنوان کرد در همین پنج قسمت اول حرفم را زده ام .


3- ساختمان پزشکان - اعتراض های عجیب و غریب


سریال «ساختمان پزشکان» سروش صحت، با اینکه بارها از سوی خود صدا و سیما مورد تقدیر قرار گرفت و حتی بازپخش، با حاشیه های بسیاری روبرو بود .

اسیر حاشیه ها آن سوی خط قرمز

حاشیه ها: بعد از انتخاب گسترده روانشناسان نسبت به تصویر بدی که این سریال از آنها به نمایش گذاشته، روابط میان شخصیت های مختلف این سریال، با بیشترین حجم اغنتقادها روبرو بود؛ از ترویج همجنس گرایی گرفته تا چشم چرانی پدر و برادر نیما، رابطه راحت برادر نیما با همسرش، نصب تابلوی فروید روی دیوار، فیگور نامناسب دکتر نیما افشار در تابلوی عروسی اش، تبلیغ آیروبیک و مسخره کردن رابطه ایران با ونزوئلا و ... که البته در مورد آخر خیلی ها می خواستند بحث را سیاسی کنند که موفق نشدند. اعتراض ها نسبت به «ساختمان پزشکان» به جایی رسید که برخی معترضان، مستندی به اسم «ضلع غربی ساختمان پزشکان» ساختند و آن را در دانشگاه امیرکبیر نمایش دادند. سازندگان این مستندمی خواستند بگویند که این سریال در مطرح کردن مسائل غیراخلاقی پیشتاز بوده و روند سریال های طنز با آثار منفی، روز به روز در حال گسترش است.

واکنش ها: همین اعتراض ها باعث شد تا به رغم نظر مثبت معاونت سیما روی ساخت سری دوم این مجموعه، «ساختمان پزشکان 2» هیچ وقت ساخته نشود و سروش صحت، به جای ساخت آن سراغ مجموعه «پژمان» برود .


4- تا ثریا - حذف حاملگی ثریا به دنبال حساسیت ها

سیروس مقدم که معمولا سعی می کند در سریال هایش هوای خط قرمزها را بیش از حد داشته باشد، در «تا ثریا» با موج عجیبی از حواشی روبرو شد. این انتقادها از جهات مختلف باعث ایجاد تغییرات زیادی در سریال شدند.

اسیر حاشیه ها آن سوی خط قرمز

حاشیه ها: مهمترین مسئله حاشیه ساز سریال، نوع حجاب ثریا بود. بعد از قتل سرهنگ، جنجال های زیادی در رابطه با چادر این شخصیت به وجود آمد. برخی رسانه ها با تیتر «چادر؛ آلت قتاله» یا «چادر دردسرساز» و ... سعی داشتندالقا کنند که مقدم قصد مخالفت با این پوش را داشته. از طرف دیگر بحث تلخ بودن سریال هم مزید بر علت شد. درست زمان پخش این سریال بود که معاونت سیما، بحث ممنوعیت ساخت سریال های تلخ از تلویزیون را مطرح کردو خود ضرغامی هم اعلام کرد هر سریالی که فضای دراماتیکش طوری باشد که غم و اندوه را زیاد کند، می تواند توسط مسئولان مورد جرح و تعدیل قرار گیرد .

واکنش ها: نکته قابل توجه اینجا بود که مقدم و غفوری، در تمام مدت انتشار این انتقادها و اعتراض ها، یک کلمه هم واکنش نشان ندادند و تا آخر سکوت اختیار کردند. با اینحال اما اعتراض ها باعث شد 12 قسمت از سریال حذف شود و بخش های جنجالی دیگری مثل حامله بودن ثریا یا فاش شدن راز صیغه محرمیتش با یک مرد دیگر، به طور کامل از قصه بیرون بیاید. مقدم به خاطر فشارهای تلویزیون مجبور شد قصه سریالش را از یک جایی به بعد کاملا تغییر دهد.


5- راستش را بگو - عنوان «غافل فرهیخته» برای منتقدان

سریال «راستش را بگو» محمدرضا آهنج، سال گذشته همین موقع ها روی آنتن رفت و در مدت کوتاهی، به یکی از پرحاشیه ترین سریال های تلویزیونی تبدیل شد و با هجوم فراوانی از سوی جناح های مختلف روبرو شد .

اسیر حاشیه ها آن سوی خط قرمز

حاشیه ها: عده ای معتقد بودند آهنج در «راستش را بگو»، نظام را به دروغگویی متهم کرده و مسئول اطلاعات را مقصر همه اتفاق های ناگواردانسته. برخی دیگر از روسری قرمز مادر علی مولا، اینطور برداشت کرده بودند که سریال می خواسته منافقین را تایید کند. رابطه صمیمانه میان دختران و پسران «راستش را بگو» هم سوژه اعتراض گروه دیگری بود. انتقادهای زیادی در این باره منتشر شد که این سریال می خواسته الگوی غربی را میان جوانان ترویج کند. تشویق جوانان به راه اندازی شبکه های خودجوش غیررسمی، هم انتقاد دیگری بود که به این سریال وارد شد. یکی از منتقدان سرسخت این سریال، وحید یامین پور، مجری سابق برنامه «دیروز، امروز، فردا» بود که یادداشت انتقادی اش با موضع گیری شدید فاطمه ثمرقندی، تهیه کننده این سریال مواجه شد. نهایتا یامین پور او را به مناظره زنده در تلویزیون دعوت کرد.

واکنش ها: در واکنش به این اعتراض ها، آهنج نامه ای بلند بالا با تیتر «تلنگری به غافلان فرهیخته» نوشته و تمام منتقدان را اعم از مخالفان و موافقان مجموعه اش را «غافل» و «کوته فکر» نامید. او نوشت که تمام افرادی که به کارش اعتراض دارند، ذهن مریضی دارند و بی رحم و کج اندیشند. با وجود این موضع گیری جدی، تلویزیون 160 دقیقه از سریال را حذف کرد و نهایتا فینال داستان را هم تغییر داد.


6- کلاه پهلوی - گذر از میدان مین

سید ضیاءالدین دری با حاشیه امنی که بعد از سریال «کیف انگلیسی» به دست آورده بود، سراغ سوژه ای مهم و البته حساس رفت. او بحث کشف حجاب را دستمایه سریال «کلاه پهلوی» قرار داد و چند سالی از وقتش را صرف تحقیق، نگارش و ساخت کرد .

اسیر حاشیه ها آن سوی خط قرمز

حاشیه ها: اولین حاشیه سریال با طولانی شدن پروسه ساخت رقم خورد. این انتقاد با پخش اولین قسمت از سوی چند رسانه بار دیگر مطرح شد و دری را به واکنش واداشت. در همان مقطع دری از تلاش فرح دیبا برای گرفتن ارتباطت با بازیگران سریال خبر داد. مدتی همه چیز آرام بود تا اینکه مسائل فنی سریال سوژه انتقاد شد و بعد هم رسانه های ارزشی به خاطر نوع روابط کاراکترهای سریال شروع به اعتراض کردند. ترجیع بند اعتراض ها این واژه ها بود یا بهتر است بگوییم هست: طرح و عادی سازی مسئله خیانت، ایراد دیالوگ های زننده، پوشش های نامناسب، تطهیر برخی چهره های بی بند و بار و ... حجم بالای انتقادات بالاخره اعتراض و تذکر شورای نظارتت بر سازمان صدا و سیما را به همراه داشت. این شورا با انتقاد از نمایش عریان و قبح شکنانه مفاسد اخلاقی برخی شخصیت های حاضر در سریال، خواستار اصلاح این موارد شد .

واکنش ها: ضیاءالدین دری در قالب مصاحبه های مختلف پاسخ اعتراض ها را داده. او در تازه ترین مورد در واکنش به تذکر شورای نظارت گفته است: «شورای نظارت برحسب وظیفه فقط تذکر دادند و بحث این نبوده است کهس ریال را اصلاح کنیم. هدفشان این بوده است برای پروژه های بعدی که ساخته می شود به این نکات توجه شود.» این سریال بدون مشکلی در پخش، این هفته تمام می شود .

خبرنو