آیا در زمان پیامبر (ص) یا خلفا با روزه خواری برخورد می‌شده است؟

قبل از ذکر نمونه‌های تاریخی از مجازات کسانی که علناً اقدام به روزه خواری کرده اند، مناسب است به موضوع مهمی توجه داشته باشیم و آن اینکه تظاهر به روزه خواری در ماه مبارک رمضان بر اساس احکام اسلامی جرم محسوب شده و در روایات مجازات و حد برای آن تعیین شده است. مطابق ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی که برگرفته از احکام و دستورات اسلامی می‌باشد:"هرکس علنا در انظار عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید علاوه بر کیفر عمل به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا ۷۴ضربه شلاق محکوم می‌گردد"
لذا حفظ ضوابط دینی و رعایت شئونات اسلام در تمامی ایام به ویژه ماه مبارک رمضان امری لازم و ضروری است و دستگاه قضایی با افرادی که نسبت به ارزش‌های اسلامی حرمت شکنی کنند و علنا در معابر و اماکن عمومی اقدام به روزه خواری کنند، براساس قانون مجازات اسلامی موظف است برخورد نماید.

در طول تاریخ فق‌های بزرگ شیعه در مباحث فقهی به حکم اقدام علنی به روزه خواری اشاره کرده اند و اینگونه نیست که این موضوع از ابداعات و اختصاصات جمهوری اسلامی ایران باشد. در دیگر کشور‌های اسلامی هم برای کسانی که در ملأعام تظاهر به روزه خواری می‌کنند، مجازات‌هایی در نظر گرفته شده است. از جمله:

عربستان
مجازاتی که برای روزه‌خواری در این کشور در نظر گرفته شده شامل شلاق، زندان و در صورت بیگانه بودن فرد روزه‌خوار تبعید است.

اردن
عقبت این افراد در اردن یک ماه حبس و مبلغ ۲۵ دینار جریمه است.

کویت
در کویت نیز مانند اردن مجازات روزه خورای چیزی نزدیک به تقریبا یک ماه حبس یا ۱۰۰ دینار جریمه نقدی است.

امارات
افرادی که در این کشور تظاهر به روزه خواری کنند نیز مثل اردنی‌ها و کویتی‌ها یا یک ماه حبس در انتظارشان است یا مجبور به پرداخت ۲۰۰۰ درهم جریمه می‌شوند.

قطر
در کشور "قطر" تا ۳ ماه حبس یا سه هزار ریال جریمه مجازات مربوط به فرد روزه خوار است.

اما حکم فقهی این اقدام:
بر اساس احکام اسلامی اگر کسی در ماه مبارک رمضان بدون عذر شرعی و از روی عمد در ملاء عام روزه خواری کند، در صورتی که نزد حاکم شرع ثابت شود، در مرتبه اول و دوم او را مجازات (تعزیر) می‌کند. اگر باز هم به بی حرمتی نسبت به ماه رمضان ادامه دهد، در مرتبه سوم یا در مرتبه چهارم با اختلافی که در بین فق‌ها وجود دارد اعدام می‌شود. (۱)
از جمله روایاتی که این مجازات برای روزه خوار در ملأ عام بیان شده است صحیحه سماعه است که طبق این روایت از امام ـ. علیه السلام ـ. سوال شده که: رجل أخذ فی شهر رمضان و قد افطر ثلاث مرات و قد رفع الی الامام ثلاث مرات؟ کسی در ماه مبارک رمضان سه مرتبه علنا روزه‌اش را افطار کرده است و حکم تعزیر بر او جاری شده، تکلیف چیست؟ امام ـ. علیه السلام ـ. فرموده است: یقتل فی الثالثة، در مرتبه سوم باید کشته شود (۲).

اما نمونه‌های تاریخی:
۱. از امام باقر (سلام الله علیه) نقل شده است که:
مردى را نزد على امام علی (علیه السلام) آوردند که در روز ماه رمضان بدون عذر افطار کرده بود، حضرت به جهت حقّ ماه رمضان که این شخص در آن افطار کرده بود، سی و نه شلّاق به او زد. (۳)

۲. یکى از شاعران زمان امیرالمؤ منین علىّ علیه السلام به نام نجاشى در ماه مبارک رمضان، آشکارا شراب خمر آشامید؛ پس او را نزد امام علىّ علیه السلام آوردند.
حضرت دستور داد تا او را صد ضربه شلاّق زدند و سپس او را به حکم آن بزرگوار زندانى نمودند؛ و، چون فرداى آن روز شد، وى را از زندان بیرون آوردند و هشتاد شلاّق دیگر بر او زدند.
نجاشى اعتراض کرد: چرا زندان و هشتاد شلاق اضافى زدید؟
حضرت فرمود:، چون حرمت ماه رمضان را شکستى و علنى با حرام روزه خوارى کردى. (۴)

نکته‌ای که باید مورد توجه قرار داد این است که:
آنچه جرم بوده و مجازات دارد اقدام به روزه خواری در ملأعام یعنی تظاهر به روزه خواری می‌باشد. والا اگر کسی مخفیانه و دور از چشم دیگران به هر دلیل اقدام به روزه خواری کند، هر چند اگر بدون عذر شرعی اقدام به روزه خواری کند مرتکب گناه شده است، ولی این مجازات شامل حال او نمی‌شود.

پی نوشت:
۱. علامه حلی، منتهی المطلب، تبریز، حاج احمد، چاپ قدیم، ۱۳۳۳ش، ج۲، ص۵۸۱.
۲. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۱۷۹.
۳. محدث نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، انتشارات مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ج‏۷، ص: ۴۰۱.
۴. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، انتشارات جامعه مدرسین،۱۴۰۴ق. ج۴ص۵۵. شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه،۱۳۹۰ق. ج۱۰ص۹۴.
منبع: شهرسوال