«خطرناک‌ترین گسل ایران» کجاست؟

این گسل حتی از گسل شمال تهران و گسل‌های البرز و زاگرس و سایر گسل های ایران خطرناک‌تر بوده و در صورت رخ دادن زلزله در تبریز، شهر با تکان مواجه می‌شود، ولی شمال و شرق این کلانشهر که بر روی گسل واقع شده است، دچار زمین لغزش شده و گسیختگی به وجود می‌آید.

تبریز روی سامانه گسلی واقع شده که بخشی از این سامانه در امتداد لغـزش بزرگ در شمال باختری ایران و شرق ترکیه جای دارد.

این سامانه از مرند (دامنه شمالی میشو داغی تا بستـان‌آباد با راستای شمال باختری - جنوب خاوری) به طول حدود ۲۰۰ کیلومتر امتداد دارد.

گسل تبریز از شمال این شهر عبور کرده و شهرک‌هاى مختلفى را در معرض خطر قرار داده است، همچنین بخش اعظمى از حدود هزار حاشیه نشین شهرستان تبریز در قسمتى از کمربند شمالى شهر اسکان یافته‌اند که ساختمان‌هاى آنها به هیچ وجه در مقابل کوچکترین تکان‌ها نیز مقاوم نیست.

طول این گسل از قم تا آناتولی ترکیه و سن آن به دوران دوم زمین شناسی مربوط بوده و علت اصلی وقوع زمین لرزه‌های تبریز در گذشته، حرکت و جنبش این گسل بوده است.

رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی شمال غرب کشور گفت: گسل تبریز به علت بیشترین ساخت و ساز و تراکم جمعیت روی آن، خطرناک ترین گسل ایران است.

موسی نیرومند گفت: این گسل حتی از گسل شمال تهران و گسل‌های البرز و زاگرس و سایر گسل های ایران خطرناک تر بوده و در صورت رخ دادن زلزله در تبریز، شهر با تکان مواجه می‌شود ولی شمال و شرق این کلانشهر که روی گسل واقع شده است، دچار زمین لغزش شده و گسیختگی به وجود می‌آید.

وی با اشاره به زلزله سال گذشته ۶.۲ ریشتری ورزقان و اهر گفت: در زلزله ورزقان جابه‌جایی قائم ۳۰ سانتی‌متری و جابه‌جایی ۹۰ سانتی‌متری روزی خط گسل اتفاق افتاده است اما طبق مطالعات انجام شده روز گسل تبریز جابه‌جایی یک متری قائم و ۳ تا ۴ متری افقی روز خط گسل اتفاق افتاده است.

تبریز یکی از شهرهای تاریخی ایران است که در سدهٔ هشتم پیش از میلاد بنیان نهاده شده‌است. این شهر از اواخر سدهٔ چهارم هجری به بعد، همواره به‌عنوان مرکز منطقهٔ آذربایجان شناخته می‌شده‌است. شهر تبریز در طول تاریخ بارها براثر زمین‌لرزه‌های مهلک و ویرانگر نابود شده و از نو ساخته شده‌است.

آنچه تبریز را در مقوله زلزله از دیگر شهرها متمایز می‌کند و خرابی‌ها و ویران‌های زیادی را در صورت وقوع زلزله احتمالی بر جای می‌گذارد، وجود گسل طولی است که از غرب تا شرق استان کشیده شده و متاسفانه انبوه سازان و بسازبفروش‌ها بدون توجه به این گسل و حوادث ناشی از فعال شدن آن اقدام به ادامه ساخت و ساز می‌کنند که متاسفانه در سال‌های اخیر ساخت و ساز در دره‌ها و پستی و بلندی‌هایی که جزو خطرناکترین مناطق تبریز هستند رو به افزایش است.

آیین‌نامه ۲۸۰۰ درباره طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله که ساخت و ساز در حریم ۵۰۰ متری گسل‌ها را ممنوع اعلام کرده است اما متاسفانه با توجه به اصول و قوانین نیز، عملا تحقیقات سازمان زمین‌شناسی ضمانت اجرایی ندارد.

با ادامه روند رو به رشد ساخت و سازها روی گسل تبریز، کوچک‌ترین زمین لرزه نه تنها شهر تبریز بلکه آبادی‌های شهر تبریز را نیز تهدید می‌کند و در این میان، شمال شهر تبریز علاوه بر تکان‌های شدید، شاهد گسیختگی زمین نیز خواهد بود.

استقرار سکونتگاه‌های شهر تبریز در مجاورت گسل بزرگ تبریز که از شمال آن می‌گذرد، نمونه ای از استقرار اجباری است، وجود مخروط افکنه بزرگ مهران رود و آجی چای در جلگه تبریز و به تبع آن غنی بودن آب‌های زیرزمینی و حاصلخیز بودن خاک‌های جلگه مسیر ترانزیتی اروپا سبب استقرار و توسعه شهر تبریز در کنار گسل خطرناک شده است.

گسل شمالی تبریز که زمانی از سه کیلومتری شهر تبریز عبور می‌کرد هم اکنون جزو یکی از محله‌های شهر تبریز به حساب می‌آید.

براساس این گزارش تبریز پیش از شاهد چندین زلزله مهیب بزرگ و ویرانگر در تاریخ این شهر وجود دارد.

این مطالب به بهانه برگزاری سی و دومین گردهمایی و نختسنی کنگره بین‌المللی تخصصی علوم زمین‌ها با رویکرد زمین‌شناسی زمین لرزه، زلزله شناسی مهندسی زلزله و زمین ساخت ۲۷ تا ۳۰ بهمن در تبریز با حضور اساتید داخلی و خارجی برگزار شود.

امیدواریم برگزاری این همایش باز زنگ خطری بر مسئولان اجرایی باشد تا خدای نکرده بعد از حادثه دنبال چاره نباشند.