لکنت زبان چیست و چگونه تشخیص داده می شود؟

در طول تاریخ بارها مشاهده کردیم که بعضی از افراد علی رغم داشتن توانایی کافی در تولید و درک زبان، نمی توانند کلمه ها، سیلابها و صوتها را به گونه ای موزون ادا کنند و این موارد را با طولانی کردن صوتها، سیلابها و کلمه ها یا تردیدها و مکثهای مکرر در بیان خود ادا می کنند. این مشکل که گفتار را مختل می کند و آهنگ کلام را در هم می ریزد در DSM با عنوان لکنت زبان مشخص می شود.

خصوصیات بالینی
لکنت زبان در DSM به عنوان وضعیتی تعریف می شود که طی آن روانی تکلم به گونه ای نا متناسب با سن فرد دچار اختلال می شود. لکنت زبان معمولا قبل از 12 سالگی نمود می یابد، هرچند که در اکثر موارد از هجده ماهگی تا 9 سالگی قابل تشخیص است، دوره اوج آن، بین 2 تا 5/3 سالگی و 5 تا 7 سالگی است. این اختلال نه به صورت ناگهانی، بلکه در طول زمان پدیدار و ماندگار می شود. البته در مواردی ممکن است افراد در هنگام روخوانی، آواز، صحبت با حیوانات و اشیا علایمی نشان ندهند.

در پیدایی لکنت زبان چهار مرحله را می توان از یکدیگر تفکیک کرد:
مرحله اول: این مرحله در دوران پیش از مدرسه و معمولا به صورت دوره ای و بعد از توانایی گفتار مطرح می شود. در این دوره که لکنت زبان اختلالی گذرا به نظر می رسد، کودک مبتلا به لکنت زبان بیشتر درهنگام هیجان، عصبانیت، یا وقتی چیز زیادی برای گفتن دارد و دیگر شرایط استرس زا، دچار لکنت می شود.

مرحله دوم: در این مرحله، که در نخستین سالهای مدرسه پدیدار می شود، لکنت به صورت مزمن درآمده به کل گفتار گسترش می یابد. در این مرحله دوره های بهبودی بسیار کم است و کودک از لکنت زبان خود آگاهی دارد.

مرحله سوم: این مرحله در اواخر کودکی و اوایل نوجوانی- بعد از 8 سالگی- شروع شده و تا بزرگسالی ادامه می یابد. در این مرحله لکنت زبان بیشتر در موقعیتهای خاص همانند صحبت در سرکلاس، حرف زدن با افراد ناآشنا، خرید، تلفن و شرایط استرس زا ظاهر می شود.

مرحله چهارم: این مرحله اغلب در اواخر نوجوانی شروع می شود و تا بزرگسالی ادامه می یابد. در این دوره افراد مبتلا به لکنت زبان از بیان کلمه ها و صداها بیمناک اند و جانشین سازی و ادای اشتباه کلمات رایج است. همچنین این افراد از ورود یا قرار گرفتن در موقعیتهایی که نیازمند گفتار است دوری می کنند و در این مواقع علایم دستپاچگی و ترس نشان می دهند.

لکنت زبان در حالتهای پیشرفته معمولا با به هم زدن مکرر پلکها، تیک یا لرزش لبها و فک همراه می شود. با توجه به اینکه این اختلال در پیشرفت تحصیلی یا شغلی تداخل می کند و از طرف دیگر، به علت اینکه این افراد معمولا مورد اذیت و آزار همسالان خود قرار می گیرند و مسخره می شوند، اضطراب و افسردگی آنها دامن زده شده و خود پنداره ضعیفی پیدا می کنند که ارتباطات آنها را تحت الشعاع قرار می دهد.

علت لکنت زبان در کودکان
لکنت زبان معمولا قبل از 12 سالگی نمود می یابد


ملاک های تشخیصی اختلال لکنت زبان
با توجه به موارد زیر اختلال لکنت زبان قابل تشخیص است.

الف. اختلال در روانی بهنجار و الگوی زبانی تکلم (نامتناسب با سن فرد) که با رخداد یک یا چند مورد زیر نمود می یابد:

* تکرار صوتها
* شیده گویی صداها
* یک علامت الحاقی در سخن گفتن بدون رابطه دستوری با آن.
* واژه ها شکسته (مکث بین واژه ها)
* انسداد صدادار یا خاموش (مکث پرشده یا نشده در کلام)
* درازگویی (جابه جاسازی واژه به خاطر اجتناب از واژه های مشکل آفرین)
* تولید واژه به همراه تنش فیزیکی فراوان
* تکرار واژه های کامل تک هجایی

ب. اختلال در پیشرفت تحصیلی یا شغلی یا روابط اجتماعی تداخل ایجاد می کند.

ج. اگر یک نقیصه ی گفتاری حسی یا حرکتی وجود داشته باشد، مشکلات زبانی در زمره مشکلاتی قرار می گیرند که معمولا با این اختلالها همراه هستند.

شیوع
1 تا 3 درصد کودکان ممکن است دچار این اختلال باشند. پسرها در حدود چهار برابر دخترها به این اختلال مبتلا می شوند. این اختلال در خانواده هایی که سابقه چنین اختلالی را دارند، بیش از خانواده های دیگر به چشم می خورد.

عوامل خطر
یکی از عامل های لکنت زبان، ژنتیک است. خطر لکنت زبان در بین خویشاوندان درجه اول مبتلا به این اختلال با شروع کودکی بیشتر از سه برابر خطر در کل جمعیت است. همچنین لکنت زبان یا عدم فصاحت علاوه بر اینکه جلوه ای از بیماری است، استرس و اضطراب می توانند آن را تشدید کنند. عامل دیگر تأثیر گذار در این اختلال، کمبودهای حسی است. لکنت زبان می تواند با اختلال شنوایی، کمبود حسی دیگر یا کمبود گفتاری- حرکتی ارتباط داشته باشد. لکنت زبان می تواند به عنوان عارضه جانبی دارو روی دهد و ممکن است به وسیله رابطه زمانی با قرار گرفتن در معرض دارو، تشخیص داده شود.

منابع:
کاشانی و وزیری، روان شناسی مرضی.
پنجمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM5)