.svg)
آیا آب عامل مهاجرت می‌شود؟
پارسینه: وضعیت بحران آب در ایران تا جایی پیش رفته که حتی نگرانی برای مهاجرت نیز ایجاد شده و بر اساس گفته‌های معاون آب و آبفای وزیر نیرو اگر در زمینه مدیریت مصرف و تامین آب به صورت کارشناسی و متعادل عمل نکنیم در آینده با خطر مهاجرت در اقصی نقاط کشور روبه‌رو خواهیم شد.
تامین آب شرب برای تمامی نقاط کشور اولویت نخست وزارت نیرو شناخته شده که برای این موضوع نیز برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدتی تبیین شده است که در این بین حفر ۸۵۰ حلقه چاه در کشور جزو برنامه‌های کوتاه مدت تبیین شده و پیش بینی می‌شود که این اقدام تا ۴۰ درصد تنش آبی در ایران را کاهش دهد.
علاوه بر این آبرسانی سیار در مناطق روستایی، تامین آب شرب شهر‌های فلات مرکزی، طرح آبرسانی از دریای عمان و خلیج فارس نیز در دستور کار وزارت نیرو قرار دارد، اما موضوع قابل توجه این است که شرایط و وضعیت منابع آبی در ایران به گونه‌ای است که تهدید‌های متعددی متحمل کشور می‌شود.
بر اساس ارزیابی صورت گرفته در سال جاری از میان ۱۱۵۷ شهر کشور حدود ۳۳۴ شهر با جمعیت ۳۴ میلیون نفر در شرایط تنش آبی هستند که از این ۳۴ میلیون نفر حدود ۱۷ میلیون نفر در وضعیت قرمز تنش آبی قرار دارند؛ این اعداد نشان می‌دهد که ایران در وضعیت خوبی به لحاظ منابع آبی قرار ندارد.
از سوی دیگر پدیده تغییر اقلیم بحران آب را تشدید کرده به‌طوری‌که بر اساس گزارش‌های ثبت شده میزان متوسط بارندگی ایران طی ۵۰ سال گذشته از ۲۵۰ میلی‌متر به ۲۰۵ میلی‌متر کاهش یافته، همچنین علاوه بر کاهش میزان بارش، متوسط دما نیز طی ۱۵ سال گذشته ۱.۱ درجه سلسیوس بیشتر شده است.
علاوه بر این طی ۵۰ سال گذشته، میزان آب‌های تجدیدپذیر ایران از ۱۳۲ میلیارد متر مکعب به ۱۱۶ میلیارد متر مکعب کاهش یافته، حتی در پنج سال اخیر میزان آب تجدیدپذیر به زیر ۱۰۰ میلیاردمترمکعب رسیده که نشان‌دهنده وضعیت نامساعد آبی کشور است. از سوی دیگر، میزان بارندگی‌های زیر ۱۰ و پنج میلی‌متر که بارش‌های موثر محسوب نمی‌شوند، افزایش یافته است. این نوع بارش‌ها در باران‌سنج مورد بررسی قرار می‌گیرند، اما اثری روی وضعیت آبی کشور نمی‌گذارند، چون به سرعت تبخیر می‌شوند؛ بنابراین کاهش میزان بارندگی، افزایش بارش‌های غیرموثر و افزایش دما مشکلاتی است که در حوزه آب‌های سطحی با آن مواجه هستیم.
در زمینه آب‌های زیرزمینی نیز وضعیت مطلوب نیست و باتوجه به برخی آمار و ارقام در این زمینه در حال حاضر از ۶۰۹ دشت یا آبخوان کشور، حدود ۳۸۱ دشت در مرحله ممنوعه و قرمز قرار دارند و دیگر قابلیت برداشت آب ندارند. نگاهی به وضعیت چاه‌های غیرمجاز در نقاط مختلف کشور حکایت از این دارد که استان‌های آذربایجان غربی با بیش از ۳۰ هزار حلقه، استان تهران با ۲۰ هزار حلقه و استان اصفهان با بیش از ۱۶ هزار حلقه چاه غیرمجاز در صدر استان‌های دارای چاه غیرمجاز قرار گرفته‌اند.
استان فارس با ۱۴ هزار حلقه، استان‌های البرز و آذربایجان شرقی با ۶۰۰۰ حلقه، خراسان رضوی با ۴۲۰۰ حلقه، همدان با ۴۰۰۰ حلقه و خوزستان نیز با ۳۵۰۰ حلقه در ادامه لیست استان‌های دارای تعداد بیشتر چاه‌های غیرمجاز قرار گرفته‌اند. در این بین استان‌های مازندران و گیلان نیز دارای حجم بسیار بالایی چاه غیرمجاز هستند، ولی به دلیل اینکه بیشتر چاه‌های غیرمجاز حفر شده کم عمق هستند و در مقاطع زمانی خاصی از سال که این مناطق با کاهش بارندگی روبه‌رو هستند مورد استفاده قرار می‌گیرند، تاثیر چندان زیادی بر وضعیت سفره‌های زیرزمینی ندارند.
به اعتقاد کارشناسان حوزه آب از جمله مواردی که موجب افزایش تعداد چاه‌های غیرمجاز شده می‌توان به مواردی، چون عدم مشارکت تمامی ذی‌نفعان در مدیریت منابع آب زیرزمینی و عدم هماهنگی و تعامل بین سازمان‌ها و ارگان‌های ذی‌مدخل، رشد کند توسعه در سایر بخش‌ها مثل صنعت، خدمات و گردشگری و سهم اندک اشتغال در این بخش‌ها و اعمال قوانین و سیاست‌های نامناسب در بخش کشاورزی اشاره کرد.
علاوه بر این، در این بین عدم وجود قوانین بازدارنده و یا مجازات‌های متناسب با جرم، ارزان بودن بهره‌برداری از منابع آب ازجمله آب زیرزمینی، تمرکز بر تامین اشتغال در بخش کشاورزی و عدم همراهی یا بی‌توجهی سایر دستگاه‌ها برای کنترل و جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز و حتی تشویق و ایجاد انگیزه به متخلفین از طرف بخش مصرف کننده و اعمال سیاست‌های تشویقی نیز از جمله مباحثی است که در افزایش تعداد چاه‌های غیرمجاز موثر بوده است.
از سوی دیگر، در حال حاضر ۴۴ درصد جمعیت کشور بدون تنش آبی، ۱۷.۱ درصد درمحدوده تنش آبی زرد، ۱۱ درصد در محدوده تنش نارنجی و ۲۷.۹ درصد نیز در وضعیت تنش آبی قرمز قرار دارند. حال اگر بخواهیم این عدد را براساس تعداد شهر‌ها بگوییم باید گفت: تعداد شهر‌هایی که دارای تنش آبی هستند زیاد نیست؛ چراکه ۷۱.۱ درصد از شهر‌ها (به لحاظ تعداد) هیچ تنش آبی ندارند، اما شهر‌هایی که دچار تنش آبی هستند ۶۶ درصد جمعیت شهر‌ها را تشکیل می‌دهند.
مجموعاً در سه محور زرد، نارنجی و قرمز از ۱۱۵۷ شهر، ۳۳۴ شهر تنش آبی دارند که بیشتر آن‌ها در محور زرد و قرمز قرار گرفته‌اند و کار شرکت‌های آب و فاضلاب این است که این شرایط را در فصل تابستان مدیریت کنند که البته برای این مسئله نیز راهکار‌هایی درنظر گرفته شده است.
به طور کلی شهر‌هایی که بیشترین تنش آبی برای آن‌ها پیش‌بینی شده نظیر اصفهان، بندرعباس، بوشهر، شیراز، کرمان، مشهد و تقریباً تمام شهر‌های استان اصفهان و یزد است که به نظر می‌رسد در فصل تابستان با چالش‌های بزرگ آبی مواجه شوند.
در این میان سیاست و رویکرد وزارت نیرو این است که اگر تنها ۱۰ درصد در مصرف بخش آب کشاورزی صرفه‌جویی شود حدود سه برابر آب حاصله از طرح‌های انتقال منابع آبی با همین صرفه‌جویی تامین خواهد شد. چراکه در برخی از شهر‌ها حدود ۹۴ درصد آب صرف بخش کشاورزی می‌شود که صرفه‌جویی در این بخش منابع کافی را در اختیار مصارف دیگر همچون آب شرب قرار خواهد داد.
به همین دلیل است که وزیر نیرو شعار مدیریت مصرف و اصلاح بد مصرفی را در دستور کار خود قرار داده است با این وجود وضعیت منابع آبی ایران به گونه‌ای است که مگاه ویژه‌تر دولت را می‌طلبد و انتظار می‌رود که تمام بخش‌ها و حوزه‌ها به موضوع آب توجه بیشتری نشان دهند.
علاوه بر این آبرسانی سیار در مناطق روستایی، تامین آب شرب شهر‌های فلات مرکزی، طرح آبرسانی از دریای عمان و خلیج فارس نیز در دستور کار وزارت نیرو قرار دارد، اما موضوع قابل توجه این است که شرایط و وضعیت منابع آبی در ایران به گونه‌ای است که تهدید‌های متعددی متحمل کشور می‌شود.
بر اساس ارزیابی صورت گرفته در سال جاری از میان ۱۱۵۷ شهر کشور حدود ۳۳۴ شهر با جمعیت ۳۴ میلیون نفر در شرایط تنش آبی هستند که از این ۳۴ میلیون نفر حدود ۱۷ میلیون نفر در وضعیت قرمز تنش آبی قرار دارند؛ این اعداد نشان می‌دهد که ایران در وضعیت خوبی به لحاظ منابع آبی قرار ندارد.
از سوی دیگر پدیده تغییر اقلیم بحران آب را تشدید کرده به‌طوری‌که بر اساس گزارش‌های ثبت شده میزان متوسط بارندگی ایران طی ۵۰ سال گذشته از ۲۵۰ میلی‌متر به ۲۰۵ میلی‌متر کاهش یافته، همچنین علاوه بر کاهش میزان بارش، متوسط دما نیز طی ۱۵ سال گذشته ۱.۱ درجه سلسیوس بیشتر شده است.
علاوه بر این طی ۵۰ سال گذشته، میزان آب‌های تجدیدپذیر ایران از ۱۳۲ میلیارد متر مکعب به ۱۱۶ میلیارد متر مکعب کاهش یافته، حتی در پنج سال اخیر میزان آب تجدیدپذیر به زیر ۱۰۰ میلیاردمترمکعب رسیده که نشان‌دهنده وضعیت نامساعد آبی کشور است. از سوی دیگر، میزان بارندگی‌های زیر ۱۰ و پنج میلی‌متر که بارش‌های موثر محسوب نمی‌شوند، افزایش یافته است. این نوع بارش‌ها در باران‌سنج مورد بررسی قرار می‌گیرند، اما اثری روی وضعیت آبی کشور نمی‌گذارند، چون به سرعت تبخیر می‌شوند؛ بنابراین کاهش میزان بارندگی، افزایش بارش‌های غیرموثر و افزایش دما مشکلاتی است که در حوزه آب‌های سطحی با آن مواجه هستیم.
در زمینه آب‌های زیرزمینی نیز وضعیت مطلوب نیست و باتوجه به برخی آمار و ارقام در این زمینه در حال حاضر از ۶۰۹ دشت یا آبخوان کشور، حدود ۳۸۱ دشت در مرحله ممنوعه و قرمز قرار دارند و دیگر قابلیت برداشت آب ندارند. نگاهی به وضعیت چاه‌های غیرمجاز در نقاط مختلف کشور حکایت از این دارد که استان‌های آذربایجان غربی با بیش از ۳۰ هزار حلقه، استان تهران با ۲۰ هزار حلقه و استان اصفهان با بیش از ۱۶ هزار حلقه چاه غیرمجاز در صدر استان‌های دارای چاه غیرمجاز قرار گرفته‌اند.
استان فارس با ۱۴ هزار حلقه، استان‌های البرز و آذربایجان شرقی با ۶۰۰۰ حلقه، خراسان رضوی با ۴۲۰۰ حلقه، همدان با ۴۰۰۰ حلقه و خوزستان نیز با ۳۵۰۰ حلقه در ادامه لیست استان‌های دارای تعداد بیشتر چاه‌های غیرمجاز قرار گرفته‌اند. در این بین استان‌های مازندران و گیلان نیز دارای حجم بسیار بالایی چاه غیرمجاز هستند، ولی به دلیل اینکه بیشتر چاه‌های غیرمجاز حفر شده کم عمق هستند و در مقاطع زمانی خاصی از سال که این مناطق با کاهش بارندگی روبه‌رو هستند مورد استفاده قرار می‌گیرند، تاثیر چندان زیادی بر وضعیت سفره‌های زیرزمینی ندارند.
به اعتقاد کارشناسان حوزه آب از جمله مواردی که موجب افزایش تعداد چاه‌های غیرمجاز شده می‌توان به مواردی، چون عدم مشارکت تمامی ذی‌نفعان در مدیریت منابع آب زیرزمینی و عدم هماهنگی و تعامل بین سازمان‌ها و ارگان‌های ذی‌مدخل، رشد کند توسعه در سایر بخش‌ها مثل صنعت، خدمات و گردشگری و سهم اندک اشتغال در این بخش‌ها و اعمال قوانین و سیاست‌های نامناسب در بخش کشاورزی اشاره کرد.
علاوه بر این، در این بین عدم وجود قوانین بازدارنده و یا مجازات‌های متناسب با جرم، ارزان بودن بهره‌برداری از منابع آب ازجمله آب زیرزمینی، تمرکز بر تامین اشتغال در بخش کشاورزی و عدم همراهی یا بی‌توجهی سایر دستگاه‌ها برای کنترل و جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز و حتی تشویق و ایجاد انگیزه به متخلفین از طرف بخش مصرف کننده و اعمال سیاست‌های تشویقی نیز از جمله مباحثی است که در افزایش تعداد چاه‌های غیرمجاز موثر بوده است.
از سوی دیگر، در حال حاضر ۴۴ درصد جمعیت کشور بدون تنش آبی، ۱۷.۱ درصد درمحدوده تنش آبی زرد، ۱۱ درصد در محدوده تنش نارنجی و ۲۷.۹ درصد نیز در وضعیت تنش آبی قرمز قرار دارند. حال اگر بخواهیم این عدد را براساس تعداد شهر‌ها بگوییم باید گفت: تعداد شهر‌هایی که دارای تنش آبی هستند زیاد نیست؛ چراکه ۷۱.۱ درصد از شهر‌ها (به لحاظ تعداد) هیچ تنش آبی ندارند، اما شهر‌هایی که دچار تنش آبی هستند ۶۶ درصد جمعیت شهر‌ها را تشکیل می‌دهند.
مجموعاً در سه محور زرد، نارنجی و قرمز از ۱۱۵۷ شهر، ۳۳۴ شهر تنش آبی دارند که بیشتر آن‌ها در محور زرد و قرمز قرار گرفته‌اند و کار شرکت‌های آب و فاضلاب این است که این شرایط را در فصل تابستان مدیریت کنند که البته برای این مسئله نیز راهکار‌هایی درنظر گرفته شده است.
به طور کلی شهر‌هایی که بیشترین تنش آبی برای آن‌ها پیش‌بینی شده نظیر اصفهان، بندرعباس، بوشهر، شیراز، کرمان، مشهد و تقریباً تمام شهر‌های استان اصفهان و یزد است که به نظر می‌رسد در فصل تابستان با چالش‌های بزرگ آبی مواجه شوند.
در این میان سیاست و رویکرد وزارت نیرو این است که اگر تنها ۱۰ درصد در مصرف بخش آب کشاورزی صرفه‌جویی شود حدود سه برابر آب حاصله از طرح‌های انتقال منابع آبی با همین صرفه‌جویی تامین خواهد شد. چراکه در برخی از شهر‌ها حدود ۹۴ درصد آب صرف بخش کشاورزی می‌شود که صرفه‌جویی در این بخش منابع کافی را در اختیار مصارف دیگر همچون آب شرب قرار خواهد داد.
به همین دلیل است که وزیر نیرو شعار مدیریت مصرف و اصلاح بد مصرفی را در دستور کار خود قرار داده است با این وجود وضعیت منابع آبی ایران به گونه‌ای است که مگاه ویژه‌تر دولت را می‌طلبد و انتظار می‌رود که تمام بخش‌ها و حوزه‌ها به موضوع آب توجه بیشتری نشان دهند.
منبع:
خبرگزاری ایسنا
ارسال نظر