.svg)
قانون کشف حجاب، کی و چرا؟
پارسینه: قانون تغییر پوشش، اولین بار در سال ۱۳۰۷ مطرح شد. در گام ابتدایی همه مردم موظف به استفاده از کلاه پهلوی شدند. پیش از آن مردم بنا بر جایگاه سیاسی و اجتماعی خود و بر حسب تفاوتهای سنی از کلاه‌های مختلف استفاده می‌کردند.
چند سال بعد از تشکیل حکومت پهلوی و به سلطنت رسیدن رضاشاه، قانون کشف حجاب به تصویب مجلس شورای ملی رسید و مردان و زنان موظف به اجرای آن شدند. البته در دوره پیش از پهلوی، تحریکاتی از سوی برخی از فرقه‌ها و شبکه‌های فراماسونری جهت تغییر پوشش زنان صورت گرفت؛ اما به‌رغم حمایت برخی از زنان درباری هیچ‌گاه صورت قانونی نیافت و مورد استقبال مردم به خصوص زنان قرار نگرفت.
قانون تغییر پوشش، اولین بار در سال ۱۳۰۷ مطرح شد. در گام ابتدایی همه مردم موظف به استفاده از کلاه پهلوی شدند. پیش از آن مردم بنا بر جایگاه سیاسی و اجتماعی خود و بر حسب تفاوتهای سنی از کلاه‌های مختلف استفاده می‌کردند.
چگونه مردان باعث کشف حجاب شدند؟
رضاشاه در طول حیات سیاسی خود سیاست جنجالی "کشف حجاب" را به اجرا گذارد و از این طریق مشروعیت سیاسی حکومت خود را بیش از پیش از بین برد. بر اساس این سیاست زنان و البته مردان مجبور به استفاده از پوشش خاصی شدند که از سوی رژیم تحمیل شده بود و برگرفته از سبک پوشش غرب بود؛ اما نکته قابل تأمل در طرح و اجرای این سیاست این است که قانون مذکور ابتدا در رابطه با پوشش مردان اجرا گردید و سپس در مورد زنان به کار گرفته شد. سؤال این است که چرا رضاشاه قانون کشف حجاب را از مردان آغاز نمود؟ آیا وی درصدد تحقق اهداف خاصی بود؟ با این مقدمه، به پاسخ سؤالات مطرح شده پرداخته می‌شود.
قانون کشف حجاب، کی و چرا؟
چند سال بعد از تشکیل حکومت پهلوی و به سلطنت رسیدن رضاشاه، قانون کشف حجاب به تصویب مجلس شورای ملی رسید و مردان و زنان موظف به اجرای آن شدند. البته در دوره پیش از پهلوی، تحریکاتی از سوی برخی از فرقه‌ها و شبکه‌های فراماسونری جهت تغییر پوشش زنان صورت گرفت؛ اما به‌رغم حمایت برخی از زنان درباری هیچ‌گاه صورت قانونی نیافت و مورد استقبال مردم به خصوص زنان قرار نگرفت. در نهایت پیشنهاد سیاست کشف حجاب و تغییر پوشش زنان و مردان در دوره رضاشاه در چند مرحله صورت گرفت و شکل قانونی یافت.
مرحله اول کشف حجاب
قانون تغییر پوشش، اولین بار در سال ۱۳۰۷ مطرح شد. در گام ابتدایی همه مردم موظف به استفاده از کلاه پهلوی شدند. پیش از آن مردم بنا بر جایگاه سیاسی و اجتماعی خود و بر حسب تفاوتهای سنی از کلاه‌های مختلف استفاده می‌کردند. «کلاه پهلوی از یکطرف لبه داشت، در نظمیه کاسکت برسر گذاشتند و در آن موقع گفته شده زیر کلاه را باید عوض کرد و کاری مشکل است. تغییر کلاه نظمیه به کاسکت انگلیسی قدری افکار را مشوب کرد اول کسی که در این باب اظهار نگرانی کرد آقاسید محمد بهبهانی بود».1 بعد از سراسری شدن کلاه پهلوی، قانون متحدالشکل کردن لباس مردان نیز به تصویب رسید. بر اساس ماده اول قانونی که در آن سال یعنی 1307 به تصویب رسید، «کلیه اتباع ایران که بر حسب مشاغل دولتی دارای لباس مخصوص نبودند در داخله مملکت مکلف شدند که ملبس به لباس متحدالشکل شوند. همچنین کلیه مستخدمین دولت اعم از قضایی و اداری مکلف به پوشیدن لباس مخصوص در زمان اشتغال به‌کار شدند».
طبق این قانون شاغلان دولتی و حتی روحانیون که عمدتاً شامل مردان بودند، موظف به استفاده از لباس متحدالشکل شدند. البته طبق ماده دوم، ۸ گروه از این قانون مستثنی شدند که شامل ١. مجتهدین مجاز از مراجع تقلید مسلم که اشتغال به امور روحانی داشته باشند. ۲. مراجع امور شرعیه دهات و قصبات پس از برآمدن از عهده امتحان معینه ۳. مفتیان اهل سنت و جماعت که از طرف دو نفر از مفتیان مسلم اهل سنت اجازه فتوی داشته باشند ۴. پیشنمازان دارای محراب ۵. محدثین که از طرف دو نفر از مجتهدین مجاز اجازه روایت داشته باشند ۶. طلاب مشتغلین به فقه و اصول که در درجه خود از عهده امتحان برآیند. ۷. مدرسین فقه و اصول و حکمت الهی ۸. روحانیون غیر مسلم.۳ این قانون اعتراض بسیاری از مردم به‌خصوص گروه روحانیت را در پی داشت و هر چند برخی از آنان با شرایط خاص از اجرای آن مستثنی شدند؛ اما با گذشت زمان بسیاری از روحانیون نیز موظف به استفاده از لباس متحدالشکل که شامل کت و شلوار و... می‌شد، گردیدند. فردوست در این رابطه گفته است «از میان روحانیون، عده معدود و معینی جواز لباس داشتند و بقیه اگر با عبا و عمامه به خیابان می‌رفتند عمامه را از سرشان برمی‌داشتند و به گردنشان می‌انداختند و توهین می‌کردند».
ایجاد زمینه مناسب و آگاهی از واکنش مردم
بدون شک رضاشاه پیش از اجرای سیاست کشف حجاب تا حدودی از واکنش مردم نسبت به آن آگاه بود. از این رو وی با اولویت قرار دادن تغییر پوشش مردان تلاش نمود ضمن آماده کردن زمینه این کار، واکنش کلی و عمومی مردم را مورد سنجش قرار دهد. رضاشاه به خوبی می‌دانست که روحانیون و گروه‌های مذهبی مهمترین گروه مخالف با این قانون هستند. از این رو در گام ابتدایی، تلاش نمود با ساکت کردن این گروه‌ها و خارج کردن آنها از دایره قدرت سیاسی، فضا را برای اجرای این قانون آماده سازد. از این رو پیش از تصویب قانون ۱۳۱۴، با «اقتباس از قوانین غربی در حوزه‌های مختلف نقش و اهمیت شرع اسلام را در زندگی اجتماعی کاهش داد و با تأسیس محاکم عرفی و تشکیلات دادگستری از سال ۱۳۰۵ به بعد موجب خروج بسیاری از مشاغل حقوقی و قضایی از دست روحانیون شد».6رضاشاه امید داشت با تضعیف پایگاه اجتماعی و سیاسی روحانیون، به تغییرات مورد نظر خود دست بزند. از این رو می‌توان سالهای ۱۳۰۷- ۱۳۱۴ را سالهایی دانست که وی با تغییرات گسترده در نظام قانونی و فضایی کشور و اتخاذ قوانین غربی و نیز اصلاحات آموزشی از طریق تأسیس مدارس جدید به سبک اروپایی و تغییر لباس مردان و آسیب زدن به فرهنگی که روحانیون پاسدار آن بودند، منجربه تضعیف نقش گسترده روحانیون و علما شد.
منبع:
یادداشت "چرا تغییر لباس مردان قبل از کشف حجاب زنان صورت گرفت؟" به قلم زهرا سعیدی؛ موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
چگونه مردان باعث کشف حجاب شدند؟
رضاشاه در طول حیات سیاسی خود سیاست جنجالی "کشف حجاب" را به اجرا گذارد و از این طریق مشروعیت سیاسی حکومت خود را بیش از پیش از بین برد. بر اساس این سیاست زنان و البته مردان مجبور به استفاده از پوشش خاصی شدند که از سوی رژیم تحمیل شده بود و برگرفته از سبک پوشش غرب بود؛ اما نکته قابل تأمل در طرح و اجرای این سیاست این است که قانون مذکور ابتدا در رابطه با پوشش مردان اجرا گردید و سپس در مورد زنان به کار گرفته شد. سؤال این است که چرا رضاشاه قانون کشف حجاب را از مردان آغاز نمود؟ آیا وی درصدد تحقق اهداف خاصی بود؟ با این مقدمه، به پاسخ سؤالات مطرح شده پرداخته می‌شود.
قانون کشف حجاب، کی و چرا؟
چند سال بعد از تشکیل حکومت پهلوی و به سلطنت رسیدن رضاشاه، قانون کشف حجاب به تصویب مجلس شورای ملی رسید و مردان و زنان موظف به اجرای آن شدند. البته در دوره پیش از پهلوی، تحریکاتی از سوی برخی از فرقه‌ها و شبکه‌های فراماسونری جهت تغییر پوشش زنان صورت گرفت؛ اما به‌رغم حمایت برخی از زنان درباری هیچ‌گاه صورت قانونی نیافت و مورد استقبال مردم به خصوص زنان قرار نگرفت. در نهایت پیشنهاد سیاست کشف حجاب و تغییر پوشش زنان و مردان در دوره رضاشاه در چند مرحله صورت گرفت و شکل قانونی یافت.
مرحله اول کشف حجاب
قانون تغییر پوشش، اولین بار در سال ۱۳۰۷ مطرح شد. در گام ابتدایی همه مردم موظف به استفاده از کلاه پهلوی شدند. پیش از آن مردم بنا بر جایگاه سیاسی و اجتماعی خود و بر حسب تفاوتهای سنی از کلاه‌های مختلف استفاده می‌کردند. «کلاه پهلوی از یکطرف لبه داشت، در نظمیه کاسکت برسر گذاشتند و در آن موقع گفته شده زیر کلاه را باید عوض کرد و کاری مشکل است. تغییر کلاه نظمیه به کاسکت انگلیسی قدری افکار را مشوب کرد اول کسی که در این باب اظهار نگرانی کرد آقاسید محمد بهبهانی بود».1 بعد از سراسری شدن کلاه پهلوی، قانون متحدالشکل کردن لباس مردان نیز به تصویب رسید. بر اساس ماده اول قانونی که در آن سال یعنی 1307 به تصویب رسید، «کلیه اتباع ایران که بر حسب مشاغل دولتی دارای لباس مخصوص نبودند در داخله مملکت مکلف شدند که ملبس به لباس متحدالشکل شوند. همچنین کلیه مستخدمین دولت اعم از قضایی و اداری مکلف به پوشیدن لباس مخصوص در زمان اشتغال به‌کار شدند».
طبق این قانون شاغلان دولتی و حتی روحانیون که عمدتاً شامل مردان بودند، موظف به استفاده از لباس متحدالشکل شدند. البته طبق ماده دوم، ۸ گروه از این قانون مستثنی شدند که شامل ١. مجتهدین مجاز از مراجع تقلید مسلم که اشتغال به امور روحانی داشته باشند. ۲. مراجع امور شرعیه دهات و قصبات پس از برآمدن از عهده امتحان معینه ۳. مفتیان اهل سنت و جماعت که از طرف دو نفر از مفتیان مسلم اهل سنت اجازه فتوی داشته باشند ۴. پیشنمازان دارای محراب ۵. محدثین که از طرف دو نفر از مجتهدین مجاز اجازه روایت داشته باشند ۶. طلاب مشتغلین به فقه و اصول که در درجه خود از عهده امتحان برآیند. ۷. مدرسین فقه و اصول و حکمت الهی ۸. روحانیون غیر مسلم.۳ این قانون اعتراض بسیاری از مردم به‌خصوص گروه روحانیت را در پی داشت و هر چند برخی از آنان با شرایط خاص از اجرای آن مستثنی شدند؛ اما با گذشت زمان بسیاری از روحانیون نیز موظف به استفاده از لباس متحدالشکل که شامل کت و شلوار و... می‌شد، گردیدند. فردوست در این رابطه گفته است «از میان روحانیون، عده معدود و معینی جواز لباس داشتند و بقیه اگر با عبا و عمامه به خیابان می‌رفتند عمامه را از سرشان برمی‌داشتند و به گردنشان می‌انداختند و توهین می‌کردند».
ایجاد زمینه مناسب و آگاهی از واکنش مردم
بدون شک رضاشاه پیش از اجرای سیاست کشف حجاب تا حدودی از واکنش مردم نسبت به آن آگاه بود. از این رو وی با اولویت قرار دادن تغییر پوشش مردان تلاش نمود ضمن آماده کردن زمینه این کار، واکنش کلی و عمومی مردم را مورد سنجش قرار دهد. رضاشاه به خوبی می‌دانست که روحانیون و گروه‌های مذهبی مهمترین گروه مخالف با این قانون هستند. از این رو در گام ابتدایی، تلاش نمود با ساکت کردن این گروه‌ها و خارج کردن آنها از دایره قدرت سیاسی، فضا را برای اجرای این قانون آماده سازد. از این رو پیش از تصویب قانون ۱۳۱۴، با «اقتباس از قوانین غربی در حوزه‌های مختلف نقش و اهمیت شرع اسلام را در زندگی اجتماعی کاهش داد و با تأسیس محاکم عرفی و تشکیلات دادگستری از سال ۱۳۰۵ به بعد موجب خروج بسیاری از مشاغل حقوقی و قضایی از دست روحانیون شد».6رضاشاه امید داشت با تضعیف پایگاه اجتماعی و سیاسی روحانیون، به تغییرات مورد نظر خود دست بزند. از این رو می‌توان سالهای ۱۳۰۷- ۱۳۱۴ را سالهایی دانست که وی با تغییرات گسترده در نظام قانونی و فضایی کشور و اتخاذ قوانین غربی و نیز اصلاحات آموزشی از طریق تأسیس مدارس جدید به سبک اروپایی و تغییر لباس مردان و آسیب زدن به فرهنگی که روحانیون پاسدار آن بودند، منجربه تضعیف نقش گسترده روحانیون و علما شد.
منبع:
یادداشت "چرا تغییر لباس مردان قبل از کشف حجاب زنان صورت گرفت؟" به قلم زهرا سعیدی؛ موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
ارسال نظر